Δεν εντοπίστηκαν κειμήλια της Μονής Αποστόλου Ανδρέα στην Κερύνεια, από την αρμόδια Επιτροπή
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Η εικόνα και τα κειμήλια από την μονή του Αποστόλου Ανδρέα, στην Καρπασία, που το 1991 είχαν μεταφερθεί στο κάστρο της Κερύνειας, δεν υπέπεσαν στην αντίληψη των μελών της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά.
Η επίσκεψη της Επιτροπής στο δωμάτιο, όπου βρίσκονται περίπου 2.000 εικόνες από ναούς και μονές στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, είχε τον χαρακτήρα «κατόπτευσης» του χώρου και δεν κράτησε πάνω από 25 λεπτά. Το δωμάτιο βρίσκεται στην δυτική πλευρά του κάστρου. Τα μέλη της Επιτροπής συνόδευαν ο διευθυντής του Τμήματος Αρχαιοτήτων της ούτω καλούμενης «ΤΔΒΚ», Fuat Azimli, ο προκάτοχος του, Tuncer Huseyin, και μια ακόμη αρχαιολόγος. Μέλος της Επιτροπής, ανέφερε ότι ο κ. Fuat Azimli «ήταν πολύ καταδεχτικός και εξυπηρετικός».
Οι εικόνες και τμήματα από εικονοστάσια είναι τοποθετημένα σε ξύλινα ράφια. Όλα είναι καταγεγραμμένα σε δελτία, αλλά δεν αναφέρεται ο ναός προέλευσης τους. Οι εικόνες στην πλειοψηφία τους είναι του 19ου και 20ου αιώνα. Υπάρχουν και κάποιες του 17ου και 18ου αιώνα. Εκκλησιαστικά σκεύη δεν βρέθηκαν μέσα στον χώρο. Πιθανόν άλλες εικόνες να υπάρχουν σε άλλο δωμάτιο στο Κάστρο, στον Α΄ της Δικοινοτικής Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά Αρχάγγελο της Κερύνειας, στα κελιά του Αποστόλου Βαρνάβα και του Αγίου Μάμα της Μόρφου, στον ‘Αγιο Ιωάννη στην περίκλειστη περιοχή της Αμμοχώστου και ίσως και αλλού. Η γενική εικόνα, που αποκόμισαν τα μέλη της Επιτροπής, είναι ότι γενικά η κατάστασης τους είναι καλή. Ωστόσο, υπάρχει έλλειψη κλιματισμού. Ο επικεφαλής της ελληνοκυπριακής ομάδας στην Επιτροπή, Τάκης Χατζηδημητρίου, δήλωσε ότι η αξιολόγηση της επίσκεψης στο κάστρο της Κερύνειας θα γίνει στην συνεδρίαση την προσεχή Πέμπτη.
Η Δικοινοτική Τεχνική Επιτροπή για την Πολιτιστική Κληρονομιά επισκέφθηκε το κάστρο της Κερύνειας, μετά από πρόσφατο δημοσίευμα της τουρκοκυπριακής εφημερίδας «Χαβαντίς». Ωστόσο, το θέμα είχε αναδείξει πρώτος «Ο Φιλελεύθερος» από το 2013 με δύο άρθρα των βυζαντινολόγων, Χριστόδουλου Χατζηχριστοδούλου και Ανδρέα Φούλια, το οποία συνοδεύονταν από φωτογραφίες, που πρώτη φορά έβλεπαν το φως της δημοσιότητας.
Το πρώτο άρθρο (15 .11.2013) είχε τίτλο «Αναζητώντας 145 εικόνες που βρίσκονταν στην μονή του Αγίου Σπυρίδωνα στην κατεχόμενη Τρεμετουσιά και ήταν πολύ μεγάλης αξίας». Στο άρθρο μεταξύ άλλων σημειωνόταν: «Το άγνωστο και σημαντικό από κάθε άποψη φωτογραφικό υλικό, το οποίο δημοσιεύουμε σήμερα, ρίχνει φως για πρώτη φορά, στην μετά το 1974 κατάσταση της περίφημης μονής του Αγίου Σπυρίδωνος στην Τρεμετουσιά (αρχαία Τριμιθούντα), αλλά κυρίως των κειμηλίων που υπήρχαν για συντήρηση εκεί, αφού η μονή αποτελούσε Κέντρο Συντήρησης Εικόνων και Χειρογράφων, υπό τη διεύθυνση του Πανοσιολογιοτάτου Αρχιμανδρίτη Διονυσίου (τώρα καθηγουμένου της Ιεράς Μονής Παναγίας Χρυσορογιατίσσης στην Πάφο).
Στο άλλο άρθρο (24.11.2013) με τίτλο: « Στα ίχνη της εικόνας του Αποστόλου Ανδρέα» οι δύο βυζαντινολόγοι έγραφαν ότι υπάρχουν «συγκλονιστικά ντοκουμέντα για τα ιερά κειμήλια των Καρπασιτών, όπως αποτυπώθηκαν σε έγγραφο του κατοχικού καθεστώτος». Οι βυζαντινολόγοι, Χατζηχριστοδούλου και Φούλιας, τεκμηρίωναν τα όσα έγραψαν το 2013 με αδημοσίευτο φωτογραφικό υλικό, το οποίο είχε περιέλθει τότε στην κατοχή τους. Οι εικόνες και τα ιερά σκεύη στις φωτογραφίες, έγραφαν, «βρίσκονται πρόχειρα ακουμπισμένα στο δάπεδο και σε τοίχο για να φωτογραφηθούν. Αρχικά, τα κατασχεθέντα λατρευτικά κειμήλια, τοποθετήθηκαν στο KumarcilarKhan (χάνι των Χαρτοπαικτών) στη Λευκωσία, το οποίο χρησίμευε τότε ως αποθήκη του “Τμήματος Αρχαιοτήτων” και ακολούθως μεταφέρθηκαν στο κάστρο της Κερύνειας.
Σε μια από τις φωτογραφίες απαριθμούνται συνολικά 16 αντικείμενα, τα οποία αναφέρονται και στα έγγραφα. Ανάμεσα τους ήταν :
– Η θαυματουργή εικόνα του Αποστόλου Ανδρέα (110 x73 εκ.) του 1886, η οποία αφιερώθηκε από τον κτήτορα της μονής Οικονόμο Ιωάννη (1827-1909) και έφερε αργυρεπίχρυση επένδυση. Η επένδυση της εικόνας αποτελεί δωρεά του ζάμπλουτου Κωνσταντίνου Μαυρομάτη από τη Σαλαμιού της Πάφου, μεγάλου ευεργέτη της μονής, ο οποίος κατοικούσε και δραστηριοποιόταν στη Μερσίνα της Μ. Ασίας. Η επένδυση της εικόνας αποτελεί δωρεά του ζάμπλουτου Κωνσταντίνου Μαυρομάτη από τη Σαλαμιού της Πάφου, μεγάλου ευεργέτη της μονής, ο οποίος κατοικούσε και δραστηριοποιόταν στη Μερσίνα της Μ. Ασίας. Ο Μαυρομάτης, σύμφωνα με τον Ιερομόναχο Ανδρέα Πέτρου (1852-1938) της μονής του Αποστόλου Ανδρέα, απέστειλε δέκα οκάδες αργυρά νομίσματα, μετζήτια και ρουπίες, με τα οποία κατασκευάσθηκε η επένδυση της εικόνας.
– ‘Αλλη εικόνα ήταν αυτή της Παναγίας της Ελεούσας, η οποία σύμφωνα με συνοδευτική επιγραφή κατασκευάστηκε το 1866 «Δι’ εξόδων Μάρκου Πρεσβυτέρου και Αγνής και των τέκνων». Η εικόνα της Ελεούσας φυλασσόταν στο καθολικό της ακριτικής μονής και λιτανευόταν κατά την εορτή της Κοίμησης στις 15 Αυγούστου, οπότε η μονή πανηγύριζε τα εγκαίνια του καθολικού της, που έγιναν το 1867 από τον αρχιεπίσκοπο Κύπρου Σωφρόνιο (1865-1900), σύμφωνα με επιγραφή στο εσωτερικό υπέρθυρο της βόρειας πύλης της εκκλησίας.
Στη φωτογραφία φαίνονταν και τα αργυρά ιερά σκεύη της μονής:
* Το αρτοφόριο σε σχήμα τρουλλαίου ναού (με μισάνοικτη τη θυρίδα του), στο οποίο παριστάνονται ο Χριστός στη θυρίδα και οι απόστολοι κάτω από τόξα, προφανώς ο Μυστικός Δείπνος. Επίσης διακρίνονται δυο άγια ποτήρια με τα καλύμματά τους και κάλυμμα αγίου δισκαρίου (με τον Χριστό και τους Τρεις Ιεράρχες) και δύο ευαγγέλια.
* Τα καλύμματα του ενός ευαγγελίου είναι εξ ολοκλήρου καλυμμένα με αργυρεπίσχρυση επένδυση (39 x29 εκ.). Στη μια όψη απεικονίζονται η Σταύρωση του Χριστού, οι Ευαγγελιστές και έντεκα σκηνές από το Θείο Πάθος. Στην άλλη όψη του ευαγγελίου παριστάνονται η Ανάσταση, οι Ευαγγελιστές και τα έντεκα Εωθινά. Το έργο υπογράφουν το 1918 ο ζωγράφος Παρθένιος Κυριακίδης (ο οποίος έκανε το σχέδιο) και ο χρυσοχόος Θεόδωρος (ο οποίος κατασκεύασε τις μεταλλικές επενδύσεις).
* Το δεύτερο ευαγγέλιο (35 x26 εκ.) φέρει βελούδινα καλύμματα γαλάζιου χρώματος με την Ανάσταση και τους τέσσερις Ευαγγελιστές, ενώ στην άλλη όψη εικονίζεται η Σταύρωση. Το ευαγγέλιο αποτελεί δωρεά του κτήτορα της μονής παπά Ιωάννη Οικονόμου και κατασκευάστηκε το 1867.
* Ενδιαφέρον παρουσιάζει, ακόμη, το ασημένιο θυμιατήρι, το ίδιο με το οποίο εικονίζεται σε φωτογραφία του 1967 να θυμιατίζει τις εικόνες του τέμπλου ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄, κατά την πρώτη μεταφορά της τιμίας κάρας του Αγίου, τη χρονιά εκείνη.
15/10/2018 09:03
ΑΠΕ-ΜΠΕ του ανταποκριτή μας Α. Βικέτου
Λευκωσία, Κύπρος