Εκτιμώντας το πολιτικό σκηνικό των επόμενων μηνών στη χώρα: Τα εκλογικά σενάρια…
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Η τιμή του ελαιολάδου θα φτάσει αυτή του …χρυσού; Όχι βέβαια, αλλά… Η ζήτηση αναμένεται να ξεπεράσει την προσφορά, ασκώντας πίεση στις τιμές για τους αγοραστές…
Το μάθημα του Μητσοτάκη προς τον Σούνακ: “Σε αντίθεση με τον πρωθυπουργό μας, ο Έλληνας ηγέτης ακούει τις ερωτήσεις και πραγματικά τις απαντάει”, γράφει ο Campbell στο New European
Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Αποφεύγω συστηματικά να τοποθετούμαι δημόσια για τις πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό της Ελλάδας, ωστόσο ο πειρασμός ήταν μεγάλος, και έτσι μια συζήτηση μεταξύ καλών φίλων κατέληξε να γίνει σημείωμα προβληματισμού και εκτίμησης των πιθανών πολιτών εξελίξεων μέσα στους επόμενους μήνες στην χώρα.
Αφορμή των παρακάτω σκέψεων υπήρξε η υποβόσκουσα εδώ και καιρό κρίση στο εσωτερικό της Νέας Δημοκρατίας. Είναι ίσως η πρώτη φορά που τις συζητήσεις για τις πολιτικές εξελίξεις δεν τις πυροδοτεί η φθορά και τα λάθη της κυβερνητικής παράταξης, αλλά η αδράνεια και οι εύθραυστες ισορροπίες εντός της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Οι Ισορροπίες εντός της ΝΔ
Η διάσταση των πολιτικών απόψεων και θέσεων μεταξύ πρωτοκλασάτων στελεχών της ΝΔ, που είδε το φως της δημοσιότητας την περασμένη εβδομάδα, ήταν απλά η κορυφή του παγόβουνου σε όσα συμβαίνουν το τελευταίο διάστημα εντός της ΝΔ.
Η ανάληψη της ηγεσίας του κόμματος από τον «φιλελεύθερο» Κυριάκο Μητσοτάκη είχε την αναγκαστική συναίνεση της ισχυρής ομάδας των «Καραμανλικών» και στηρίχθηκε από την σχετικά ετερόκλητη ομάδα όσων βρίσκονται πέριξ του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά. Η συναίνεση ή η στήριξη αυτή δεν ήταν χωρίς όρους. Στην πολιτική μετρά πάντα το αποτέλεσμα και στόχος είναι η εκλογική νίκη. Η αλήθεια είναι πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης παρέλαβε το κόμμα σε δυσχερή οικονομική και οργανωτική κατάσταση, και πριν ασχοληθεί με την αντιπολίτευση απέναντι στο ΣΥΡΙΖΑ και τους ΑΝΕΛ, έπρεπε πρωτίστως να ασχοληθεί με το συμμάζεμα του κόμματος. Το λάθος του κ. Μητσοτάκη και της ομάδας του, ήταν το ότι πριν καλά-καλά συμμαζέψουν το κόμμα α) δημιούργησαν με διαφόρους τρόπους ανησυχία εντός των παραδοσιακών ισορροπιών στο κόμμα και β) καλλιέργησαν εσπευσμένα προσδοκίες εκλογικής ετοιμότητας στον κόσμο της Νέας Δημοκρατίας. Αυτό συνέβη για πρώτη φορά, υπό την ηγεσία του κ. Μητσοτάκη, στα τέλη της Άνοιξης του 2016 και τελικά δεν προκλήθηκαν εκλογές, η προσδοκία καταφυγής στις κάλπες καλλιεργήθηκε εκ νέου τον περασμένο Σεπτέμβρη, ενώ ένα τελευταίο scramble εκλογικής ετοιμότητας δόθηκε από την ηγεσία προς τη βάση του κόμματος τον περασμένο Γενάρη του 2017. Οι εξελίξεις δείχνουν πως τα χρονικά πλαίσια που η ηγεσία της ΝΔ τοποθετούσε την πιθανότητα προκήρυξης πρόωρων εκλογών, δεν επαληθεύονται.
Το ζήτημα είναι πως τα συνεχή scramble εκλογικής ετοιμότητας έχουν κουράσει τους ψηφοφόρους της ΝΔ, και το σημαντικότερο, έχουν αυξήσει την γκρίνια εντός των «φεουδαρχών» της παράταξης που βλέπουν τον Κυριάκο Μητσοτάκη αδύναμο παίκτη απέναντι στο δίδυμο Τσίπρα-Καμμένου, άρα κάθε μέρα που περνά, τους κάνει να πιστεύουν όλο και περισσότερο πως ακόμη και αν προκηρυχθούν πρόωρα εκλογές, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν είναι εκείνος ο αρχηγός που μπορεί να τους οδηγήσει σε εκλογική νίκη.
Σε αυτό το σκηνικό αμφισβήτησης των αρχηγικών ικανοτήτων της ομάδας Μητσοτάκη, προβάλλουν δυναμικά οι άλλοι δύο πόλοι εντός της παράταξης: οι «Καραμανλικοί» και οι «Σαμαρικοί».
Οι «Καραμανλικοί», θεωρώντας πως είναι οι φυσικοί κληρονόμοι της παράταξης, θεωρούν επίσης πως έχουν τον πολιτικό χρόνο με το μέρος τους να περιμένουν την φθορά της κυβερνώσας παράταξης και να μην βιάζονται για εκλογές, ωστόσο α) δεν έχουν ετοιμάσει διάδοχη «αρχηγική» κατάσταση για την ομάδα τους, αν υποθέσουμε πως ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής δεν ενδιαφέρεται για νέα αρχηγεία, και β) εκτίμησαν ότι το πολιτικό κεφάλαιο του Αντώνη Σαμαρά έχει κλείσει ως φυσικό πρόσωπο και ως σύστημα.
Εδώ λοιπόν, έρχεται το σύστημα Σαμαρά και βλέποντας την κατάσταση που διαμορφώνεται στο κόμμα α) ιστοριογραφεί με τρόπο αρκετά έξυπνο και μεθοδικό τα δυνατά σημεία της διακυβέρνησης 2012-2014, και β) ετοιμάζει διάδοχη κατάσταση, πιθανότατα υπό το πρόσωπο του νυν αντιπροέδρου της Νέας Δημοκρατίας κ. Άδωνη Γεωργιάδη, για να παίξει ρόλο στο εσωτερικό της παράταξης και ενδεχομένως ως μελλοντικός υποψήφιος πρωθυπουργός, όταν και όποτε προκηρυχθούν εκλογές.
Πιθανότατα οι κινήσεις της ομάδας των «Σαμαρικών» να είναι εκείνες που ενεργοποίησαν εσπευσμένα τα αντανακλαστικά των «Καραμανλικών», και είδαμε την περασμένη εβδομάδα την εκδήλωση αυτής της γκρίνιας στους κόλπους της Νέας Δημοκρατίας. Η ομάδα των «Σαμαρικών» δεν έχει κανένα λόγο αμφισβήτησης της ηγεσίας Μητσοτάκη αυτή την ώρα. «Αντίπαλοι» είναι οι «Καραμανλικοί», ενώ θα αφήσουν τους «Καραμανλικούς» να συγκρουστούν με την ηγετική ομάδα, κινητοποιώντας παράλληλα και τους «φιλελεύθερους» να αντιδράσουν εναντίον των «Καραμανλικών», ενδεχομένως προβαίνοντας και σε διαγραφές. Οι «Σαμαρικοί» βλέπουν πως ενδεχόμενη σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ «φιλελεύθερων» και «Καραμανλικών» ουσιαστικά θα φθείρει και τους δύο, θα δημιουργήσει χώρο για νέα πρόσωπα στο κόμμα, και με εκείνους ισχυρούς, να παίξουν το ρόλο του ενωτικού την επόμενη μέρα του «εμφυλίου» στην παράταξη. Ούτε, λοιπόν, και οι «Σαμαρικοί» βιάζονται για εκλογές. Θα περιμένουν τη φθορά της κυβερνώσας συμπαράταξης καθώς και τη φθορά των προπυργίων εντός της ΝΔ, όμως παράλληλα δεν θα ήθελαν χρονικά η εκλογές να διεξαχθούν το 2019, αλλά θα έβλεπαν θετικά μια συντομότερη ημερομηνία.
Οι Ισορροπίες εντός του ΣΥΡΙΖΑ
Ο ΣΥΡΙΖΑ, ο αρχηγός του και σημερινός πρωθυπουργός κ. Αλέξης Τσίπρας και η ομάδα γύρω από αυτόν, αποδεικνύονται πολύ πιο ανθεκτικοί και ευέλικτοι από ότι οι περισσότεροι αναλυτές τους είχαν αρχικά υπολογίσει. Κάνοντας μια απόλυτα ρεαλιστική εκτίμηση των δεδομένων που είχε μπροστά του το καλοκαίρι του 2015, ο κ. Τσίπρας επέλεξε να ακολουθήσει μια στρατηγική που τελικά δείχνει να του «βγαίνει» (με όρους πολιτικής επιβίωσης και όχι αναγκαστικά με όρους πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής βιωσιμότητας του λαού και της χώρας). Έθεσε εκτός τις ακραίες αριστερές φωνές, «ουδετεροποίησε» τις κεντροαριστερές αναθεωρητικές φωνές, επικοινώνησε αποτελεσματικά την πολιτική του πρόταση με τα συνδικάτα και με μεγάλη μερίδα της κοινωνίας, κρατώντας τους, όχι απαραίτητα ευχαριστημένους αλλά συγκρατημένους. Παράλληλα εκμεταλλεύτηκε επαρκώς τις διεθνείς συγκυρίες περνώντας και προς τα έξω το μήνυμα ότι αν είναι να επιβληθούν στη χώρα επώδυνες λύσεις τότε αυτές να γίνουν με τρόπο και όχι με κόπο. Ωστόσο, κράτησε και ανοιχτό το παράθυρο της κριτικής απέναντι στις αντιδημοκρατικές πρακτικές και τον τιμωρητικό χαρακτήρα των «λύσεων» που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα από «φίλους» και δανειστές, διότι ο σημερινός πρωθυπουργός συμβιβάστηκε και ποτέ δεν υιοθέτησε (ή τουλάχιστο κατάφερε να πείσει γι’ αυτό) την φόρμουλα που του σερβιρίστηκε το καλοκαίρι του 2015 για τη χώρα. Ως ικανός πολιτικός, έχει αφήσει ορθάνοιχτο το παράθυρο της αντιμνημονιακής κριτικής και ρητορικής, διότι περιμένει την (εξωτερική) ευκαιρία που θα ευνοήσει από τη μία πλευρά την αναθεώρηση της σημερινής επιτροπείας της χώρας, ενώ από την άλλη θα του δώσει πολιτική ζωή και επιχειρήματα να διεκδικήσει εκ νέου την πρωθυπουργία της χώρας στις επόμενες εκλογές.
Τα μηνύματα από το εξωτερικό συγκλίνουν στο ότι οι ξένοι δανειστές – για λόγους που θα χρειαστεί η συγγραφή ολόκληρων βιβλίων για να αναλυθεί η διαφορά των εποχών μεταξύ Ιανουαρίου 2015 και Μαρτίου 2017 – είναι σε γενικές γραμμές ευχαριστημένοι από την συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και δεν επιδιώκουν την πρόκληση πολιτικών αναταράξεων στην Ελλάδα, άρα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα φροντίσουν ώστε η αξιολόγηση να ολοκληρωθεί και να πάμε παρακάτω, δίνοντας χρόνο στην κυβέρνηση να προχωρήσει. Όσο θα διαρκεί η κυβερνητική προοπτική, κριτική στον αρχηγό και την ηγετική ομάδα στο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα υπάρχει.
Οι Ισορροπίες στη Συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ
Η αλήθεια είναι πως το προεκλογικό διαφημιστικό σποτ των ΑΝΕΛ, όπου ο αρχηγός του κόμματος και σημερινός υπουργός Εθνικής Άμυνας, κ. Πάνος Καμμένος, έδειχνε στον μικρό Αλέξη πώς να γράφει με το δεξί, έκρυβε κάτι που σπανίζει στα Ελληνικά πολιτικά δρώμενα. Έδειχνε τον ένα να σέβεται την αυτονομία του άλλου, να μπορούν να συνεννοούνται και συνυπάρχουν. Η εξουσία είναι πράγματι ισχυρή συγκολλητική ουσία, όμως, μετά από όσα έχει περάσει αυτή η συγκυβέρνηση, θα έλεγα πως μάλλον υπάρχουν και άλλα χαρακτηριστικά στις προσωπικότητες των δύο ανδρών ή συμφέροντα αν θέλετε, που τους κάνουν να συνυπάρχουν πολιτικά με τρόπο τελικά σταθερό.
Επίσης, το κόμμα του Πάνου Καμμένου – όπου ναι μεν το στήριξαν πολλοί αλλά στην πραγματικότητα είναι προσωπικό του δημιούργημα μέσα σε ελάχιστο χρόνο και με ελάχιστα μέσα – πολλοί είχαν προεξοφλήσει ότι το πολιτικό του κεφάλαιο θα καεί γρήγορα και ότι θα έχει την τύχη των άλλων μικρών κομμάτων στο δρόμο προς την εκλογική απαξίωση. Ωστόσο φαίνεται πως οι ΑΝΕΛ κρατούν οριακά βιώσιμες (περνώντας τον πήχη του 3%) τις εκλογικές τους δυνάμεις και αυτό γιατί ο υπουργός Εθνικής Άμυνας έχει επικοινωνιακά αλλά και πρακτικά χειριστεί με ικανοποιητικό τρόπο ορισμένα λεπτά ζητήματα που αφορούν την μεγάλη κοινότητα των ανθρώπων και των συμπαθούντων των Ενόπλων Δυνάμεων. Έχει την ικανότητα και την ευελιξία να «ακούει» τη βάση και να «επικοινωνεί» με τη βάση. Το αν αυτό ακολουθεί τους κανόνες του ορθολογικού ή του παρασυμπαθητικού, αυτό είναι μια άλλη συζήτηση, αλλά όπως είπαμε στην εφαρμοσμένη πολιτική μετρά πάντα το αποτέλεσμα.
Επειδή όμως στην πολιτική δεν πρέπει ποτέ να λες «ποτέ», ένα ενδεχόμενο να σπάσει ο κυβερνητικός συνασπισμός είναι αν α) υπάρξει κάποια ανατροπή από την πλευρά του ΣΥΡΙΖΑ και αποδυναμωθεί επικίνδυνα ο Αλέξης Τσίπρας, και β) υπάρξει μια νέα και ενωτική δυναμική στη Νέα Δημοκρατία που θα κάνει κάλεσμα συστράτευσης (και κυβερνητικής προοπτικής) των κομμάτων της κεντροδεξιάς.
Τα πρόωρα εκλογικά σενάρια
Κανονικά οι επόμενες βουλευτικές εκλογές στη χώρα οφείλουν να γίνουν το αργότερο το φθινόπωρο του 2019. Ωστόσο, ανάλογα με τις εξελίξεις, εκλογές μπορούν να προκηρυχθούν και πολύ νωρίτερα.
Σύμφωνα με ορισμένες παραδοχές, το πιθανότερο εκλογικό σενάριο θα μπορούσε να είναι το παρακάτω:
Το σενάριο θέλει να ξεσπά «εμφύλιος» εντός της Νέας Δημοκρατίας μεταξύ «Μητσοτακικών» και «Καραμανλικών», με τους «Σαμαρικούς» να καρπούνται τη φθορά των δύο και να προωθούν την δική τους επάνοδο στην ηγεσία του κόμματος με το προφίλ των ενωτικών της Δεξιάς παράταξης. Παράλληλα η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα καταφέρει να κλείσει εντός της άνοιξης την αξιολόγηση και να πάρει παράταση πολιτικού χρόνου στην εξουσία από το εξωτερικό, όμως γνωρίζει ότι το μέλλον θα είναι κατά πολύ δυσκολότερο σε σχέση με το παρελθόν για την προώθηση της πολιτικής τους ατζέντας και την εφαρμογή των μέτρων των δανειστών σε μια ρημαγμένη κοινωνία και οικονομία. Όπως επίσης γνωρίζει άριστα πως πολύ δύσκολα θα περάσει η ελάφρυνση του ελληνικού χρέους μετά τις εκλογές στη Γερμανία τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Εξυπακούεται πως ο Αλέξης Τσίπρας επιθυμεί την παραμονή του Κυριάκου Μητσοτάκη στην αρχηγία της ΝΔ, αφού αυτό του καλλιεργεί ελπίδες σταθερότητας που προκύπτουν από το επικοινωνιακό πλεονέκτημα του πρωθυπουργού έναντι του κ. Μητσοτάκη και την απομάκρυνση του κινδύνου ανατροπής του κυβερνητικού συνασπισμού από ενδεχόμενη αποχώρηση από αυτόν του κ. Καμμένου.
Το παραπάνω σενάριο καταλήγει σε δύο εκλογικά παρακλάδια.
Αν ο κ. Μητσοτάκης ξεπεράσει την παρούσα εσωτερική κρίση στη ΝΔ, σταθεροποιήσει το κόμμα, δώσει αέρα και δυναμική στον αντιπολιτευτικό του λόγο και κάνει δυναμικό άνοιγμα (με ή χωρίς διαγραφές παραδοσιακών «φεουδαρχών») και σε άλλους πολιτικούς χώρους με φιλελεύθερα στοιχεία, δίνοντας παράλληλα συγκεκριμένη και αντίστοιχη πολιτική απόχρωση στη ΝΔ, τότε οι εκλογές πάνε πίσω, ίσως και για το 2019, όπου η φθορά των κυβερνητικών κομμάτων θα είναι τέτοια που σχεδόν νομοτελειακά θα επικρατήσει, ενδεχομένως και αυτοδύναμη, η ΝΔ.
Επειδή αυτό το γνωρίζει ο κ. Τσίπρας, ενδεχομένως να θελήσει να αιφνιδιάσει με πρόωρες εκλογές στο χρονικό διάστημα μεταξύ κλεισίματος αξιολόγησης και Γερμανικών εκλογών – εν μέσω «εμφυλίου» στη ΝΔ – με το επιχείρημα ανανέωσης της εντολής προκειμένου να βγει και να δώσει τη μάχη που οι δανειστές δεν τον άφησαν να δώσει το καλοκαίρι του 2015, και κυρίως τη μάχη της επιβίωσης της χώρας, αφού πιθανότατα θα είναι μετά τις εκλογές σε Ολλανδία (Μάρτιο), Γαλλία (Απρίλιο, Μάιο) και Γερμανία (Σεπτέμβριο), εντελώς διαφορετικό το πολιτικό σκηνικό στην Ευρώπη και εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Συμπερασματικά, λοιπόν, θα λέγαμε, πως τα εκλογικά σενάρια τελικά δεν ακολουθούν ανάλογη πορεία με τις ανάγκες της χώρας και τις απαιτήσεις του λαού, αλλά αποτελούν επιλογές των κυρίαρχων κομμάτων μέσα σε ένα πλέγμα πιθανοτήτων με αντικειμενικό τους σκοπό την εκλογική νίκη. Και αυτό πρωτίστως συμβαίνει διότι έχει αποτύχει η κοινωνία των πολιτών (αν υπάρχει) και το εκλογικό σώμα, εκείνο να θέτει κάθε φορά την πολιτική ατζέντα και όχι το αντίθετο. Ως εκ τούτου, τα εκλογικά σενάρια περιορίζονται σε δυο χρονικά πλαίσια, το ένα κανονικά από τα μέσα και προς τα τέλη του 2019 και το άλλο των πρόωρων εκλογών από τον Μάιο έως και τον Οκτώβριο του 2017.
Φυσικά υπάρχουν πολλές ακόμη παράμετροι και γεγονότα που μπορούν να επηρεάσουν την καταφυγή στην κάλπη. Μία τέτοια εκδοχή – και κρατήστε κατά νου και αυτό το σενάριο – θα ήταν η επιβολή ενός «τρίτου» προσώπου με αδιαμφισβήτητες ικανότητες στη διαμάχη μεταξύ των υφιστάμενων μνηστήρων στη ΝΔ. Ένας τέτοιος πολιτικός «καταλύτης» στην αξιωματική αντιπολίτευση θα μπορούσε δυνητικά να αλλάξει όλο το σκηνικό.
Το ζήτημα είναι, ότι όλη η παραπάνω σεναριολογία αφορά το κομματικό-πολιτικό σκηνικό, με την κοινωνία και τη χώρα να παραμένουν θεατές του μέλλοντός τους…
- Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι Διεθνολόγος, Γεωστρατηγικός Αναλυτής