Ενδοσκόπηση με πανοραμική θέα: Μια περιήγηση στην έκθεση «Vida Americana» Στο Μουσείο Whitney της Νέας Υόρκης
Η τοιχογραφία του Ντιέγκο Ριβέρα ο «Άνθρωπος στο σταυροδρόμι», όπου ο Λένιν διακρίνεται δεξιά από τη μορφή του κέντρου. Το έργο ανατέθηκε το 1932 από τον Οργανισμό Ροκφέλερ στον σταρ ζωγράφο. Φωτογραφία Νάντια Φώσκολου
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Η παγίδα του Ελπιδοφόρου στον Κασσελάκη: Άνθρωποι της Αρχιεπισκοπής διέρρευσαν αμέσως τη δήλωση για τη βάφτιση… Όλος ο αποκαλυπτικός διάλογος των δύο ανδρών (video)
Σήμερα, η πραγματικότητα φαίνεται να αποκλίνει από όσα ονειρεύτηκε και υπερασπίστηκε Γιούργκεν Χάμπερμας: Χάνεται ο κόσμος του μεγάλου Γερμανού φιλόσοφου;
Ξέρεις ότι το Μουσείο Whitney έχει πετύχει την αποστολή του να αποτελεί το κατεξοχήν μουσείο της αμερικανικής τέχνης του 20ου και 21ου αιώνα, και ταυτόχρονα να πιστεύει στην αξία της Ιστορίας, όταν γυρνάς σπίτι έχοντας δει την έκθεση «Vida Americana: Μεξικανοί τοιχογράφοι ξαναφτιάχνουν την αμερικανική τέχνη, 1925-1945».
Συνειδητοποιείς μάλιστα ότι αυτό που σου έκανε τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι ο Λένιν. («Γιατί εκπλήσσεσαι;» ρωτάει ο ρώσος -μετανάστης στις ΗΠΑ εδώ και είκοσι χρόνια- σύζυγος. «Η Αμερική για μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της έχει πορευθεί σε παραλληλία με τη Ρωσία.»)
Εν προκειμένω, η σύνδεση με τον κομμουνιστή ηγέτη περνάει από την Κεντρική Αμερική. Μετά το τέλος της Μεξικανικής Επανάστασης το 1920, η εθνική τέχνη γνώρισε μια ριζική μεταμόρφωση και μίλησε άμεσα στον μεξικανικό λαό για την αυτόχθονη ταυτότητα και τους κοινωνικούς αγώνες του.
Οι γείτονες αμερικανοί καλλιτέχνες και διανοούμενοι ενθουσιάζονται και συρρέουν για να φωτογραφίσουν το Μεξικό, να γράψουν για το Μεξικό, να ζήσουν στο Μεξικό.
Η μνημειακή δημόσια τοιχογραφία (μουραλισμός) είναι η έκφανση της Μεξικανικής Αναγέννησης που περισσότερο από κάθε άλλη κεντρίζει τη φαντασία των Αμερικανών, ενώ οι τρεις κορυφαίοι τοιχογράφοι («los tres grandes») José Clemente Orozco, Diego Rivera και David Alfaro Siqueiros έρχονται να δουλέψουν στη Δυτική και στην Ανατολική Ακτή. (Περί μεξικανοαμερικανικής τοιχογραφίας ο λόγος, και βεβαίως τα τελευταία χρόνια συζητάμε συνεχώς για το περιβόητο τείχος που πρέπει να χτιστεί / χτίζεται / πρέπει να γκρεμιστεί στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού.)
Είναι δύσκολο να μη σου τραβήξει την προσοχή ο «Άνθρωπος στο σταυροδρόμι» και να μην προσέξεις τον Λένιν ανάμεσα στο πλήθος μορφές και εικόνες που περιλαμβάνει αυτή η τοιχογραφία του Ριβέρα. Μου κινεί την περιέργεια και σπεύδω (όπως και άλλοι επισκέπτες) να διαβάσω το ταμπελάκι: το έργο ανατέθηκε το 1932 από τον Οργανισμό Ροκφέλερ στον σταρ ζωγράφο (ο οποίος έχαιρε της εκτίμησης της Abby Aldrich Rockefeller, ιδρύτριας του ΜοΜΑ) για να κοσμίσει το νεοανεγερθέν Rockefeller Center στην καρδιά του Μανχάταν.
Η οδηγία ήταν να απεικονιστεί «ο άνθρωπος στο σταυροδρόμι, αβέβαιος αλλά γεμάτος ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον». Ο ηγέτης της Ρωσικής Επανάστασης δεν φιγουράριζε στο αρχικό σχέδιο. Όταν ο Ριβέρα τον πρόσθεσε, του ζητήθηκε να τον αφαιρέσει. Ο Μεξικανός αρνήθηκε και η ανάθεση ακυρώθηκε, αλλά ο «Άνθρωπος στο σταυροδρόμι» υλοποιήθηκε τελικά και τέθηκε σε δημόσια θέα, όχι όμως στο «κάστρο» του πιο διάσημου ίσως Αμερικανού εκατομμυριούχου αλλά στην Πόλη του Μεξικού.
Το «Φεστιβάλ λουλουδιών: η γιορτή της Σάντα Ανίτα», έργο επίσης του Ριβέρα, διαφορετικής όμως κλίμακας και αισθητικής, γοητεύει με τις καθαρές γραμμές, τη γήινη παλέτα του και τον συμβολισμό που αποπνέουν οι αφαιρετικά δοσμένες γυναικείες μορφές και οι κρίνοι.
Απέναντι, η Φρίντα Κάλο, με το τσιγάρο στο χέρι και με τους τέσσερις πράσινους παπαγάλους της, σε καθηλώνει καρφώνοντάς σε. Παραδίπλα, ο δεύτερος Ρώσος που κλέβει την παράσταση: στα προβαλλόμενα αποσπάσματα από το σουρεαλιστικό, ημιτελές «¡Que viva México!» του Αϊζενστάιν, αναδεικνύεται ονειρικά η ιδεώδης αρμονία και ομορφιά της ζωής των χωρικών και των αρχαίων εθίμων τους.
- AENAH ΡΟΗ
Το πιο συναρπαστικό στοιχείο της επίσκεψης στο δια χειρός Ρέντσο Πιάνο νέο Whitney (το μουσείο μεταφέρθηκε στην τωρινή θέση του στην ανερχόμενη συνοικία Meatpacking το 2015) είναι η ροή που παρέχει μεταξύ του μέσα και του έξω. Ομολογώ ότι κάθε φορά που πρόκειται να πάω στο Whitney, το πρώτο πράγμα για το οποίο ανυπομονώ είναι να βρεθώ στα φανταστικά μπαλκόνια του, τα οποία εκτείνονται σε τέσσερις ορόφους και προσφέρουν θέα σχεδόν 360ο σε Νέα Υόρκη και Νιου Τζέρσεϊ, και στον ποταμό Χάντσον.
Αυτή η διαρκής δυνατότητα επιλογής μεταξύ του μέσα και του έξω, δεν σε βοηθάει απλώς να ανανεώσεις τη ματιά και τον εγκέφαλό σου μεταξύ εκθεμάτων και εκθέσεων, αλλά επιπλέον τροφοδοτεί την εμπειρία την πρόσληψης του περιεχομένου του μουσείου, υπενθυμίζοντάς σου το πλαίσιο –τη διαρκώς μεταβαλλόμενη μητρόπολη που απλώνεται (κυριολεκτικά) γύρω σου.
Συνεχίζοντας την περιδιάβασή μου στη «Vida Americana», έχω την εντύπωση ότι διατρέχω ατελείωτες εικόνες από ανθρώπινα όντα να παλεύουν μεταξύ τους σε όλες τις δυνατές παραλλαγές πολέμων και αγώνων -εμφυλίων, αντιιμπεριαλιστικών, ταξικών.
Με τη συναίσθηση της κοινωνικής διάστασης της ζωής εξαιρετικά αφυπνισμένη (βέβαια όταν μένεις στο Χάρλεμ, αυτή η συναίσθηση είναι δύσκολο να μπει σε ύπνωση έτσι κι αλλιώς), βγαίνω μια τελευταία φορά «στη βεράντα» να ρουφήξω την πανοραμική-προνομιακή θέα, και με παίρνει η ακατανίκητη σαγήνη της πόλης κατά τη «μαγική ώρα» (το σούρουπο είναι τόσο γλυκό, που δεν μπορείς να πιστέψεις ότι είναι μέσα Ιανουαρίου).
Ακόμη ερωτευμένη με τη Νέα Υόρκη (δεν είμαι η πρώτη, ούτε η τελευταία), συνεχίζω να προσπαθώ να λύσω τον γρίφο της πόλης, της χώρας, της ηπείρου, και μάλλον είμαι στο σωστό μέρος, αφού μόλις πριν λίγα χρόνια σε αυτό ακριβώς το μουσείο φιλοξενήθηκε η έκθεση με τον τόσο εύγλωττο και εύστοχο τίτλο «America is hard to see» (μπορεί να αποδοθεί ως «Την Αμερική είναι δύσκολο και σκληρό να τη δεις»).
Κατηφορίζοντας προς την έξοδο, «πέφτω» πάνω στην Gertrude Vanderbilt Whitney να ποζάρει μισοξαπλωμένη αλλά σοβαρή, κοιτάζοντας εμάς, τους επισκέπτες σε αυτό το μοναδικό σπίτι της αμερικανικής τέχνης το οποίο εκείνη – ευεργέτις των τεχνών αλλά και γλύπτρια η ίδια- δημιούργησε το 1932.
Τον έχω ξαναδεί αυτόν τον πίνακα, όμως απόψε η κυρία Whitney, κάτοχος όχι μόνο μεγάλης περιουσίας αλλά και ισχυρού οράματος, μου φαίνεται πιο ακτινοβολούσα από ποτέ. Και δικαίως, αφού η πρωτοποριακή επιλογή της να παράσχει στέγη στους καλλιτέχνες της χώρας της και της εποχής της, καταφέρνει σήμερα να διερευνά τον ορισμό και την εξέλιξη της αμερικανικής ταυτότητας.
- Η Νάντια Φώσκολου (www.nadiafoskolou.nyc) είναι θεατρική σκηνοθέτρια με έδρα τη Νέα Υόρκη.
- ΠΗΓΗ: Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, 30/1/21
Δύο εκμαγεία σημαντικού μνημείου από το Λούβρο στο αρχαιολογικό μουσείο Θάσου