Σαντορίνη η ανεπανάληπτη: Μεθυστικά αρώματα και ηλιοβασιλέματα…
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ενας γαλαξίας χρωμάτων και αισθήσεων, μεθυστικά αρώματα και ηλιοβασιλέματα που θα τα κουβαλάς για πάντα μέσα σου. Ενα ταξίδι στη Σαντορίνη δεν είναι «διακοπές», είναι μια ανεπανάληπτη εμπειρία ζωής που οφείλεις στον εαυτό σου.
τάνεις στη Σαντορίνη πιστεύοντας πως είσαι υποψιασμένος. Ξέρεις πως είναι από τα πιο εντυπωσιακά, από τα πιο ιδιαίτερα νησιά του πλανήτη και έρχεσαι επιτέλους να δεις με τα ίδια σου τα μάτια αυτά που τόσες φορές σε έχουν αφήσει με το στόμα ανοιχτό, όταν τα έβλεπες σε φωτογραφίες και δεν πίστευες πως μπορεί να είναι αληθινά.
Το μαγικό ηλιοβασίλεμα, την breathtaking θέα στην καλντέρα, την πανδαισία χρωμάτων, την ανεξάντλητη ποικιλία σχημάτων και γραμμών στην Οία, στα Φηρά, στα χωριά της ενδοχώρας. Και δεν πιστεύεις στα μάτια σου, όταν συνειδητοποιείς πως η πραγματικότητα της Σαντορίνης ξεπερνά κατά πολύ όλα όσα νόμιζες πως ήξερες.
Γιατί αυτό το νησί ξεπερνάει τους πάντες. Τον φωτογράφο που θα προσπαθήσει να αποτυπώσει την ομορφιά της, τον δημοσιογράφο που θα βάλει τα δυνατά του να την περιγράψει, τον ταξιδιώτη που θα έρθει από την άλλη άκρη του κόσμου. Ακόμη και τους ίδιους τους κατοίκους της, που μέσα τους ξέρουν πως έχουν χτίσει τη ζωή τους πάνω σε ένα ηφαίστειο που ανά πάσα στιγμή μπορεί να θυμηθεί πως είναι ενεργό.
Τη Σαντορίνη λοιπόν δεν την περιγράφεις· τη ζεις, και τη ζεις όσο πιο έντονα μπορείς, κάθε ώρα της μέρας (ή της νύχτας), κάθε εποχή. Το πώς θα τη ζήσεις είναι κι αυτό θέμα επιλογής: υπάρχει η λαμπερή πλευρά της Σαντορίνης, με τα πολυτελή καταλύματα, τα τζακούζι και τις infinite πισίνες· μα υπάρχει και η πιο εναλλακτική όψη, με τους αιωνόβιους αμπελώνες, τις αρχαίες και προϊστορικές πόλεις, τους οικισμούς με το ανεκτίμητο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, με τα έθιμα, τις ιστορίες, τις παραδόσεις.
Εν αρχή ην το πυρ
Η Σαντορίνη δεν θα υπήρχε χωρίς το ηφαίστειο. Ή τουλάχιστον, δεν θα ήταν η Σαντορίνη έτσι όπως την ξέρουμε. Μέσα στα τελευταία 400.000 χρόνια το ηφαίστειο ξέσπασε ξανά και ξανά, μα μία από τις εκρήξεις του ήταν η πλέον καθοριστική, αυτή που άλλαξε τον χάρτη της περιοχής.
Το πότε ακριβώς συνέβη είναι ακόμα υπό έρευνα, μια άποψη την τοποθετεί περίπου στο 1500 π.Χ. και τη θεωρεί υπεύθυνη για την καταστροφή της μινωικής Κρήτης. Μια λιγότερο «επιστημονική», μα δημοφιλής θεωρία είναι αυτή που χρεώνει στο ηφαίστειο της Σαντορίνης την καταστροφή της μυθικής Ατλαντίδας! Μια άλλη τοποθετεί την έκρηξη κοντά στο 1650 π.Χ.: ήταν τόσο σφοδρή που ο ηφαιστειακός κώνος κατέρρευσε με αποτέλεσμα να σχηματιστεί η καλντέρα, περίπου όπως τη βλέπουμε και σήμερα.
Το ηφαίστειο φυσικά δεν έμεινε ήσυχο. Στους επόμενους αιώνες ξύπνησε άλλες οκτώ φορές και οι διαδοχικές εκρήξεις του γέννησαν τα νησάκια της Παλιάς και της Νέας Καμένης, στο μέσο της καλντέρας. Τελευταία φορά που οι Σαντορινιοί έζησαν τον τρόμο της λάβας ήταν μόλις το 1950, ενώ το 1956 ήρθε και ο σεισμός για να συνεχίσει το καταστροφικό έργο και να θυμίσει το εφήμερο των έργων του ανθρώπου απέναντι στη δύναμη της φύσης…
Η καλντέρα που βλέπεις σήμερα έχει διάμετρο περίπου 16 χιλιόμετρα, κατατάσσεται στις μεγαλύτερες του κόσμου, και -σαν αντάλλαγμα λες για τα όσα έχει προκαλέσει το ηφαίστειο στο νησί- είναι ο πρώτος και κύριος λόγος που η Σαντορίνη έχει γίνει ένας από τους κορυφαίους προορισμούς του κόσμου.
Το πλοίο σε φέρνει στο λιμάνι του Αθηνιού, το αεροπλάνο προσγειώνεται δίπλα στην παραλία του Μονόλιθου, αλλά τη βόλτα σου στη Σαντορίνη θα την αρχίσεις από την Οία, στο βόρειο άκρο του νησιού. Κοσμοπολίτικη, κομψή, ατμοσφαιρική, η Οία είναι πέραν πάσης αμφιβολίας ο ομορφότερος από τους οικισμούς της καλντέρας, ο πιο γραφικός και από τους πλέον ανθεκτικούς στην επέλαση του μαζικού τουρισμού.
Το 1993 ανακηρύχθηκε «παραδοσιακός οικισμός» και ευτυχώς τα εκατομμύρια των τουριστών που την τιμούν ιδιαίτερα δεν έχουν αλλοιώσει τον χαρακτήρα και το χρώμα της. Ή μάλλον τα χρώματά της: διότι στην Οία κυριαρχούν το λευκό και το γαλάζιο, όμως καμιά απόχρωση της χρωματικής παλέτας δεν μένει εδώ χωρίς εκπροσώπηση.
Το Κάστρο, ή Γουλάς, του Αγίου Νικολάου είναι το σήμα κατατεθέν της. Είναι ένα από τα πέντε καστέλια που έχτισαν οι Βενετοί στο νησί, και δεν υπάρχει επισκέπτης, Ελληνας ή ξένος, που να μην περάσει από εδώ. Οχι τόσο για να δει το ίδιο το κάστρο, μα για να πιάσει στασίδι ώστε να απολαύσει το φημισμένο ηλιοβασίλεμα!
Σ’ αυτό χρωστάει εν πολλοίς η Οία τη φήμη της, αυτό είναι που κάθε απόγευμα φέρνει στον Γουλά εκατοντάδες επισκέπτες που κατακλύζουν για δύο ώρες το Κάστρο αλλά και πάσης φύσεως ταράτσες, πεζούλια, αυλές, κάθε σημείο που μπορεί να παρέχει θέα στο ηλιοβασίλεμα. Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, είναι τουρίστες· άλλωστε οι ντόπιοι έχουν απολαύσει αυτό το ηλιοβασίλεμα χιλιάδες φορές…
Αμέσως μετά τη δύση, και το σχετικό χειροκρότημα, ο Γουλάς αδειάζει σε χρόνο-μηδέν και όλοι ξεχύνονται στα καλντερίμια. Στην πλατεία της Πλατσανής μπορεί να δεις νεόνυμφα ζευγάρια Γιαπωνέζων που ήρθαν από την άλλη άκρη της Γης για να παντρευτούν με θέα την καλντέρα, στα σοκάκια θα ανακαλύψεις το Μουσείο Μουσικών Οργάνων του Χριστόδουλου Χάλαρη, ακριβώς απέναντι το εμβληματικό πλέον βιβλιοπωλείο «Ατλαντίς», λίγο παρακάτω το Ναυτικό Μουσείο.
Ναυτικό; Μάλιστα. Αν και άγνωστο σε πολλούς, οι Σαντορινιοί έχουν σπουδαία παράδοση στη ναυτιλία, ο στόλος τους ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος στην Επανάσταση, μετά της Υδρας και των Σπετσών. Οι πιο σπουδαίοι καπεταναίοι ήταν από την Οία, τα ιστιοφόρα τους έκαναν χρυσές δουλειές μέχρι και τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν μπήκε στη μέση ο ατμός και τέθηκαν σιγά σιγά εκτός συναγωνισμού.
Εμειναν τα αρχοντόσπιτά τους να στολίζουν το χωριό, μέχρι το 1956 όταν τα περισσότερα καταστράφηκαν από τον σεισμό. Αυτά που γλίτωσαν ήταν οι πολύ λιγότερο φανταχτερές υπόσκαφες κάναβες, χώροι σκαμμένοι στην εύπλαστη άσπα, που χρησιμοποιούνταν ως κατοικίες αλλά και ως πατητήρια και αποθήκες και σήμερα πολλά από αυτά έχουν μετατραπεί σε μερικά από τα πιο πολυτελή και ακριβά καταλύματα της Σαντορίνης.
Στα «πόδια» της Οίας θα βρεις το Αμμούδι, ένα λιμανάκι με ωραίες ταβέρνες. Από εδώ φεύγουν και οι λάντζες για το απέναντι νησάκι της Θηρασιάς (η απόσταση δεν είναι ούτε ένα μίλι), ενώ από την πλευρά της καλντέρας υπάρχει ακόμη ένα μικρό λιμάνι, ο Αρμένης.
Δύο χιλιόμετρα από την Οία, με πλάτη στην καλντέρα και πρόσωπο προς την Ιο είναι το χωριό της Φοινικιάς, με τις πολύχρωμες προσόψεις των σπιτιών που μόνο Κυκλάδες δεν θυμίζουν. Το χωριό φημίζεται για τις πολλές κάναβες και για το πανηγύρι της Αγίας Ματρώνας, στις 19 Οκτωβρίου, στην εκκλησία με τον μεγάλο φοίνικα.
Στο βορρά της Σαντορίνης αξίζει να τιμήσεις και τις παραλίες Κάθαρος, Μπαξέδες, Παράδεισος, και Κόλουμπος. Η τελευταία θεωρείται παραλία γυμνιστών, έχει μάλιστα και το δικό της ηφαίστειο, που εντοπίζεται υποθαλάσσια σε βάθος περίπου 18 μέτρων.
Με οδηγό την καλντέρα
Δύο πόρτες έχει η ζωή, δύο δρόμους έχει και η Οία προς την πιο τουριστική καρδιά της Σαντορίνης. Η άσφαλτος είναι ο εύκολος δρόμος, μα χωρίς να δεις πολλά πράγματα. Ο δεύτερος, ο πιο κουραστικός μα γεμάτος χορταστικές εικόνες, είναι το μονοπάτι που ξεκινά από την Οία, ξετυλίγεται κατά μήκος της καλντέρας και έπειτα από μία με μιάμιση ώρα σε φέρνει στο Ημεροβίγλι.
Με σήμα κατατεθέν από τη μια τα πολυτελή ξενοδοχεία με τις πισίνες στο χείλος του γκρεμού κι από την άλλη τον βράχο του Σκάρου, το Ημεροβίγλι απολαύει τη θέα από το υψηλότερο σημείο της καλντέρας.
Ο Σκάρος, παρεμπιπτόντως, ήταν το μεγαλύτερο και ισχυρότερο καστέλι που έχτισαν στη Σαντορίνη οι Βενετσιάνοι του Μάρκου Σανούδου, έδρα της ενετικής διοίκησης και του καθολικού Επισκόπου. Δεν έπαυε όμως να είναι ένας απότομος βράχος, με περιορισμένο χώρο, και κάποια στιγμή οι κάτοικοί του έψαξαν αλλού για ασφάλεια, για να εγκατασταθούν τελικά στα Φηρά, τον 18ο αιώνα.
Σχεδόν ενωμένο με το Ημεροβίγλι από τη μια μεριά, και με τα Φηρά από την άλλη, είναι το Φηροστεφάνι, ακόμα μια επίδειξη της ευρηματικότητας των ξενοδόχων που έχουν φτιάξει μικρά αριστουργήματα στην κόψη του γκρεμού.
Σχεδόν στη μέση του ημικυκλίου της Σαντορίνης, τα Φηρά, πρωτεύουσα του νησιού, μοιάζουν να απλώνονται σαν λευκή λάβα στα βράχια της καλντέρας. Πιο κοσμοπολίτικος οικισμός από την Οία, είναι ένας σωστός παράδεισος του shopping και του nightlife.
Στο peak της τουριστικής σεζόν (που διαρκεί κάμποσους μήνες), τα Φηρά στενάζουν από το αδιάκοπο πηγαινέλα των τουριστών, ειδικά στην οδό Υπαπαντής, τον πολυσύχναστο κεντρικό δρόμο, τον λεγόμενο και Gold Street, λόγω των πολλών κοσμηματοπωλείων.
Στη μια της άκρη βρίσκεται η ορθόδοξη μητρόπολη και στην άλλη τα αριθμημένα σκαλάκια με το γαλάζιο κράσπεδο που οδηγούν γραμμή στο τελεφερίκ. Από εδώ ξεκινά και ο λεγόμενος Φραγκομαχαλάς, η συνοικία όπου είναι συγκεντρωμένες οι περισσότερες καθολικές εκκλησίες και τα μοναστήρια της Σαντορίνης.
Από τα Φηρά κατεβαίνεις στο παλιό λιμάνι, τον Μέσα Γιαλό ή Ορμο Φηρών. Και θα κατέβεις με τρεις τρόπους: είτε με τα πόδια μετρώντας 587 σκαλοπάτια, είτε με το γαϊδουράκι, είτε με τελεφερίκ (αναχωρεί ανά μισή ώρα με έξι βαγόνια των έξι ατόμων, με δρομολόγια να προστίθενται σε περίπτωση αυξημένης κίνησης). Κοινός παρονομαστής των δύο τελευταίων, το «κόμιστρο»: πέντε ευρώ το άτομο.
Στον Ορμο θα βρεις ένα-δυο ταβερνάκια, μα κυρίως θα κατέβεις για να πάρεις μια από τις λάντζες που θα σε πάνε στο ηφαίστειο της Νέας Καμένης και στις θερμές πηγές της Παλιάς Καμένης. Ανάλογα με το πρόγραμμα της εκδρομής και με τις παροχές, η μίνι κρουαζιέρα με τη λάντζα ή το ιστιοπλοϊκό θα σου κοστίσει από είκοσι έως και πάνω από εκατό ευρώ.
Μη θεωρήσεις τη βόλτα στα Φηρά ολοκληρωμένη αν δεν αφιερώσεις χρόνο και στα δύο σημαντικά μουσεία τους: Το Μουσείο Προϊστορικής Θήρας, με ευρήματα από το 3000 π.Χ. μέχρι και τη μεγάλη έκρηξη του 17ου αι. π.Χ. , και το Αρχαιολογικό Μουσείο με εκθέματα από την αρχαία Θήρα.
Πανάρχαια κληρονομιά
Περνώντας το χωριό Καρτεράδος παρατηρείς τα πολλά υπόσκαφα σπίτια, πολλά απ’ αυτά χτισμένα με τις στέγες στο επίπεδο του δρόμου, πριν φτάσεις στις παραλίες κοντά στο αεροδρόμιο. Ο Μονόλιθος και η Αβίς ενδείκνυνται για οικογένειες (η δεύτερη συγκεντρώνει και πολλούς windsurfers), ενώ το Καμάρι, με τη χαρακτηριστική μαύρη άμμο, είναι πολύ δημοφιλές στον νεαρόκοσμο.
Αδύνατον να μην προσέξεις τον φιδογυριστό δρόμο που ξεκινά από το Καμάρι και σκαρφαλώνει προς το Μέσα Βουνό και την αρχαία Θήρα. Η αρχαία λοιπόν πόλη ιδρύθηκε από Δωριείς που ήρθαν στο νησί με επικεφαλής τον Θήρα, για να το αποικήσουν ξανά, δύο αιώνες μετά τη φονική έκρηξη του 17ου αι. π.Χ. Από αυτόν πήρε το όνομά της, πριν οι Σταυροφόροι την ονομάσουν «Santa Irini».
Η αρχαία Θήρα είναι από τις λίγες σωζόμενες αρχαίες ελληνικές πόλεις όπου δεν φαντάζεσαι απλά το περίγραμμά της, μα μπορείς και να περπατήσεις ανάμεσα στα οικοδομικά τετράγωνα.
Προσπάθησε να διακρίνεις το ανάγλυφο δελφίνι στο Τέμενος του Αρτεμίδωρου, δες την Αγορά και το Θέατρο, και απόλαυσε μια αεροπλανική άποψη της Περίσσας, της μεγαλύτερης παραλίας της Σαντορίνης, από την πίσω πλευρά του αρχαιολογικού χώρου.
Από αυτό το κομμάτι του νησιού μέχρι και το Ακρωτήρι, στο νότιο άκρο της, η Σαντορίνη είναι γεμάτη αμπέλια. Ο αμπελώνας της καλλιεργείται αδιάκοπα από τον 15ο αι., είναι από τους αρχαιότερους της Ευρώπης (για κάποιους, ο αρχαιότερος), δεν έχει πληγεί ποτέ από φυλλοξήρα και καλύπτει έκταση περίπου 14.000 στρεμμάτων.
Η πιο δημοφιλής ποικιλία (το 75% με 80% της παραγωγής) είναι το Ασύρτικο, και ακολουθούν το Αθήρι και Αϊδάνι από λευκές, και οι Μανδηλαριά και Μαυροτράγανο από ερυθρές. Από Ασύρτικο και Αϊδάνι φτιάχνεται το διάσημο βινσάντο, από τα ωραιότερα σαντορινιά κρασιά.
Γύρω από τη Μεσαριά και το Μεγαλοχώρι θα βρεις τα περισσότερα οινοποιεία της Σαντορίνης, σχεδόν όλα επισκέψιμα και με ειδικές αίθουσες γευσιγνωσίας. Στο χωριό Βόθωνας θα πας στο Μουσείο Οίνου του Οινοποιείου Κουτσογιαννόπουλου για να ξεναγηθείς σε στοές 8 μέτρα κάτω από τη γη και να δεις μια σπάνια συλλογή από αυθεντικά εργαλεία και μηχανήματα της οινοπαραγωγικής διαδικασίας σε όλα της τα στάδια.
Ιδιαίτερα σημαντικό οινοποιείο είναι της Santo Wines (Ενωση Θηραϊκών Προϊόντων), στο Μεγαλοχώρι, με θέα στην καλντέρα. Στη Μεσαριά πήγαινε να δεις την Κάναβα 1754 και το συγκινητικό λαογραφικό της μουσείο για την παλιά Σαντορίνη.
Μια βόλτα στον μεσαίωνα
Ο Πύργος και ο Εμπορειός είναι τα δύο πιο όμορφα χωριά της ενδοχώρας. Ο Πύργος διατηρεί την εικόνα της μεσαιωνικής Σαντορίνης, με τη χαρακτηριστική οχύρωση, όπου τα εξωτερικά τοιχώματα των σπιτιών αποτελούσαν τα τείχη του κάστρου.
Η πιο μαγευτική ώρα για να βρεθείς στον Πύργο είναι μακράν η ώρα της περιφοράς του Επιταφίου, όταν όλα τα καλντερίμια του χωριού φωτίζονται από χιλιάδες τενεκεδάκια με μικρές φωτίτσες.
Από τα πιο ζωντανά χωριά είναι ο Εμπορειός (ή Εμπουρειός). Το νεότερο κομμάτι του δεν είναι ιδιαίτερα όμορφο, μα ο παλιός οχυρωμένος οικισμός είναι ένα αριστούργημα. Απέναντι στην έλλειψη χώρου οι κάτοικοι αντέταξαν κάποτε την ευρηματικότητά τους και έτσι το παλιό χωριό γέμισε στοές, ευφάνταστες καμπύλες και «παράδοξες» σκάλες, σε κάθε πιθανή και απίθανη απόχρωση της ώχρας…
Από το χωριό έρχεσαι στον Περίβολο, την πιο κοσμική ακτή (εδώ έρχονται για τον γάμο τους και πολλοί τουρίστες) και στη «σεληνιακή» Βλυχάδα.
Το πέμπτο βενετσιάνικο καστέλι της Σαντορίνης ήταν το Ακρωτήρι. Στην κορυφή του χωριού ξεχωρίζει ακόμη το αρχοντικό La Ronta (13ος αι.) όπου στεγάζεται ένα υπέροχο μουσείο παλιών μουσικών οργάνων.
Το Ακρωτήρι ωστόσο είναι διάσημο παγκοσμίως για τον προϊστορικό οικισμό του, που είχε φτάσει σε αξιοθαύμαστη ακμή τον 17ο π.Χ. αιώνα, όταν καταστράφηκε ολοσχερώς από το ηφαίστειο. Οι κάτοικοι πάντως φαίνεται κάτι είχαν ψυλλιαστεί, καθώς πουθενά δεν βρέθηκαν ανθρώπινα οστά ή πολύτιμα αντικείμενα.
Η ηφαιστειακή στάχτη διατήρησε τον οικισμό σε πολύ καλή κατάσταση, κρατώντας σχεδόν ανέπαφους δρόμους, σπίτια, πιθάρια και τοιχογραφίες. Σήμερα, ο αρχαιολογικός χώρος είναι και ξανά επισκέψιμος έπειτα από χρόνια εργασιών.
Για το τέλος, κράτησε ένα απόγευμα για την Κόκκινη Παραλία, με τα ασυνήθιστα κατακόκκινα βράχια και το ακρωτήρι με τον φάρο, όπου θα απολαύσεις ακόμα ένα μαγευτικό ηλιοβασίλεμα. Και εδώ, το πιο πιθανό είναι πως το μοναδικό χειροκρότημα θα είναι μάλλον το δικό σου…
Γιάννης Μαντάς, ΑΠΕ-ΜΠΕ