Ο Ανδρέας Παπανδρέου μέσα από το βιβλίο του Θανάση Λάλα: Υπήρξατε άνθρωπος των Aμερικανών; τον ρωτά… (Μήπως) είστε ένας γοητευτικός ψεύτης; (Μήπως) έχετε δυό εαυτούς;
FILE PHOTO: O Ανδρέας Παπανδρέου σε προεκλογική συγκέντρωση του ΠΑΣΟΚ. Φωτογραφία via ΑΠΕ-ΜΠΕ
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Είστε αλαζόνας; Είστε ένας γοητευτικός ψεύτης; Υπήρξατε άνθρωπος των Aμερικανών; Προδώσατε τον Καστοριάδη και την υπόλοιπη παρέα τότε; Γιατί δίνετε το χέρι σας στον Μητσοτάκη αν πιστεύετε αυτά που πιστεύετε για αυτόν; Πότε αρχίσατε να εκτιμάτε τον Κωσταντίνο Καραμανλή;
Το ξέρατε ότι ένας από τους πιo κοντινούς σας συνεργάτες χρηματιζόταν; Τυφλώνει το δωμάτιο της εξουσίας; Ποιά θεωρείτε την μεγαλύτερη ήττα της ζωή σας; Έχετε ποτέ χρηματιστεί; Θα ξανακάνετε το σινιάλο που κάνατε στην πόρτα του αεροπλάνου στην Δήμητρα; Αδικήσατε την Μαργαρίτα; Πληρώσατε τα πάθη σας; Θα στέλνατε πολιτικούς αντιπάλους σας στο ειδικό δικαστήριο; Προσπαθήσατε να ελέγξετε τα ΜΜΕ;
Σε τι διαφέρατε από τον πατέρα σας; Ο πατέρας σας ήταν αντικουμουνιστής; Ο Μαρξισμός ως εφαρμογή πέθανε; Πιστεύετε ότι ίσχυαν τα συνθήματα «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο Συνδικάτο» και «Έξω οι Βάσεις Του Θανάτου» όταν τα λέγατε; Έχετε δυό εαυτούς; Ο ένας με γραβάτα, ο άλλος με ζιβάγκο; Στις δύσκολες στιγμές του τόπου είσασταν απών; Αν είχε κερδίσει η Αριστερά τον εμφύλιο πιστεύετε ότι θα ζούσαμε σε μια άλλη Ελλάδα;
Αυτά και 1480 ακόμα ερωτήματα απαντά ο Αντρέας Γ. Παπανδρέου στις συνομιλιές που είχε με τον Θαναση Λάλα. Μια αποκαλυπτική αυτοβιογραφία ενός από τους σημαντικότερους πρωταγωνιστές της μεταπολιτευτικής Ελλάδας κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αρμός. Σε πρώτη δημοσίευση στο «Φιλελεύθερο» και στην RealNews στην Ελλάδα, ο Θανάσης Λάλας διηγείται πως έκανε πραγματικότητα αυτό το βιβλίο:
Αυτό το βιβλίο καθυστέρησε πολύ να γίνει πραγματικότητα. Ξεκίνησε σαν ένα απίστευτο όνειρο, σαν μια τύχη που σπάνια σου δίνεται στη ζωή. Να σκεφτείτε ότι, όταν πρωτοσυνάντησα τον Ανδρέα Γ. Παπανδρέου, ήμουν 28 χρονών και εκτός δημοσιογραφικού κατεστημένου. Είχα κάνει ήδη συνεντεύξεις στο περιοδικό Περιοδικό και στο τότε νεοεκδοθέν περιοδικό Status, αλλά σίγουρα δεν θα ήμουν ποτέ επιλογή του επιτελείου ενός πρωθυπουργού, οπότε θα ήταν σχεδόν αδύνατον να φτάσω και να σταθώ απέναντι στον Πρωθυπουργό της χώρας, και μάλιστα κουβαλώντας σε αυτή την πρώτη συνάντηση το νεανικό θράσος που στηριζόταν στην περιέργειά μου να μάθω όσο το δυνατόν περισσότερα για το Δωμάτιο της Εξουσίας!
Ο Τηλέμαχος Χυτήρης ήταν για μένα ο άνθρωπος που άνοιξε την πόρτα αυτής της Τύχης. Ήταν και παραμένει ποιητής, αναγνώστης ειδικών λογοτεχνικών περιοδικών, ένας ξεχωριστός άνθρωπος που ως είδος σπάνια ευδοκιμεί στα Δωμάτια της Εξουσίας. Είχε διαβάσει συνεντεύξεις μου, είχε ξεχωρίσει πριν από πολλούς άλλους το ύφος και υπερθεμάτισε στην προοπτική μιας κουβέντας μου με τον Πρόεδρο. Η φωνή του Τηλέμαχου Χυτήρη στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής μού ανακοίνωσε την ημέρα και την ώρα που θα είχα την πρώτη συνάντησή μου με τον Πρωθυπουργό της χώρας. Αυτός ο ίδιος άνθρωπος με υποδέχτηκε και με οδήγησε στο σαλόνι του σπιτιού του Πρωθυπουργού, όπου έμεινα τις τρεις πρώτες ώρες από τις πενήντα περίπου ώρες που έζησα συνομιλώντας τα επόμενα χρόνια με τον Ανδρέα Γ. Παπανδρέου.
Μέρος αυτής της πρώτης συνομιλίας μας δημοσιεύθηκε ως cover story στο περιοδικό Status. Είχε κάνει, θυμάμαι, ιδιαίτερη εντύπωση αυτή η συνομιλία, γιατί ξέφευγε από τα τετριμμένα ερωτήματα και τις στερεότυπες απαντήσεις ενός ανθρώπου που ήταν κάτοικος του Δωματίου της Εξουσίας, με έντονο το βάρος του πολιτικού κόστους που κουβαλάει μια ανοιχτή συζήτηση μαζί του για θέματα που ήταν εύκολο να δημιουργήσουν παρανοήσεις. Τρεις μήνες μετά τη δημοσίευση μου τηλεφώνησε ο Τηλέμαχος Χυτήρης και μου μετέφερε την επιθυμία του Προέδρου να έχει μια σύντομη συνάντηση μαζί μου. Στη συνάντηση αυτή ο Πρόεδρος, αφού με ευχαρίστησε, με ρώτησε γιατί παρέλειψα να βάλω στο δημοσιευμένο κείμενο την ερώτηση: «Πόσο υγιής είναι ένας άνθρωπος που παίρνει αποφάσεις για την ζωή δέκα εκατομμυρίων ανθρώπων;». Ένιωσα εξαιρετικά άβολα και προσπάθησα να δικαιολογηθώ: «Πρόεδρε, το υλικό ήταν πάρα πολύ κι έπρεπε να επιλέξω. Πολλά από αυτά που είπαμε έπρεπε να τα αφήσω εκτός κειμένου. Σας ζητώ συγγνώμη που έκανα την επιλογή χωρίς να σας ρωτήσω… Την συγκεκριμένη ερώτηση όμως και την απάντησή σας απέφυγα συνειδητά να την δημοσιεύσω, γιατί πιστεύω ότι θα ήταν πηγή παρεξηγήσεων και ίσως θα είχε μεγάλο πολιτικό κόστος για σας τώρα…». Με άκουσε, με ευχαρίστησε και μου πρότεινε να συναντιόμαστε πιο συχνά και να μιλάμε, γιατί οι ερωτήσεις μου ήταν μια ευκαιρία να σκεφτεί και να μιλήσει για πράγματα που δεν θα σκεφτόταν και, αν τα σκεφτόταν, ίσως να απέφευγε να τα μοιραστεί.
- Aπό το Δωμάτιο της Εξουσίας
Τα επόμενα χρόνια συναντηθήκαμε αρκετές φορές, μόνοι ή με άλλους οικείους του. Η πρώτη μου συνέντευξη στο Βήμα της Κυριακής ήταν εννέα σελίδες της εφημερίδας και φιλοξένησε την κοινή συνέντευξη Ανδρέα Παπανδρέου και Δήμητρας Λιάνη. Σε αυτή την συνέντευξη ο Πρόεδρος ήταν αποκαλυπτικός, ανθρώπινος, ίσως ο πρώτος ηγέτης της χώρας που είχε δεχτεί να μιλήσει με μια σοφία για τα ανθρώπινα μέσα από το Δωμάτιο της Εξουσίας. Σ’ αυτή τη συνέντευξη μάλιστα είχε πειστεί να φωτογραφηθεί από τον Τάκη Διαμαντόπουλο στην κρεβατοκάμαρα του σπιτιού με την Δήμητρα Λιάνη να είναι ξαπλωμένη κι αυτός καθισμένος στο κρεβάτι να μιλάει στο τηλέφωνο. Μια φωτογραφία που θύμιζε πολύ την θρυλική φωτογράφιση για το περιοδικό LIFE του Προέδρου Φορντ και της γυναίκας του, ξαπλωμένων στην κρεβατοκάμαρά τους κάτω από την θρυλική καρό κουβέρτα. Μια πολύ τολμηρή κίνηση που θα μπορούσε, στην Ελλάδα του τότε, να του στοιχίσει πολιτικά όσο του είχε κοστίσει το «νεύμα» στην πόρτα του αεροπλάνου που τον έφερε στην Αθήνα από το Χέρφιλντ.
Έκτοτε, με τον Πρόεδρο συναντιόμασταν όποτε μπορούσε και με καλούσε, κάθε φορά Τρίτη ήταν, αμέσως μετά το νυχτερινό δελτίο Ειδήσεων της τηλεόρασης· μιλούσαμε ως συνήθως πενήντα λεπτά της ώρας και μετά δειπνούσαμε ελαφρά συνεχίζοντας την κουβέντα μας. Ακόμα και στις συνεχείς και κρίσιμες πολιτικές στιγμές, ο Πρόεδρος με καλούσε, λέγαμε δυο λόγια για την τρέχουσα επικαιρότητα και τον υπόλοιπο χρόνο που μου είχε δοθεί –παρ’ όλες τις ασφυκτικές πιέσεις του Κώστα Λαλιώτη που άνοιγε κάθε τόσο την πόρτα του γραφείου και παρακαλούσε να τελειώσω, γιατί υπήρχαν πολλά θέματα που επείγαν– μιλούσαμε για τα άλλα, τα σπουδαιότερα, που έχει πάντα να πει ένας άνθρωπος που τα περισσότερα χρόνια της ζωής του τα έζησε «έγκλειστος» στο Δωμάτιο της Εξουσίας!
Σε αυτό το βιβλίο περιέλαβα αρκετά από αυτά που συζητούσαμε με τον Πρόεδρο, αλλά δεν δημοσιεύτηκαν τότε, γιατί ήταν πολύ πιθανό να παρεξηγηθούν. Παρ’ όλα αυτά θεωρώ ότι με τον Ανδρέα Γ. Παπανδρέου τόλμησα και ρώτησα πράγματα που δύσκολα απαντώνται από έναν άνθρωπο της εξουσίας. Η τόλμη και η εμπιστοσύνη που μου έδειξε ο Πρόεδρος σε αυτές τις συνομιλίες, δημιούργησαν ένα βιβλίο που δεν είναι απλώς καθρέφτης της εξουσίας, είναι και το τι βλέπει κάποιος πίσω από τον καθρέφτη της. Στο βιβλίο αυτό μετέχει ως συνομιλητής ένας άνθρωπος που η ευαισθησία του, η καλλιέργειά του, η εξυπνάδα του και το πνεύμα του τον βοηθάνε να αποκαλύψει το «άλλο» πρόσωπο του ηγέτη.
- Ενα πρόσωπο που έγινε μύθος
Το βιβλίο αυτό βοηθάει να καταλάβουμε πώς ένα πρόσωπο γίνεται μύθος, πώς τίποτα σ’ αυτή την ζωή δεν είναι μόνο ζήτημα τύχης, γιατί, ακόμα και σήμερα, μετά από τόσα χρόνια απουσίας, ο Ανδρέας Γ. Παπανδρέου υπάρχει στην ψυχή και το μυαλό πολλών ανθρώπων που τον πίστεψαν ως ηγέτη! Εξηγεί σε ανθρώπους που δεν τον πίστεψαν πολιτικά, γιατί υπήρξε πρωταγωνιστής μαζί με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή στο μυθιστόρημα της μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Το βιβλίο αυτό εξηγεί πολλά από τα δεινά που ζούμε σήμερα στην πολιτική ζωή του τόπου. Το βιβλίο αυτό παρουσιάζει το «άλλο» πρόσωπο της εξουσίας και δικαιώνει όλες τις επιφυλάξεις που έχουν οι άνθρωποι γι’ αυτό που συμβαίνει χρόνια τώρα στα απρόσιτα δωμάτια της εξουσίας.
- Όποιος κερδίζει τιμές, εισπράττει και μίσος
Αναδημοσίευση ενός από τα 100+6 αυτοβιογραφικά διηγήματα που περιλαμβάνονται στο βιβλίο:
-Κύριε Πρόεδρε, θα ήθελα πολύ να μου πείτε πώς νιώθετε, όταν ακούτε κάποιους σήμερα να σας κατηγορούν σαν έναν από τους ανθρώπους που διέλυσαν τον κοινωνικό ιστό της χώρας.
-Νομίζω ότι αυτοί που επικαλούνται το ΠΑΣΟΚ σαν φορέα όλων των δεινών της χώρας, έχουν πολύ κοντή μνήμη. Αλλά, επειδή σέβομαι τους πολιτικούς μου αντιπάλους, θα ήθελα να σας πω ότι κι αυτοί που λένε όλα αυτά, στο βάθος δεν τα πιστεύουν, τα λένε απλώς για να κάνουν μια επιδερμική αντιπολιτευτική πολιτική. Και βεβαίως από αυτή την όλο και πιο διαδεδομένη επιδερμική αντιπολιτευτική ρητορική, δεν εξαιρώ ούτε εμάς στο ΠΑΣΟΚ. Ενίοτε κι εμείς έχουμε υποπέσει σε αυτή την ευκολία. Το αναγνωρίζω και πιστεύω ότι αυτή η τακτική μπορεί να έχει πρόσκαιρα αποτελέσματα, αλλά μολύνει την πολιτική γενικότερα. Δεν θέλω, λοιπόν, να πιστέψω ότι μπορεί να διακρίνει τους πολιτικούς μας αντιπάλους αυτή η αμετροέπεια που λέτε. Απλώς, αναγκάζονται να λένε πράγματα, κατά καιρούς, που μπορούν να χαϊδέψουν τα αυτιά των μελών τους. Τα μέλη τους κυριαρχούνται από ένα θυμό για την νομιμοποίηση όλων των Ελλήνων που επήλθε, και ιδιαιτέρως όλων αυτών που ήταν αποκλεισμένοι, στο περιθώριο της κοινωνίας και της παραγωγικής διαδικασίας. Πολλοί από τον χώρο της Δεξιάς σήμερα νιώθουν ότι αυτή η νομιμοποίηση του υπόλοιπου μισού των Ελλήνων τούς στερεί προνόμια, τους «κλέβει κάτι» που είχαν μόνο αυτοί. Αντιδρούν επειδή υποχρεώνονται σε μιαν άλλη, πιο δίκαιη μοιρασιά, που τους στερεί την αποκλειστικότητα σε διάφορους τομείς!
-Αλήθεια, σας ενοχλεί προσωπικά, όταν επικρίνεστε τόσο σκληρά κάποιες φορές από τους πολιτικούς σας αντιπάλους και κατ’ επέκταση από πολλούς ανώνυμους πολίτες;
-(Γελάει) Αρχικά, θα ήθελα να τονίσω ότι τα αποτελέσματα των εκλογικών αναμετρήσεων τα τελευταία χρόνια, από την στιγμή που μπήκε το ΠΑΣΟΚ στην ελληνική πολιτική πραγματικότητα, δείχνουν ευτυχώς ότι ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων που ψηφίζουν, αποδέχονται τις πράξεις και τα έργα μας. Χωρίς με αυτό να υποστηρίζω ότι δεν δεχόμαστε και την δίκαιη κριτική αυτών που μας στηρίζουν εκλογικά. Είναι φυσικό να κάνουμε λάθη και να υπάρχουν παραλείψεις και λάθος προτεραιότητες. Δεν θεώρησα ποτέ ότι είτε εγώ είτε και οι συνάδελφοί μου ακόμα είναι τέλειοι ή ότι δεν κάναμε λάθη. Και ορισμένα πράγματα εκ των υστέρων μπορεί να φαίνονται λάθος, όμως για την εποχή τους ήταν σωστά.
-Για δώστε μου ένα παράδειγμα!
-Να σου δώσω ένα παράδειγμα. Μιλάμε για τα πρώτα χρόνια της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ. Δώσαμε τεράστια έμφαση στην επανόρθωση της οικονομικής ανισότητας και των εργαζομένων και της υπαίθρου απέναντι στην πόλη και γενικά στην κοινωνική μας πολιτική ίσως περάσαμε με τους ρυθμούς μας ορισμένα όρια που θα έπρεπε να τα προσέξουμε. Και ήταν κάτι που οδήγησε στα δύο χρόνια λιτότητας σαν διορθωτική κίνηση. Επομένως, θα έλεγες: «Έπρεπε να μην έχουν γίνει εκείνα»; Μπορεί να πει κανείς να είχαν γίνει με άλλο μέτρο, με άλλο ρυθμό. Αλλά ήταν απαίτηση της κοινωνίας, είχε κυβερνηθεί η χώρα από την Δεξιά ουσιαστικά για δεκαετίες πολλές. Πότε ήταν κάποια άλλη παράταξη; Ο Γεώργιος Παπανδρέου και το Κέντρο δεν βάσταξαν παρά μερικούς μήνες μονάχα, ενάμιση χρόνο. Και έπρεπε να δικαιωθεί, τουλάχιστον, το αίτημα για κοινωνική δικαιοσύνη. Ήταν κάτι που προείχε στην σκέψη όλων μας. Μπορεί επομένως να πει κανείς, κοιτάζοντας προς τα πίσω, ότι ήταν λάθος στην προοπτική, όταν έγινε όμως δεν ήταν λάθος, γιατί και η σκέψη μας δεν μπορούσε να μας πάει αλλού. Μας έχουν τιμήσει με την αποδοχή τους, κι αυτό είναι το πραγματικό μας κέρδος στην σχέση με τον κόσμο του ΠΑΣΟΚ. Τώρα, επιστρέφοντας στο ερώτημά σας, θα ήθελα με μία φράση να σας πω: «Αλίμονο, αν όλοι μάς αγαπούσαν και μας παίνευαν!». Αυτό νομίζω το έχει πει πολύ ωραία η Μελίνα: «Αν μας αγαπάνε όλοι, κάτι δεν πάει καλά με μας!». Και θα το επέκτεινα από το προσωπικό της Μελίνας στο γενικό. «Αν μας αγαπούσαν όλοι, κάτι δεν θα πήγαινε καλά στην κοινωνία μας»!
-Τι εννοείτε; Θέλετε να γίνετε λίγο πιο συγκεκριμένος;
-Ζούμε σε μια ταξική κοινωνία ή, αν θέλετε, σε μια κοινωνία που διακρίνεται για τις κοινωνικές και οικονομικές της ανισότητες. Υπάρχει ακόμα μεγάλη ψαλίδα ανάμεσα σε αυτούς, τους πολύ λίγους, που κατέχουν τον πλούτο, και σε αυτούς που παράγουν τον πλούτο. Και δεν θέλω να ακουστώ σαν μαρξιστής. Μιλώ σαν ένας απ’ όλους, που βλέπουν γύρω τους και διαπιστώνουν ότι δεν πρέπει να υπάρχει τόσο μεγάλη απόσταση ανάμεσα σε αυτές τις δύο μεγάλες οικονομικο-κοινωνικές τάξεις. Ανάλογα με την θέση που παίρνεις απέναντι σε αυτή την κοινωνική ανισότητα, γίνεσαι περισσότερο ή λιγότερο αρεστός σε μία από τις δύο αυτές τάξεις. Είναι φυσικό! Όταν εμείς προσπαθούμε να κλείσουμε αυτή την ψαλίδα, δεν αρέσουμε σε όλους αυτούς που θέλουν το κέρδος δικό τους! Δυστυχώς, το κέρδος και ο πλούτος δεν έχουν όρια. Είναι ακόρεστος ο πλούτος… Ο πλούτος δεν βάζει όριο, σε κάνει άπληστο!
-Από την εμπειρία σας σε αυτή την θέση, υπάρχει κάτι που διαπιστώσατε ότι ισχύει ως κανόνας ζωής;
-Όποιος κερδίζει τιμές, εισπράττει και μίσος!
- Αναδημοσίευση ενός από τα 100+6 αυτοβιογραφικά διηγήματα που περιλαμβάνονται στο βιβλίο:
-Κύριε Πρόεδρε, θα ήθελα πολύ να μου πείτε πώς νιώθετε, όταν ακούτε κάποιους σήμερα να σας κατηγορούν σαν έναν από τους ανθρώπους που διέλυσαν τον κοινωνικό ιστό της χώρας.
-Νομίζω ότι αυτοί που επικαλούνται το ΠΑΣΟΚ σαν φορέα όλων των δεινών της χώρας, έχουν πολύ κοντή μνήμη. Αλλά, επειδή σέβομαι τους πολιτικούς μου αντιπάλους, θα ήθελα να σας πω ότι κι αυτοί που λένε όλα αυτά, στο βάθος δεν τα πιστεύουν, τα λένε απλώς για να κάνουν μια επιδερμική αντιπολιτευτική πολιτική. Και βεβαίως από αυτή την όλο και πιο διαδεδομένη επιδερμική αντιπολιτευτική ρητορική, δεν εξαιρώ ούτε εμάς στο ΠΑΣΟΚ. Ενίοτε κι εμείς έχουμε υποπέσει σε αυτή την ευκολία. Το αναγνωρίζω και πιστεύω ότι αυτή η τακτική μπορεί να έχει πρόσκαιρα αποτελέσματα, αλλά μολύνει την πολιτική γενικότερα. Δεν θέλω, λοιπόν, να πιστέψω ότι μπορεί να διακρίνει τους πολιτικούς μας αντιπάλους αυτή η αμετροέπεια που λέτε. Απλώς, αναγκάζονται να λένε πράγματα, κατά καιρούς, που μπορούν να χαϊδέψουν τα αυτιά των μελών τους. Τα μέλη τους κυριαρχούνται από ένα θυμό για την νομιμοποίηση όλων των Ελλήνων που επήλθε, και ιδιαιτέρως όλων αυτών που ήταν αποκλεισμένοι, στο περιθώριο της κοινωνίας και της παραγωγικής διαδικασίας. Πολλοί από τον χώρο της Δεξιάς σήμερα νιώθουν ότι αυτή η νομιμοποίηση του υπόλοιπου μισού των Ελλήνων τούς στερεί προνόμια, τους «κλέβει κάτι» που είχαν μόνο αυτοί. Αντιδρούν επειδή υποχρεώνονται σε μιαν άλλη, πιο δίκαιη μοιρασιά, που τους στερεί την αποκλειστικότητα σε διάφορους τομείς!
-Αλήθεια, σας ενοχλεί προσωπικά, όταν επικρίνεστε τόσο σκληρά κάποιες φορές από τους πολιτικούς σας αντιπάλους και κατ’ επέκταση από πολλούς ανώνυμους πολίτες;
-(Γελάει) Αρχικά, θα ήθελα να τονίσω ότι τα αποτελέσματα των εκλογικών αναμετρήσεων τα τελευταία χρόνια, από την στιγμή που μπήκε το ΠΑΣΟΚ στην ελληνική πολιτική πραγματικότητα, δείχνουν ευτυχώς ότι ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων που ψηφίζουν, αποδέχονται τις πράξεις και τα έργα μας. Χωρίς με αυτό να υποστηρίζω ότι δεν δεχόμαστε και την δίκαιη κριτική αυτών που μας στηρίζουν εκλογικά. Είναι φυσικό να κάνουμε λάθη και να υπάρχουν παραλείψεις και λάθος προτεραιότητες. Δεν θεώρησα ποτέ ότι είτε εγώ είτε και οι συνάδελφοί μου ακόμα είναι τέλειοι ή ότι δεν κάναμε λάθη. Και ορισμένα πράγματα εκ των υστέρων μπορεί να φαίνονται λάθος, όμως για την εποχή τους ήταν σωστά.
-Για δώστε μου ένα παράδειγμα!
-Να σου δώσω ένα παράδειγμα. Μιλάμε για τα πρώτα χρόνια της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ. Δώσαμε τεράστια έμφαση στην επανόρθωση της οικονομικής ανισότητας και των εργαζομένων και της υπαίθρου απέναντι στην πόλη και γενικά στην κοινωνική μας πολιτική ίσως περάσαμε με τους ρυθμούς μας ορισμένα όρια που θα έπρεπε να τα προσέξουμε. Και ήταν κάτι που οδήγησε στα δύο χρόνια λιτότητας σαν διορθωτική κίνηση. Επομένως, θα έλεγες: «Έπρεπε να μην έχουν γίνει εκείνα»; Μπορεί να πει κανείς να είχαν γίνει με άλλο μέτρο, με άλλο ρυθμό. Αλλά ήταν απαίτηση της κοινωνίας, είχε κυβερνηθεί η χώρα από την Δεξιά ουσιαστικά για δεκαετίες πολλές. Πότε ήταν κάποια άλλη παράταξη; Ο Γεώργιος Παπανδρέου και το Κέντρο δεν βάσταξαν παρά μερικούς μήνες μονάχα, ενάμιση χρόνο. Και έπρεπε να δικαιωθεί, τουλάχιστον, το αίτημα για κοινωνική δικαιοσύνη. Ήταν κάτι που προείχε στην σκέψη όλων μας. Μπορεί επομένως να πει κανείς, κοιτάζοντας προς τα πίσω, ότι ήταν λάθος στην προοπτική, όταν έγινε όμως δεν ήταν λάθος, γιατί και η σκέψη μας δεν μπορούσε να μας πάει αλλού. Μας έχουν τιμήσει με την αποδοχή τους, κι αυτό είναι το πραγματικό μας κέρδος στην σχέση με τον κόσμο του ΠΑΣΟΚ. Τώρα, επιστρέφοντας στο ερώτημά σας, θα ήθελα με μία φράση να σας πω: «Αλίμονο, αν όλοι μάς αγαπούσαν και μας παίνευαν!». Αυτό νομίζω το έχει πει πολύ ωραία η Μελίνα: «Αν μας αγαπάνε όλοι, κάτι δεν πάει καλά με μας!». Και θα το επέκτεινα από το προσωπικό της Μελίνας στο γενικό. «Αν μας αγαπούσαν όλοι, κάτι δεν θα πήγαινε καλά στην κοινωνία μας»!
-Τι εννοείτε; Θέλετε να γίνετε λίγο πιο συγκεκριμένος;
-Ζούμε σε μια ταξική κοινωνία ή, αν θέλετε, σε μια κοινωνία που διακρίνεται για τις κοινωνικές και οικονομικές της ανισότητες. Υπάρχει ακόμα μεγάλη ψαλίδα ανάμεσα σε αυτούς, τους πολύ λίγους, που κατέχουν τον πλούτο, και σε αυτούς που παράγουν τον πλούτο. Και δεν θέλω να ακουστώ σαν μαρξιστής. Μιλώ σαν ένας απ’ όλους, που βλέπουν γύρω τους και διαπιστώνουν ότι δεν πρέπει να υπάρχει τόσο μεγάλη απόσταση ανάμεσα σε αυτές τις δύο μεγάλες οικονομικο-κοινωνικές τάξεις. Ανάλογα με την θέση που παίρνεις απέναντι σε αυτή την κοινωνική ανισότητα, γίνεσαι περισσότερο ή λιγότερο αρεστός σε μία από τις δύο αυτές τάξεις. Είναι φυσικό! Όταν εμείς προσπαθούμε να κλείσουμε αυτή την ψαλίδα, δεν αρέσουμε σε όλους αυτούς που θέλουν το κέρδος δικό τους! Δυστυχώς, το κέρδος και ο πλούτος δεν έχουν όρια. Είναι ακόρεστος ο πλούτος… Ο πλούτος δεν βάζει όριο, σε κάνει άπληστο!
-Από την εμπειρία σας σε αυτή την θέση, υπάρχει κάτι που διαπιστώσατε ότι ισχύει ως κανόνας ζωής;
-Όποιος κερδίζει τιμές, εισπράττει και μίσος!
Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE