Η ήττα του Πούτιν είναι θέμα χρόνου: Ο διάσημος πολιτικός επιστήμονας Φράνσις Φουκουγιάμα εξηγεί γιατί
FILE PHOTO: US philosopher and economist Francis Fukuyama EPA, ZOLTAN BALOGH
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Οι μάχες στην Ουκρανία συνεχίζονται, αλλά ο Φράνσις Φουκουγιάμα είναι πεπεισμένος ότι η Ρωσία θα αποτύχει.
Σε συνέντευξή του στον γερμανικό ιστότοπο t-online.de, ο διάσημος πολιτικός και οικονομικός επιστήμονας εξηγεί γιατί θα κερδίσει η Ουκρανία και τι διακυβεύεται για τη Δύση.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν ήθελε να εκπλήξει τον κόσμο στις 24 Φεβρουαρίου 2022 με την επίθεσή του στην Ουκρανία . Αλλά οι ηγέτες της Ρωσίας θα μπορέσουν σύντομα να βιώσουν οι ίδιοι την πραγματική έκπληξη – επειδή μια ήττα των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων είναι πολύ πιθανή.
Αυτό λέει ο Φράνσις Φουκουγιάμα, ένας από τους πιο διακεκριμένους πολιτικούς επιστήμονες στον κόσμο, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο αμερικανικό πανεπιστήμιο Στάνφορντ, ο οποίος έγινε γνωστός μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης με την θεωρία του περί του «τέλους της ιστορίας».
Στη συνέντευξή του, ο Φουκουγιάμα εξηγεί τί ακριβώς διακυβεύεται, γιατί ο Βλαντιμίρ Πούτιν έκανε λάθος και ποιο καθήκον πρέπει να αναλάβει τώρα η Δύση.
t-online: Κύριε Φουκουγιάμα, είστε ένας από τους πιο γνωστούς πολιτικούς στοχαστές της εποχής μας – αλλά σχεδόν κανείς δεν έχει παρεξηγηθεί όπως εσείς με τη διατριβή σας για το «τέλος της ιστορίας».
Φράνσις Φουκουγιάμα: Πρέπει να ζήσω με αυτό. Μέχρι σήμερα με ρωτάνε συνέχεια.
Ποτέ δεν ισχυρίστηκα ότι η ιστορία, όπως την αντιλαμβάνονται οι περισσότεροι, είχε φτάσει στο τέλος της. Οχι. Αναφερόμουν περισσότερο σε μια θεώρηση της ιστορίας με την έννοια των Γερμανών φιλοσόφων Georg Wilhelm Friedrich Hegel και Karl Marx, οι οποίοι έθεσαν ορισμένα στάδια στην ανάπτυξη των ανθρώπινων κοινωνιών. Και στο μυαλό του Μαρξ, ο κομμουνισμός ήταν ακριβώς το τελικό σημείο της ιστορίας.
Οι κοινωνίες εκσυγχρονίζονται, κατά τη γνώμη μου το τέλος της ιστορίας είναι η φιλελεύθερη δημοκρατία παρά ο κομμουνισμός. Ούτε ισχυρίστηκα ούτε αρνήθηκα ότι δεν θα υπάρξουν πισωγυρίσματα.
Ο πόλεμος της αυταρχικής Ρωσίας ενάντια στη δημοκρατική Ουκρανία είναι αναμφίβολα μια τέτοια οπισθοδρόμηση.
Ήδη από το 1992 εξέφρασα αμφιβολίες για το αν θα μπορούσε να εδραιωθεί μόνιμα η δημοκρατία στη Ρωσία .
Κατά κάποιο τρόπο, η Σοβιετική Ένωση κατέρρευσε σε μια δύσκολη στιγμή – εκ των υστέρων φάνηκε.
Μέχρι το 1989, η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία βρισκόταν στο αποκορύφωμά της, με τον Ρόναλντ Ρίγκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Μάργκαρετ Θάτσερ στη Βρετανία να μεταμορφώνουν τις χώρες τους σε νεοφιλελεύθερες γραμμές. Η ιδέα ότι η αγορά ήταν πιο αποτελεσματική και ότι η κρατική παρέμβαση θα έπρεπε να απορριφθεί ως θέμα αρχής είχε σχεδόν θρησκευτικά χαρακτηριστικά εκείνη την εποχή.
Κάτι που έμελλε να αποδειχτεί μοιραίο στην ήδη ταλαιπωρημένη Σοβιετική Ένωση και στο διάδοχο κράτος της Ρωσίας.
Η αποτελεσματικότητα των κομμουνιστικών οικονομιών δικαίως απαξιώθηκε σε όλο τον κόσμο. Στην ακμή του νεοφιλελευθερισμού, ωστόσο, επικράτησε η ιδέα ότι από τη στιγμή που ο κεντρικός οικονομικός σχεδιασμός ήταν ιστορία, οι ιδιωτικές αγορές θα φρόντιζαν τα πράγματα. Αλλά δεν λειτουργεί έτσι: Οι αγορές λειτουργούν μόνο εάν τα κράτη με άθικτο νομικό σύστημα τις ρυθμίζουν.
Κάτι που δεν συνέβη στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ούτε στη Ρωσία που ακολούθησε υπό τον Μπόρις Γέλτσιν.
Οι έξυπνοι ολιγάρχες το εκμεταλλεύτηκαν αμέσως και η Ρωσία αισθάνεται ακόμα και σήμερα τις συνέπειες.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, από την άλλη πλευρά, αναγνώρισε εδώ και πολύ καιρό πόσο απαραίτητος είναι ο έλεγχος στα ιδιωτικά κανάλια μέσων ενημέρωσης. Στην πορεία έγινε πολύ πλούσιος. Τη στρατηγική της σύνδεσης της ισχύος των μέσων ενημέρωσης με την πολιτική εξουσία μιμήθηκε ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι , για παράδειγμα, ο Πούτιν στη Ρωσία, ο Βίκτορ Όρμπαν στην Ουγγαρία και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Τουρκία.
Ο Πούτιν έχει αποκαλέσει τον φιλελευθερισμό «απαρχαιωμένο» δόγμα, αλλά το βιβλίο μου προσπαθεί να καταστήσει σαφές γιατί είναι τόσο σημαντικό. Ομολογουμένως, ο φιλελευθερισμός χρειάζεται μεταρρύθμιση και θεωρείται από πολλούς ανθρώπους ως ελαττωματικός σήμερα. Αλλά η ιστορία δείχνει ότι ακόμη και ο ελαττωματικός φιλελευθερισμός είναι ανώτερος από ένα ανελεύθερο σύστημα.
Οι φιλελεύθερες κοινωνίες χαρακτηρίζονται από ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό: αναγνωρίζουν το δικαίωμα του ατόμου να λαμβάνει ανεξάρτητες αποφάσεις. Αυτό ισχύει, για παράδειγμα, για πολιτικές απόψεις, θρησκεία ή οικονομική δραστηριότητα. Οι φιλελεύθερες κοινωνίες όχι μόνο αποδέχονται τη διαφορετικότητα, αλλά και την προστατεύουν.
Τ-online.de: Στο βιβλίο σας τονίζετε πόσο απειλούμενος είναι ο φιλελευθερισμός αυτή τη στιγμή. Ο επιθετικός πόλεμος του Πούτιν δεν έφερε τουλάχιστον ξανά πιο κοντά τις φιλελεύθερες δημοκρατίες της Δύσης;
Φουκουγιάμα: Ο Πούτιν το υπολόγιτσε εντελώς λάθος, ναι. Η προσδοκία του ήταν να νικήσει γρήγορα την Ουκρανία. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία συνοδεύτηκε στην πραγματικότητα από μια αλλαγή στον κόσμο – τουλάχιστον στη Δύση, σχεδόν κανείς δεν θα πίστευε ότι ένας τέτοιος πόλεμος είναι δυνατός στην εποχή μας. Οι εισβολείς είναι κατά κάποιο τρόπο κολλημένοι στον 20ο αιώνα, δεν υπάρχει άλλος τρόπος να το πούμε.
Τ-online.de: Αλλά αυτό δεν ισχύει και για εμάς στη Δύση; Παρά τις επείγουσες προειδοποιήσεις, δεν πιστεύαμε ότι ο Πούτιν θα ήταν πρόθυμος να χρησιμοποιήσει ακραία βία.
Φουκουγιάμα: Τώρα τόσο η Δύση όσο και η Ρωσία βρίσκονται σε μια διαδικασία προσαρμογής στη νέα πραγματικότητα. Ιδιαίτερα τα κράτη της Δύσης θα πρέπει να σκεφτούν πολύ προσεκτικά – γιατί σε αυτό το νέο παρόν διακυβεύεται πραγματικά η φιλελεύθερη τάξη μας. Δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτες ως προς αυτό.
Τ-online.de: Σας εξέπληξε προσωπικά η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 του περασμένου Φεβρουαρίου;
Φουκουγιάμα: Ειλικρινά ναι. Η εικασία μου ήταν ότι η Ρωσία ήθελε να διεκδικήσει τις απαιτήσεις της αναπτύσσοντας μαζικά στρατεύματα. Ότι θα σκόπευαν να ανατρέψουν την κυβέρνηση του Βολοντίμιρ Ζελένσκι αμέσως; Δεν θα πίστευα ότι ο Πούτιν ήταν ικανός για κάτι τέτοιο.
Τ-online.de: Τώρα η ρωσική εισβολή του Φεβρουαρίου 2022 είναι η δεύτερη εισβολή στην Ουκρανία από την κατάληψη της Κριμαίας το 2014. Δεν θα έπρεπε η Δύση να είχε προστατεύσει καλύτερα την Ουκρανία;
Φουκουγιάμα: Η απάντηση των Ηνωμένων Πολιτειών, όπως και της Δύσης συνολικά, στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία ήταν πολύ αδύναμη. Αυτό έκανε τον Πούτιν να νιώθει ότι θα μπορούσε να ξεφύγει ό,τι κι αν έκανε — κατά πάσα πιθανότητα.
Στην πραγματικότητα, ο Ρώσος πρόεδρος είναι ένας πολύ παλιομοδίτικος άνθρωπος που έχει την ξεπερασμένη και λανθασμένη άποψη ότι η κατακτημένη γη του ανήκει αυτόματα. Αυτός και η Ρωσία είναι παγιδευμένοι σε αυτή τη νοοτροπία.
Αλλά ο Πούτιν δεν θέλει μόνο να αρπάξει γη, θέλει επίσης να βλάψει τη Δύση και τον φιλελευθερισμό.
Δεδομένης της καταγωγής του ως πρώην άνδρας της KGB, ο Πούτιν απλά δεν μπορεί να πιστέψει ότι οι άνθρωποι θα κατέβαιναν στους δρόμους με τη θέλησή τους για να διαμαρτυρηθούν για την κυβέρνηση.
Στον κόσμο του, ενέργειες όπως το Euromaidan 2013 και 2014 στο Κίεβο ελέγχονται από μυστικές υπηρεσίες. Απλά επειδή η KGB θα το έκανε έτσι.
Η Δύση πρέπει τώρα να δείξει στη Ρωσία το όριο – και να δώσει στην Ουκρανία τα όπλα που χρειάζεται για να κερδίσει τον πόλεμο.
T-online.de: Είναι ικανή η Ουκρανία να το κάνει αυτό;
Φουκουγιάμα: Η Ουκρανία μπορεί να νικήσει τη Ρωσία, δεν έχω καμία αμφιβολία γι’ αυτό. Η ήττα του Πούτιν είναι μόνο θέμα χρόνου. Επειδή το κίνητρο των Ουκρανών είναι πολύ υψηλότερο, λαμβάνουν πλέον άρματα μάχης από τη Δύση εκτός από άλλα όπλα.
Μετά από πολλά πέρα δώθε και από τη Γερμανία.
Η Γερμανία χρειάστηκε πολύ χρόνο για να πάρει αυτή την απόφαση, ίσως πάρα πολύ. Αλλά ευτυχώς το έκανε. Ωστόσο, πρέπει να συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε την Ουκρανία με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί να ανακατακτά όλο και περισσότερα τμήματα του εδάφους της που κατέχονται από τη Ρωσία.
Δεν νομίζω ότι είναι απίθανο ο ουκρανικός στρατός να μπορέσει να απελευθερώσει πλήρως τουλάχιστον το νότιο τμήμα της χώρας μέχρι το καλοκαίρι.
Τ-online.de: Υπάρχει επίσης η χερσόνησος της Κριμαίας, την οποία προσάρτησε η Ρωσία το 2014.
Φουκουγιάμα: Ακριβώς. Για τη Ρωσία, η χερσαία σύνδεση μεταξύ της Κριμαίας και της Ρωσίας είναι πολύ σημαντική. Εάν οι ουκρανικές δυνάμεις είναι τόσο επιτυχημένες ώστε ο ρωσικός στρατός να μην είναι σίγουρος για την κατοχή της Κριμαίας, θα μπορούσαν να καταστούν δυνατές σοβαρές διαπραγματεύσεις μεταξύ Κιέβου και Μόσχας .
Τ-online: Στη χειρότερη περίπτωση, θα κατέφευγε ο Πούτιν στην ατομική βόμβα;
Φουκουγιάμα: Ούτε ο Πούτιν δεν θα τολμούσε να το κάνει αυτό. Η χρήση πυρηνικής βόμβας δεν θα βοηθούσε ούτε τη Ρωσία. Ούτε πολιτικά ούτε στρατιωτικά. Αντίθετα, η Μόσχα θα έχανε επίσης την υποστήριξη κρατών όπως η Κίνα και η Ινδία.
Τ-online: Ο Αμερικανός ιστορικός Τίμοθι Σνάιντερ έχει επισημάνει ότι η Ρωσία πρέπει να χάσει αυτόν τον πόλεμο. Γιατί διαφορετικά δεν θα είναι δυνατή καμία αλλαγή στη χώρα.
Φουκουγιάμα: Ποιος ξέρει τι θα γίνει στο τέλος αυτού του πολέμου. Αυτό που είναι σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι η Ουκρανία λαμβάνει πολύ ισχυρές εγγυήσεις για τη συνέχιση της ύπαρξής της. Και γίνεται πολύ σαφές στη Ρωσία ότι δεν μπορεί απλώς να περιμένει μερικά χρόνια για να ξεκινήσει έναν άλλο πόλεμο.
Τ-online: Έχουμε ήδη μιλήσει για πισωγυρίσματα στον δρόμο προς το «τέλος της ιστορίας». Πόσο σοβαρό είναι το βήμα προς τα πίσω με τη μορφή του ρωσικού πολέμου κατά της Ουκρανίας;
Φουκουγιάμα: Δεν μπορούμε ακόμα να συντάξουμε πλήρη ισολογισμό. Το σίγουρο πάντως είναι ότι η Ρωσία έχει κάνει τεράστιο λάθος. Στην πραγματικότητα, η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία ήταν το μεγαλύτερο στρατηγικό λάθος που έχω δει στη ζωή μου.
Τ-online: Η επιθετικότητα της Κίνας κατά της Ταϊβάν φοβίζει ξανά και ξανά. Πώς αξιολογείτε τον κίνδυνο;
Φουκουγιάμα: Η Κίνα παρακολουθεί στενά τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας. Ωστόσο, η μέχρι τώρα ιστορία την συμβουλεύει να μην επιχειρήσει κάποια εισβολή. Επιπλέον, το καθήκον της Δύσης συνίσταται πλέον στο να εμποδίζει τα αυταρχικά κράτη να πραγματοποιούν ακριβώς τέτοιες επιθέσεις. Για να γίνει αυτό, πρέπει να γίνουν πιο ανεξάρτητοι από αυτούς οικονομικά – και ταυτόχρονα να επεκτείνουν τη στρατιωτική τους ισχύ.
Πρέπει να παρακολουθούμε τη μακροπρόθεσμη εξέλιξη. Τα αυταρχικά κράτη σε καμία περίπτωση δεν διοικούνται καλύτερα ούτε παράγουν καλύτερα αποτελέσματα από τις φιλελεύθερες κοινωνίες.
Ας είμαστε ειλικρινείς: Είναι καλύτερα να ζεις σε μια χώρα όπου η εξουσία περιορίζεται από δημοκρατικούς θεσμούς και οι ηγέτες μπορούν να λογοδοτήσουν.
Όσο περισσότερες δημοκρατίες υπάρχουν στον κόσμο, τόσο πιο ειρηνικά θα είναι τα πράγματα. Είμαι πεπεισμένος γι’ αυτό.
Με πληροφορίες από t-online.de
Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLEΟλαφ Σολτς: Ο Πoύτιν δεν πετύχει στρατιωτικά, ούτε θα υπαγορεύσει την «ειρήνη»