Υστερα από μυστήριο κενό 800 ετών η Ισλανδία εισέρχεται σε νέα ηφαιστειακή εποχή που μπορεί να διαρκέσει ακόμη και αιώνες
FILE PHOTO: An aerial view taken with a drone shows lava and smoke spewing from a volcanic fissure during an eruption, near the town of Grindavik, in the Reykjanes peninsula, southwestern Iceland, 19 December 2023. EPA/ANTON BRINK
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Αυτή την εβδομάδα, η Ισλανδία ξύπνησε για άλλη με πανύψηλα σιντριβάνια λάβας να φωτίζουν τον πρωινό, πλην σκοτεινό τον χειμώνα, ουρανό της.
Τούτη τη φορά στο Γκρίνταβικ δεν υπήρξε απομάκρυνση κατοίκων, αλλά το ηφαίστειο και ο λιωμένος του βράχος καταβρόχθισε έναν αγωγό που παρέχει θερμότητα και ζεστό νερό σε χιλιάδες πολίτες στην περιοχή και απέκοψε έναν δρόμο προς το διάσημο τουριστικό αξιοθέατο Blue Lagoon.
Είναι η τρίτη βραχύβια έκρηξη στη χερσόνησο του Ρεϊκιάνες από τον Δεκέμβριο του 2023 και η έκτη από το 2021.
Αλλά οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ζούμε μόνο την αρχή μιας περιόδου ηφαιστειακής δραστηριότητας που θα μπορούσε να διαρκέσει για δεκαετίες ή και αιώνες.
- Τι μέλλει γενέσθαι λοιπόν;
Η Ισλανδία είναι απολύτως εξοικειωμένη με τα ηφαίστεια, δεδομένου ότι αποτελεί ένα από τα πλέον ενεργά ηφαιστειακώς μέρη στον κόσμο.
Πολύ απλά, η χώρα κάθεται πάνω από ένα γεωλογικό κυκεώνα, όπου πίδακες θερμού υλικού βαθιά μέσα στη Γη αγωνίζονται και ενίοτε καταφέρνουν να ανέβουν προς την επιφάνεια.
Αλλά η Ισλανδία βρίσκεται επίσης στο όριο μεταξύ των τεκτονικών πλακών της Ευρασίας και της Βόρειας Αμερικής. Αυτές οι πλάκες απομακρύνονται πολύ αργά η μία από την άλλη, δημιουργώντας ένα χώρο για να ρέει το καυτό μάγμα.
Καθώς το μάγμα συσσωρεύεται υπόγεια, η πίεση αυξάνεται μέχρι να διαρρεύσει την επιφάνεια, κάτι που συνήθως γίνεται με μια έκρηξη και έκλυση λάβας.
- Υπάρχουν περισσότερα από 100 ηφαίστεια σε όλη την Ισλανδία, από τα οποία τουλάχιστον 30 είναι ενεργά.
Το πρόβλημα ξεκινάει αλλού: Η τελευταία φορά που η χερσόνησος Ρεϊκιάνες είδε ροή λάβας ήταν πριν από εκατοντάδες χρόνια σε μια γεωλογική εξέλιξη που ξεκίνησε τον 8ο ή 9ο αιώνα και συνεχίστηκε μέχρι το 1240.
Τώρα οι εκρήξεις άρχισαν ξανά. Αλλά γιατί υπήρξε αυτό το τεράστιο κενό των 800 ετών;
«Με το πέρασμα του γεωλογικού χρόνου, οι τεκτονικές πλάκες αποκολλώνται μεταξύ τους με την ταχύτητα που μεγαλώνουν τα νύχια του ανθρώπου, δηλαδή άρα μερικά εκατοστά το χρόνο», εξηγεί ο καθηγητής Ταμσίν Μάθερ (Tamsin Mather), γεωλόγος στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
«Αλλά αυτός ο χωρισμός δεν φαίνεται να είναι πάντα ομαλός. Ενίοτε σημειώνονται περίοδοι υψηλότερης δραστηριότητας. Και είναι πολύ πιθανό αυτό να συμβαίνει τώρα στο Ρεϊκιάνες.
Εν ολίγοις το γεωλογικό παρελθόν της περιοχής δείχνει ένα μοτίβο ήσυχων περιόδων που διαρκούν περίπου 1.000 χρόνια, ακολουθούμενο από εκρήξεις που συνεχίζονται για ακόμη και για αιώνες.
Και κάπως έτσι «το φαινόμενο προχωρά όπως αναμενόταν αυτή τη στιγμή. Αυτό που περιμένουμε είναι οι σχετικά μικρές, και σχετικά βραχύβιες αυτές εκρήξεις να διαρκέσουν για χρόνια και δεκαετίες» λέει ο καθηγητής Μάθερ.
Πρώτο μέλημα για την Ισλανδία είναι πλέον ο τρόπος πρόβλεψης του πότε θα συμβαίνουν οι εκρήξεις, πόσω μάλλον όταν το Γκρίνταβικ και μια γεωθερμική μονάδα παραγωγής ενέργειας (βασικό κομμάτι της εθνικής υποδομής) βρίσκονται στην επικίνδυνη ζώνη.
«Τώρα που οι εκρήξεις επαναλαμβάνονται, οι επιστήμονες έχουν πολύ καλύτερη ιδέα για το τι συμβαίνει», εξηγεί η δρ Εβγκένια Ιλίνσκαγια, ηφαιστειολόγος στο Πανεπιστήμιο του Λιντς.
Αλλά το να εντοπισθεί που ακριβώς πού θα συμβεί μια έκρηξη είναι πιο δύσκολο. Δεν πρόκειται άλλωστε για ηφαίστεια σε σχήμα κώνου όπως η Αίτνα στην της Ιταλίας, για παράδειγμα, όπου η λάβα λίγο – πολύ καταλήγει στο ίδιο σημείο.
Στη χερσόνησο Ρεϊκιάνες, το μάγμα συγκρατείται πιο χαλαρά κάτω από μια μεγαλύτερη περιοχή και εκρήγνυται μέσα από ρωγμές -ή ρηγματώσεις- που μπορεί να έχουν μήκος ολόκληρα χιλιόμετρα.
Οι ισλανδικές αρχές κατασκευάζουν μεγάλες οχυρώσεις γύρω από την πόλη και τον σταθμό ηλεκτροπαραγωγής.
Αλλά αν ανοίξει μια ρωγμή μέσα στις οχυρώσεις -όπως συνέβη στο Γκρίνταβικ τον Ιανουάριο όταν και κατεστράφησαν σπίτια –λίγα είναι αυτά που πραγματικά μπορούν να γίνουν.
Μια μακρά περίοδος εκρήξεων θα έχει σημαντικές συνέπειες για την Ισλανδία, καθώς το σημείο όπου επισυμβαίνουν αυτές συμπίπτει με το πιο πυκνοκατοικημένο της χώρας, – επομένως το 70% του πληθυσμού ζει σε απόσταση 40 χιλιομέτρων περίπου από την κύρια ηφαιστειολογική δράση εξηγεί η Δρ Ilyinskaya.
Όλες οι βασικές υποδομές είναι εκεί – το διεθνές αεροδρόμιο, μεγάλοι γεωθερμικοί σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής και επίσης πολλές τουριστικές υποδομές, που αποτελούν μεγάλο μέρος της οικονομίας της Ισλανδίας.
Δρόμοι που θα τους διαλύσει η θα αποκλείσει η ροή λάβας και ατμοσφαιρική ρύπανση από τις εκρήξεις είναι μόνο μερικοί από τους κινδύνους.
Ακόμη και η πρωτεύουσα της χώρας, το Ρέικιαβικ μπορεί επίσης να επηρεαστεί, λέει η Δρ Ιλίνσκαγια και εξηγεί:
Νέα ηφαιστειακή εποχή
«Ένα σενάριο που θα ήταν επικίνδυνο για το Ρέικιαβικ είναι εάν οι εκρήξεις μετακινηθούν πιο ανατολικά κατά μήκος της χερσονήσου. Υπάρχουν άλλωστε ροές λάβας που είχαν καταγραφει πριν από 1.000 χρόνια από τον τελευταίο κύκλο έκρηξης που κοντά στο σημερινό Ρέικιαβικ. Ετσι με βάση αυτό δεν είναι αδύνατο να κινηθούν προς τα εκεί αυτές οι ροές σε μελλοντικές εκρήξεις»
Υπάρχει λοιπόν τρόπος να προβλέψουμε τι θα συμβεί μακροπρόθεσμα;
Οι επιστήμονες εξετάζουν μια σειρά από διαφορετικά ηφαιστειακά συστήματα που βρίσκονται σε όλη τη χερσόνησο.
«Στον τελευταίο κύκλο, οι πρώτες εκρήξεις ξεκίνησαν ανατολικά και μετανάστευσαν προς τα δυτικά», εξηγεί ο Δρ Ντέιβ Μακγκάρβι από το Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ.
Αυτή τη φορά, οι πρώτες εκρήξεις – που ξεκίνησαν το 2021 – συνέβησαν σε ένα σύστημα που βρίσκεται περισσότερο στη μέση της χερσονήσου.
“Αυτό το σύστημα φαίνεται τώρα να έχει απενεργοποιηθεί εντελώς – δεν υπάρχει σαφής ένδειξη συγκέντρωσης μάγματος. Δεν γνωρίζουμε όμως αν αυτό είναι προσωρινό ή μόνιμο»
Με κάθε έκρηξη οι επιστήμονες μαθαίνουν όλο και περισσότερα. Παραμένει όμως γεγονός ότι υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα για την Ισλανδία καθώς φαίνεται να ξεκινά μια νέα ηφαιστειακή εποχή.
Με πληροφορίες από ΒΒC
Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE