Οι στενές σχέσεις Τουρκίας-Κατάρ και οι αποτυχημένες επιλογές τους στη «σκακιέρα» της Μέσης Ανατολής
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Εξήντα χρόνια από το πογκρόμ της Πόλης, καταπατώντας κάθε συνθήκη: Οι απελάσεις των Ρωμιών από τους Τούρκους, μια ανοιχτή πληγή στο σώμα του Ελληνισμού [βίντεο]
«Η έλευση του τουρκικού στολίσκου στη Γάζα θα αποτελέσει πρόκληση», επιμένει ο αρχηγός των Ε.Δ. του Ισραήλ: Παρασκηνιακές συνεννοήσεις Ισραήλ-Τουρκίας μέσω της Αιγύπτου
Του Γιώργου Ξ. Πρωτόπαπα *
Η διαμάχη των αραβικών κρατών με το Κατάρ επηρεάζει αναπόφευκτα και την κυβέρνηση της Άγκυραςεξαιτίας των στενών σχέσεων με τη Ντόχα και των κοινών τους συμφερόντων στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Oτούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν συντάχθηκε με την πλευρά του Κατάρκαι προσφέρθηκενα διαμεσολαβήσει για την επίλυση της κρίσης.
Η προσεκτική ανάγνωση του ιστορικού των σχέσεων Τουρκίας – Κατάρ κρίνεται απαραίτητη γιατί εξάγει τα ακόλουθα χρήσιμα συμπεράσματα:
Πρώτον, υποδηλώνει εξάρτηση τουΕρντογάν από την πλούσια Ντόχα. Οι επενδύσεις του Κατάρ αποτέλεσαν σημαντικό κεφάλαιο για τoν Ερντογάν καθώς μέρος των χρημάτων χρησιμοποιήθηκε για να ελέγξει ή να αποκτήσειΜΜΕ που είχανυιοθετήσει απέναντι τουεπικριτική στάση. Παράλληλα η εισροή κεφαλαίων από το Κατάρ δίνειανάσα στην παραπαίουσα τουρκική οικονομία καθώς οι επενδύσεις τουμέσα στη γειτονική μας χώρα ανέρχονται στο ποσό των 20 δισ. δολαρίων.Η πορεία της τουρκικής οικονομίας θεωρείται ένας από τους κύριους παράγοντες που κατά πολλούς θακρίνει και το μέλλον του Ερντογάν στην εξουσία.Οι εισαγωγές του Κατάρ από την Τουρκία υπολογίστηκαν σε 384.7 εκατ.δολάρια ενώ οι εξαγωγές προς αυτήν έφτασαν τα 277.4 εκατ. δολάρια. Ο εμπορικός όγκος των δυο χωρών ανήλθε το 2016 σε 666.2 εκατ. δολάρια.Επίσης τουρκικές εταιρίες εμπλέκονται στο Κατάρ σεέργα αξίας 11.6 δισ. δολαρίων τα περισσότερα από τα οποία αφορούν τη διοργάνωση του Παγκόσμιου Κυπέλου Ποδοσφαίρουτου 2022.
Δεύτερον, αναδεικνύειιδεολογική ταύτισηκαι συνεργασία για κυριαρχία μέσα στον ισλαμικό κόσμο. Το τουρκικό κυβερνώνΚόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP)- απόρροια ενός ισλαμιστικού κινήματος – παραμένει επηρεασμένο από την ιδεολογία της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Το Κατάρ από την πλευρά του άρχισε από τις αρχές της δεκαετίες του 60’ να λειτουργεί ως βάση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Έλεγχε την επιρροή της στο εσωτερικό καιτης επέτρεπε να επεκταθεί και στις υπόλοιπες χώρες. Παράλληλα Άγκυρα και Ντόχα επιδιώκοντας να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της Μέσης Ανατολής προσφέραν στήριξηστην ισλαμιστική παλαιστινιακή οργάνωση Χαμάς για να αναλάβει τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας. Ο Ερντογάν επίσης θεωρούσε ότι αν η Μουσουλμανική Αδελφότητα κατακτούσε την εξουσία σε χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής με το ξέσπασμα της «Αραβικής Άνοιξης» του 2011 θα είχε την ευκαιρία να αναδείξει την Τουρκία σε περιφερειακή δύναμη με ισχυρά ερείσματα.
Τρίτον, αποκαλύπτει τη συνεργασία για παροχή υλικής και χρηματικής στήριξης προς τις ισλαμιστικές εξτρεμιστικές ομάδεςτου συριακού εμφύλιου. Η Τουρκία κατηγορείται με βάσηρεπορτάζ διεθνών MME ότι προμήθευε με οπλισμό και εφόδια το ISIS, ότι του παρείχε μεταφορικό δίκτυο, πληροφορίες, ιατρική φροντίδα και εκπαίδευση των μαχητών του. Οι«ΤheNewsYorkTimes» είχαναποκαλύψει παράνομη εισαγωγή ποσοτήτων πετρελαίου στη νοτιοανατολική Τουρκία με προέλευση κάποιες περιοχές που έλεγχε το ISIS.ToΚατάρστηρίζει και αυτό τους ισλαμιστές εξτρεμιστές στο συριακό μέτωπο. Η βρετανική «TheTelegraph» επισήμανε ότι η μέθοδος που επέλεξε το Κατάρ για την υποστήριξη τουςήταννα περάσει μεγάλα χρηματικά ποσά σε μεσάζοντες στην Τουρκία όπου στη συνέχεια τα χρησιμοποιούσαν για να αγοράσουν όπλα από τρίτες χώρες και να φροντίσουν για τη μεταφορά τους προς τους ισλαμιστές μαχητές.
Η Τουρκία και το Κατάρ έχουν επίσης αναπτύξει και στενή στρατιωτική συνεργασία. Η Τουρκία έχει αρχίσει να κατασκευάζει μια στρατιωτική βάση εντός του Κατάρ που φιλοδοξεί να φιλοξενήσει 3.000 τούρκους στρατιώτες. Οι πρώτοι στρατιώτες και τα τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού και μάχης μετέβησαν στο Κατάρ το περασμένο Δεκέμβριο. Οιένοπλες δυνάμεις των δυο χωρών έχουν στόχο και την ίδρυση ενός στρατηγείου της εκστρατευτικής τουρκικής στρατιωτικής δύναμης στη Ντόχα. Η στρατιωτική συνεργασία είναι σημαντική για τηνΆγκυρα καθώς ανοίγει νέες αγορές στην τουρκική αμυντική βιομηχανία.
Ο αποκλεισμός του Κατάρ από τη Σαουδική Αραβία, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Υεμένη, τη Λιβύη και το Μπαχρέιν με την κατηγορία της υπόθαλψης της τρομοκρατίας αναμένεται να επηρεάσει και την κυβέρνηση της Άγκυρας. Η συνεργασία Κατάρ και Τουρκίας στο συριακό εμφύλιο δεν δικαίωσε τις προσδοκίες τους, δηλαδή την πτώση του προέδρου Μπασάρ Άσαντ κααντί αυτού ενίσχυσε το ISIS που στη συνέχεια στράφηκε εναντίον της Αγκυρας. Επιπλέον ο Ερντογάν δεν κατάφερε να αναχαιτίσει με το«proxy war» τους σύριους Κούρδους μαχητές που αναδείχθηκαν οι αξιόμαχες δυνάμεις στον πόλεμο κατά του ISIS..
Η κυβέρνηση της Άγκυρας εμφανίζεται απομονωμένησε Συρία και Ιράκκαιδεν είναιαρεστή και σε κάποια αραβικά κράτη. Ο Ερντογάν είχε επικρίνει σφοδρά τον πρώην στρατηγό και νυν πρόεδρο της Αιγύπτου Αμπντέλ Φατάχ αλ- Σίσι για το πραξικόπημα του 2013 που οδήγησε στην πτώση του εκλεγμένου προέδρου Μοχάμεντ Μόρσι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Ο Ερντογάν σε συνέντευξή στο Al-Jazzera αποκάλεσε τονΑλ Σίσι πραξικοπηματία ο οποίος δολοφόνησε χιλιάδες ανθρώπους.
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (UAE) έχουν και αυτά δεχτεί τουρκικά «πυρά» όταν φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ τα κατηγόρησαν ότι χρηματοδότησαν τους υποστηρικτές του Φετουλάχ Γκιουλέν λίγες εβδομάδες πριν την εκδήλωση τους αποτυχημένου πραξικοπήματος της 15 Ιουλίου.
Η τουρκική εξωτερική πολιτική αντιμετωπίζει γενικά προβλήματα. Οι σχέσεις Άγκυρας και Μόσχας αν και έχουν αποκατασταθεί θεωρούνται σχέσεις λυκοφιλίας και φαίνεται να εξυπηρετούν κυρίως τα συμφέροντα του Βλαντιμίρ Πούτιν. Οι σχέσεις Τουρκίας και Τελ- Αβίβ μετά το επεισόδιο του Mavi Marmara δεν θα επανέλθουν στο επίπεδο των προηγούμενων δεκαετιών και πάντα θα χαρακτηρίζονται από δυσπιστία. Η υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών προς τιςσυριακέςΚουρδικές δυνάμεις αποτελείένα «αγκάθι»αλλά η Ουάσιγκτον φαίνεται να εντάσσει την Τουρκίαστουςσχεδιασμούς της μεσανατολικής πολιτικής της.
Η κυβέρνηση της Άγκυρας εμφανίζεται ιδιαίτερα ανήσυχη από την απομόνωση του Κατάρκαθώς έχει εξελιχθεί στον πιο σημαντικό της σύμμαχο.Η Τουρκία χρειάζεται τα χρήματα του Κατάρ για να στηρίξει την οικονομία της καθώς και για να συντηρήσειδυνάμεις που τις είναι πιστές ώστε να προωθήσει τα γεωπολιτικά της συμφέροντα. Ο Ερντογάν στηρίζει το Κατάρ στη διαμάχη με τη Σαουδική Αραβία και τους περιφερειακ
Όμως αν η κρίση κλιμακωθείμπορεί να συμπαρασύρει και τη χώρα του.Η ιδεολογική ταύτιση Τουρκίας -Κατάρ και η στήριξη τους προς τις ισλαμιστικές εξτρεμιστικέςομάδες έχει ήδη εκθέσει τον Ερντογάν στη διεθνή κοινότητα. Η κυβέρνηση της Άγκυρας έκανε λανθασμένες επιλογές και ίσως τελικά δεν αποφύγει να πληρώσει το τίμημα.
- Ο Γιώργος Ξ. Πρωτόπαπας είναι Διεθνολόγος – Δημοσιογράφος. Αρθρογραφεί στο περιοδικό «Άμυνα και Διπλωματία». Είναι Εκτελεστικός Διευθυντής του Κέντρου Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων (ΚΕΔΙΣΑ).