Αρχιπέλαγος Σοκότρα, όπως λέμε «Φώκλαντ του Κόλπου»: Ο αραβικός Κήπος της Εδέμ που έχουν βάλει στο μάτι Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Σαουδική Αραβία

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πόλεμος και αποτροπή στις σχέσεις του Ιράν με το Ισραήλ: Θα συνεχιστεί η ένταση στην περιοχή, εκτός κι αν προκύψει ένας ολοκληρωτικός πόλεμος μεταξύ των δύο χωρών

Οι καμήλες βόσκουν στην καταπράσινη έρημο της Σαουδικής Αραβίας: Το θαύμα της φύσης από τη Μέκκα ως τη Μεδίνα μετά τις σφοδρές βροχοπτώσεις [videos]

Η έρημος έγινε μία απέραντη λίμνη: Βούλιαξε το Ντουμπάι από τις καταιγίδες, χάος στο αεροδρόμιο,18 νεκροί στο Ομάν [βίντεο]

Η 28η Διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική κρίση στο Ντουμπάι, έφερε στο επίκεντρο ένα ελάχιστα γνωστό αρχιπέλαγος, ονόματι Σοκότρα.

Αποτελούμενο από τέσσερα μικρά νησιά που ανήκουν στην Υεμένη, το Σοκότρα βρίσκεται στο στόχαστρο των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ) από τότε που ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος στην Υεμένη τον Σεπτέμβριο του 2014.

Τα ΗΑΕ ήταν μέρος του συνασπισμού με ηγέτιδα δύναμη τη Σαουδική Αραβία – και την οικονομική στήριξη των ΗΠΑ– ενάντια στους στηριζόμενους από το Ιράν αντάρτες Χούτι από τον Μάρτιο του 2015, αλλά η Σοκότρα μέχρι στιγμής έχει γλιτώσει από τον εμφύλιο πόλεμο και τους Χούτι.

Αξιοζήλευτη βιοποικιλότητα

Γνωστό για τη σπάνια και άφθονη άγρια ζωή του, το αρχιπέλαγος αυτό πιστεύεται ότι ήταν η αρχική τοποθεσία του Κήπου της Εδέμ. Έχει καταχωρηθεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Unesco προκειμένου να προστατευτεί αυτό που θεωρείται ένα από τα πιο βιοποικίλα και τα ξεχωριστά συμπλέγματα νησιών του κόσμου. Οι φυσιοδίφες και οι περιβαλλοντολόγοι εκτιμούν ότι το 37% των 825 ειδών φυτών, το 90% των ερπετών και το 95% των χερσαίων σαλιγκαριών δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο.

Το αρχιπέλαγος μπαίνει όλο και περισσότερο στο στόχαστρο των ΗΑΕ λόγω της στρατηγικής του θέσης στις πλωτές οδούς μεταξύ του Κόλπου, της Αφρικής και της Ασίας. Η απόκτησή του θα επέτρεπε στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να προωθήσουν τους ναυτιλιακούς, εμπορικούς και γεωστρατηγικούς στόχους τους έναντι των ανταγωνιστών και αντιπάλων. Τα Εμιράτα πιστεύεται επίσης ότι προσβλέπουν στο Σοκότρα για τις δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης που διαβλέπουν, κάτι που θα συνιστούσε βέβαιη απειλή για τη βιοποικιλότητα του αρχιπελάγους. Πόσο αληθινά είναι όμως αυτά τα σενάρια;

Παλιοί δεσμοί

Θα ήταν εύκολο να περιγράψουμε την επίδραση των ΗΑΕ στο Σοκότρα με τον όρο «εισβολή». Ένα τέτοιο αφήγημα, ωστόσο, θα αποσιωπούσε τους ιστορικούς δεσμούς μεταξύ των Εμιράτων και του νησιωτικού συμπλέγματος, που προϋπήρχαν του πολέμου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, προτού ανακαλυφθεί το πετρέλαιο στο Άμπου Ντάμπι, ορισμένοι κάτοικοι των Εμιράτων – ειδικά έμποροι από το Ατζμάν – μετανάστευσαν στο νησί ενώ, αντίθετα, πολλοί κάτοικοι των νησιών εγκαταστάθηκαν στα Εμιράτα τη δεκαετία του ’60 προκειμένου να δουλέψουν.

Σήμερα, περίπου το 30% του πληθυσμού της Σοκότρα ζει στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, κυρίως βόρεια του Ντουμπάι στο εμιράτο Ατζμάν. Τα ΗΑΕ ενίσχυσαν την οικονομική, στρατιωτική και πολιτιστική τους επιρροή στο αρχιπέλαγος, ενώ το νησί Σοκότρα υπέστη βαθιές κοινωνικές αλλαγές μετά το ειδικό καθεστώς διατήρησης που διατάχθηκε το 2000 από τα Ηνωμένα Έθνη. Γνωστό ως Soqotra’s Conservation Zoning Plan, το νέο δεσμευτικό περιβαλλοντικό καθεστώς ουσιαστικά μετέτρεψε το νησί σε εθνικό πάρκο και το έθεσε υπό τη διεθνή εποπτεία. Η Αραβική Άνοιξη εξαπλώθηκε και στην πρωτεύουσά της Σοκότρα το 2011, οδηγώντας τους ντόπιους να ξεσηκωθούν εναντίον του προέδρου της Υεμένης Αλί Αμπντουλάχ Σαλέχ. Τα Εμιράτα εκμεταλλεύτηκαν αυτή την περίοδο αστάθειας για να δημιουργήσουν δίκτυα πατρωνίας.

Ως εκ τούτου, η παρουσία των Εμιράτων έχει επιταχύνει την πολιτικοποίηση και τη στρατιωτικοποίηση της Σοκότρα. Παρόλα αυτά, το νησί εξακολουθεί να μελετάται κυρίως μέσω των φακών περιβαλλοντολόγων και ανθρωπολόγων, παρά πολιτικών επιστημόνων και ειδικών σε θέματα ασφάλειας. Αυτό καθιστά δύσκολη την απόκτηση αξιόπιστων πληροφοριών σχετικά με την πολιτική και στρατιωτική σύνθεση του αρχιπελάγους.

Από την απομόνωση στην πολιτική συνείδηση

Στην ιστορία του Σοκότρα, το ζήτημα της από έξω διακυβέρνησης αποτελούσε πάντα μία πρόκληση, πιθανώς λόγω της γεωγραφικής του απόστασης. Η εξέγερση του 2011 στην Υεμένη ενθάρρυνε τη συζήτηση για την αυτονομία μεταξύ των νησιωτών και, αργότερα, η άνοδος της παρουσίας των Εμιράτων στο αρχιπέλαγος ενίσχυσε τους φόβους για ξένη παρέμβαση.

Το 2011-12, οι διαδηλώσεις στη Χαντίμπο, τη μεγαλύτερη πόλη του νησιού, απηχούσαν τα συνθήματα που ακούστηκαν στις πόλεις Sana’a και Taiz της Υεμένης για πολιτική μεταρρύθμιση και τερματισμός της κρατικής διαφθοράς. Έκτοτε, η πρόσβαση στο Διαδίκτυο αυξάνεται, με τους ντόπιους να μετατοπίζονται σε δύο στρατόπεδα: σε αυτούς που διεκδικούν ένα κυβερνείο στο Σοκότρα και σε αυτούς που απαιτούν αυτονομία από την κεντρική κυβέρνηση. Το 2013, η Σοκότρα έγινε αυτοδιοικούμενη επαρχία, ενώ πριν βρισκόταν υπό τη διοικητική εξουσία του Χαντραμάουτ (περιοχή στη Ανατολική Υεμένη) και, προηγουμένως, του νότιου λιμανιού του Άντεν.

Στη συνέχεια, το αρχιπέλαγος χτυπήθηκε από μια σειρά κυκλώνων, το 2015 και το 2018, προκαλώντας όλεθρο στις υποδομές και το νησιωτικό περιβάλλον. Ως απάντηση, τα Εμιράτα ανοικοδόμησαν τζαμιά, δημιούργησαν ένα δίκτυο ύδρευσης και ίδρυσαν την πόλη Σέιχ Ζαγιέντ με εγκαταστάσεις εκπαίδευσης και υγείας. Ξανάφτιαξαν επίσης το λιμάνι του Hadiboh και το αεροδρόμιο.

Το μοτίβο δεν ήταν νέο: στις νότιες περιοχές της Υεμένης, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είχαν ήδη δημιουργήσει σημαντική επιρροή στις πόλεις-λιμάνια Μόκα, Άντεν και Μουκάλα, με σημαντικές υποδομές. Με αυτόν τον τρόπο, τα Εμιράτα εκμεταλλεύτηκαν τους δεσμούς πατρωνίας με ομάδες και πολιτοφυλακές του Νότου, όπως το Νότιο Μεταβατικό Συμβούλιο (STC) που υποστηρίζει την απόσχιση και έχει τη στήριξη των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Η ανασυγκρότηση στη Σοκότρα είναι συνυφασμένη με εμπορικές και τουριστικές πρωτοβουλίες, με εβδομαδιαίες πτήσεις να συνδέουν πλέον το Άμπου Ντάμπι με τη Χαντίμπο.

Εμιράτα Vs Σαουδικής Αραβίας

Η ανάπτυξη στρατευμάτων και τεθωρακισμένων οχημάτων των Εμιράτων στη Σοκότρα το 2018 ήταν μια στιγμή ορόσημο για το νησί. Η άφιξή τους πραγματοποιήθηκε χωρίς να έχει προηγηθεί συντονισμός με τις τοπικές αρχές, που εξακολουθούν να είναι πιστές στη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση. Σύμφωνα με αξιωματούχους των Εμιράτων, τα ΗΑΕ έστειλαν στρατεύματα για να «υποστηρίξουν [τους κατοίκους της Σόκοτρα], σε σταθερότητα, υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση και συνθήκες διαβίωσης». Πολλοί ντόπιοι, ειδικά από τους υποστηρικτές της Μουσουλμανικής Αδελφότητας που αντιτίθενται στα ΗΑΕ, διαμαρτυρήθηκαν, ζητώντας την απομάκρυνσή τους. Επιδιώκοντας να επιλύσουν την κατάσταση, οι αρχές του νησιού κανόνισαν τη μεσολάβηση της Σαουδικής Αραβίας. Ο συμβιβασμός με τη μεσολάβηση του Ριάντ είχε ως αποτέλεσμα την απόσυρση των περισσότερων δυνάμεων και του στρατιωτικού εξοπλισμού των Εμιράτων από το νησί.

Παρόλα αυτά, σε συνεννόηση με τον τοπικό κυβερνήτη, η Σαουδική Αραβία έστειλε στρατιώτες στη Σοκότρα στο πλαίσιο «εκπαιδευτικής και υποστηρικτικής αποστολής» προς την Υεμένη για τη λειτουργία του λιμανιού και του αεροδρομίου. Επιπλέον, η συμφωνία περιλάμβανε συνολική «ανάπτυξη και ανακούφιση» για τη Σοκότρα, αποκαλύπτοντας ότι το βασίλειο είχε δικά του αναπτυξιακά σχέδια. Λόγω των τοπικών διαφωνιών και της ξένης παρέμβασης, η ηπειρωτική διαμάχη μεταξύ των φιλοκυβερνητικών δυνάμεων της Υεμένης που υποστηρίζονται από τη Σαουδική Αραβία και αποσχιστικών συμφερόντων (STC) που στήριζαν τα ΗΑΕ έφτασε στο νησί.

Από το 2019, το STC αύξησε την παρουσία του στο νησί, με μαχητές να προέρχονται κυρίως από το Άντεν και τα νοτιοδυτικά. Σύμφωνα με άλλες πηγές, ωστόσο, οι ντόπιοι εκπαιδεύονται από τα ΗΑΕ στο Άντεν και στη συνέχεια αναπτύσσονται στη Σοκότρα ως μέλη των «Δυνάμεων Ζώνης Ασφαλείας» που υποστηρίζονται από τα Εμιράτα και υποστηρίζουν το STC.

Σημαίες των ΗΑΕ κυματίζουν στα σημεία ελέγχου

Το 2020, αφού ο κυβερνήτης της Σοκότρα αντιτάχθηκε στην ίδρυση μιας τοπικής εξουσίας υπέρ των Εμιράτων, το STC ανέλαβε τελικά τον έλεγχο του νησιού, με αποτέλεσμα οι δυνάμεις της Σαουδικής Αραβίας να αποσυρθούν γρήγορα. Ένα de facto πραξικόπημα από το STC, επέτρεψε στα Εμιράτα να ελέγχουν έμμεσα το νησί, με τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων του να πληρώνονται σύμφωνα με πληροφορίες από τα ΗΑΕ, και μια μονάδα της τοπικής ακτοφυλακής να δηλώνει πίστη. Έκθεση του Γαλλικού Πρακτορείου από το 2021 περιγράφει επίσης ότι «τα πανό του STC επισκιάζονται από πολύ μεγαλύτερες σημαίες των ΗΑΕ που κυματίζουν στα σημεία ελέγχου της αστυνομίας», ενώ τα μόλις εγκατεστημένα δίκτυα επικοινωνίας συνδέουν τα τηλέφωνα απευθείας με τα δίκτυα των ΗΑΕ και όχι με την Υεμένη.

Υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι το νησί έχει υποστεί εκτεταμένη στρατιωτικοποίηση. Τον Απρίλιο του 2019,  έγιναν αναφορές ότι τα ΗΑΕ χτίζουν μια στρατιωτική βάση στο νησί, κοντά στο ανακατασκευασμένο λιμάνι Χαουλάφ.

Το 2020, ο Αχμέντ Ναγκί, ένας από τους λίγους πολιτικούς ερευνητές που μπόρεσαν να επισκεφθούν πρόσφατα τη Σοκότρα, έγραψε ότι «το νησί έχει γίνει μια περιφερειακή μπάλα ποδοσφαίρου». Για τους αναλυτές που εργάζονται στο εξωτερικό, οι πληροφορίες προέρχονται κυρίως από μέσα ενημέρωσης των ΗΑΕ που ευθυγραμμίζονται με την κυβέρνηση ή από μέσα ενημέρωσης που συνδέονται με περιφερειακούς αντιπάλους των ΗΑΕ. Όσο οι αξιόπιστες πληροφορίες για πολιτικά και στρατιωτικά ζητήματα στη Σοκότρα παραμένουν σπάνιες, οι αναλυτές συνεχίζουν να δυσκολεύονται να αξιολογήσουν τον αντίκτυπο της «ανάπτυξης» και της «ξένης επέμβασης» στον Κήπο της Εδέμ της περιοχής.

Με πληροφορίες από The Conversation 

Κάπως απόκοσμο σκηνικό: Στο Ναύπλιο ένα από τα μεγαλύτερα κρουαζιερόπλοια των τελευταίων 50 ετών