H προτομή του Δώρου Λοίζου στη Λευκωσία, λίγα μέτρα από τον τόπο της δολοφονίας του, που έγινε στις 30 Αυγούστου 1974 από μέλη της ΕΟΚΑ Β΄. Φωτογραφία philenews
Η ζωή του Δώρου Λοΐζου υπήρξε σύντομη, αλλά γεμάτη. Πρόλαβε να ζήσει τις πιο έντονες στιγμές της χώρας του. Αγώνες μεγάλοι και καθημερινοί. Βίωσε προσωπικά πολιτικές και ιδεολογικές αναζητήσεις.
Στη διαδρομή του αυτή δεν είχε επιλέξει την ήρεμη, την «κανονική ζωή» της απάθειας, της επιδερμικότητας, που ήταν, είναι, ίδιον της κυπριακής κοινωνίας. Γι αυτό και αναμετρήθηκε με το θάνατο πολλές φορές, δεν παραδόθηκε ποτέ. Δολοφονήθηκε για τις ιδέες του, τη δράση του, στις 30 Αυγούστου 1974.
Το Δώρο πρέπει να τον σκιαγραφήσει κανείς, να τον περιγράψει λαμβάνοντας υπόψη την περίοδο που έχει ζήσει και δράσει. Αλλά όχι μόνο. Γιατί ο Δώρος Λοΐζου ήταν προχωρημένος για την εποχή του.
Αντιγράφω από μια μπροσούρα που εκδόθηκε για την 19η επέτειο από το θάνατο του. Γραμμένο από κάποιον, ο οποίος τον έζησε, τον γνώριζε καλά.
Παιδί μικροαστικής, συντηρητικής οικογένειας, από νωρίς είχε διαφοροποιηθεί μέσα από τις προσωπικές του αναζητήσεις του. Διάβαζε και αναζητούσε. Διάβαζε και έγραφε. Η μετέπειτα πορεία του, πολιτική, λογοτεχνική δεν ήταν αποτέλεσμα της οικογενειοκρατίας, όπως συνηθιζόταν και σε κάποιο βαθμό ισχύει ακόμη στην κυπριακή κοινωνία. Οι πολιτικές επιλογές, δηλαδή, να καθορίζονται μέσα από την οικογένεια σε ένα σύστημα εν πολλοίς «κληρονομικό». Τράβηξε το δικό του δρόμο. Με ανοικτούς ορίζοντες, χωρίς δογματισμούς και πρωτίστως με όραμα.
Ο Δώρος επηρεάσθηκε από τον αγώνα της ΕΟΚΑ. Δεν περιορίσθηκε, ωστόσο, στα όρια της μικρής του ιδιαίτερης πατρίδας, παρακολουθούσε το διεθνές γίγνεσθαι, τους πολέμους, τις επαναστάσεις και έκανε τους δικούς του προσωπικούς προβληματισμούς. Ήταν φανερό από την αρχή ότι διαμόρφωνε μια δική του πορεία, πολλές φορές και απέναντι από την επικρατούσα άποψη στην Κύπρο.
Ο Δώρος συμμετείχε στη νεολαία της ΕΟΚΑ, την ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ). Συμμετείχε στο διαμοιρασμό φυλλαδίων και στην εκστρατεία για σβήσιμο των αγγλικών πινακίδων σε καταστήματα, οδικές σημάνσεις και οδούς. Αυτό ήταν το βάπτισμα του πυρός. Πολιτικά και εθνικά.
Διαβάζοντας τα αρχικά κείμενα του Δώρου, ως φοιτητή, τα πρώτα χρόνια είχε επιδράσεις που κουβαλούσε από την Κύπρο. Δεν ήταν ποτέ συντηρητικός. Ακολούθησε, όμως, μια εξελικτική πορεία. Διαμορφώθηκε αυτόφωτα, χωρίς ετοιμοπαράδοτες θεωρίες.
Η παρουσία του στο πανεπιστήμιο συνοδεύτηκε από πολλές και πλούσιες δράσεις. Πολιτικές και λογοτεχνικές.
Το 1971 οργάνωσε σεμινάριο για τη Νεοελληνική Γλώσσα και σκηνοθετεί τον «Κωνσταντίνο Παλαιολόγο» του Νίκου Καζαντζάκη, ερμηνεύοντας ο ίδιος τον κύριο ρόλο. Ασχολήθηκε και με τις μεταφράσεις. Μετάφρασε στα ελληνικά επαναστατικούς ποιητές, κυρίως ισπανόφωνους ( Λατινοαμερικανούς).
Στις Ηνωμένες Πολιτείες είχε αναπτύξει έντονη πολιτική δράση παράλληλα με το θέατρο, τις τέχνες, την ποίηση, την οργάνωση εκδηλώσεων για τα ελληνικά γράμματα και την ιστορία.
Σε ένα από τα χειρόγραφά του, που έχουν διασωθεί είναι και ομιλία του για την εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940. Δεν αναφέρεται που έγινε η ομιλία, αλλά μάλλον στο πανεπιστήμιο, σε εκδήλωση. Στο τέλος του χειρόγραφου υπογράφει «Doros Boston 1968». Το γεγονός ότι το κείμενο είναι γραμμένο στην ελληνική, κατά πάσα πιθανότητα, η ομιλία εκφωνήθηκε σε εκδήλωση της ελληνικής φοιτητικής κοινότητας.
Αναφέρει, μεταξύ άλλων, τα εξής:
… Όμως συνέβη κάτι αναπάντεχο και ο καφές κρύωσε πάνω στο τραπεζάκι. Συνέβη το ανέλπιστο θαύμα- ο σηκωμός του έθνους- που ανέκοψε τον εύκολο φασιστικό περίπατο…».
Στη συνέχεια αναφέρεται στην αντίσταση του λαού σημειώνοντας, μεταξύ άλλων, πως «μέσα στο σκοτάδι της υποδουλωμένης Ευρώπης, η μικρή μας Ελλάδα, ήταν αστραπή».
Αυτά, μεταξύ άλλων, έγραφε για την Ελλάδα. Είχε γράψει και ποιήματα για την επανάσταση. Ένα ποίημα ήταν για τη δολοφονία του Τσε- Οκτώβριος του 1967- όταν στην Κύπρο ο θάνατος του καλύφθηκε- ακόμη και από εκείνους που τα τελευταία χρόνια τον έχουν αγιοποιήσει- στα ψιλά αναπαράγοντας δυτικά ειδησεογραφικά πρακτορεία.
«Αυτή δεν είναι η ώρα για δάκρυα
ούτε για φωνή κατάρας,
μα είναι η ώρα της ρομφαίας
η ώρα της οργής»
Επιστρέφοντας στην Κύπρο, ο Δώρος συνδέθηκε πολιτικά με το Σοσιαλιστικό Κόμμα ΕΔΕΚ και ήταν στέλεχος της νεολαίας του. Είχε εμπλακεί στην έκδοση του εκφραστικού οργάνου της ΕΔΕΝ, «Σοσιαλιστική Έκφραση».
Εκείνη την περίοδο εντοπίζεται και η αλληλογραφία του με τον Αντώνη Μυστακίδη, Μεσεμβρινό, ένα Έλληνα της διασποράς, που ζούσε στη Σουηδία. Ένα από τα σημαντικά ζητήματα που προκύπτει από την αλληλογραφία είναι η χρήση του μονοτονικού που είχε επινοήσει ο Μυστακίδης στην ανανεωτική προσπάθεια του για την ελληνική γλώσσα. Ο Δώρος υπήρξε ευνοϊκός αποδέκτης του και φαίνεται ότι θα το καθιέρωνε ως υπεύθυνος έκδοσης της «Σοσιαλιστικής Έκφρασης».
Στις 30 Αυγούστου δολοφονήθηκε από τους φασίστες της ΕΟΚΑ Β. Ήταν εκείνο το πρωινό η τελευταία διαδρομή. Η απόπειρα δολοφονίας κατά του ηγέτη της ΕΔΕΚ, Βάσου Λυσσαρίδη, ο τραυματισμός της γυναίκας του Δώρου, Βαρβάρας, η δολοφονία του Δώρου Λοΐζου. Είναι μια δολοφονία, η οποία παραμένει ανεξιχνίαστη αν και πολλά στοιχεία συνηγορούν για το ποιος ήταν ο εμπνευστής αλλά και οι εκτελεστές. Η τότε ηγεσία της Αστυνομίας δεν έκανε αυτά που έπρεπε να πράξει. Ήταν ένα έγκλημα που έγινε πρωί, σε μια πολυσύχναστη περιοχή της Λευκωσίας. «Κανείς δεν είδε τους δολοφόνους», που δεν πήραν τις παραμικρές προφυλάξεις.
Ένας νέος άνθρωπος, τριάντα μόλις χρονών, δολοφονήθηκε για τις ιδέες του. Μια πολιτική δολοφονία που έγινε με δράστες όσους μετείχαν ενεργά στην καταστροφή της χώρας. Δράστες πιόνια όλων εκείνων που επεξεργάζονταν για χρόνια το διαμελισμό της Κύπρου και την κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το πραξικόπημα της χούντας και της ΕΟΚΑ Β΄, που άνοιξε το δρόμο για την εισβολή της Τουρκίας, ήταν το μεγάλο σχέδιο και όσοι αντιστέκονταν ήταν στόχος. Και ο Δώρος Λοΐζου ήταν στόχος. Το ήξερε αλλά αυτό δεν τον σταμάτησε. Επέλεξε τον δύσκολο δρόμο, αποφάσισε ότι η επιλογή του ήταν μια και η πορεία της σύγκρουσης, της αντίστασης, μονόδρομος.
Ο Δώρος Λοίζου δεν πρόλαβε να ζήσεις την παρακμή των ιδεολογιών (και των ανθρώπων). Έφυγε νωρίς και δεν παρακολούθησε την προσαρμογή( ή εναρμόνιση) κάποιων στην κατοχή( προφητική η αναφορά του στο τραγούδι του Λεύτερου: Να ρεζιλέψω τους οπαδούς του συρματοπλέγματος…). Δεν παρακολούθησε τις χωρίς φραγμούς μάχες εξουσίας που δεν έχουν όρια. «Καλά εσύ έφυγες νωρίς», για να δανειστώ τον τίτλο του βιβλίου ενός μεγάλου Έλληνα αγωνιστή, του Χρόνη Μίσσιου.
Βήματα στην άμμο της Αμμοχώστου: Στο πάζλ και επιχειρηματικά συμφέροντα του Ερντογάν