Πρόοδο στην αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας εν μέσω σοβαρής και κοινωνικά επώδυνης ύφεσης διαπιστώνει έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου που δόθηκε τη Δευτέρα στη δημοσιότητα. Στην έκθεση διατυπώνονται συστάσεις για τη μεταρρύθμιση της φορολογικής διοίκησης και της δημόσιας διοίκησης, αλλά και για την ενίσχυση του δικτύου κοινωνικής προστασίας.

Στην έκθεση, που συντάχθηκε στο πλαίσιο του άρθρου 4 του καταστατικού του ΔΝΤ (Article IV Consultation) και καταρτίστηκε από τον Ολλανδό τοποτηρητή του ΔΝΤ στην Αθήνα Μπόμπ Τράα, αναγνωρίζεται πως οι προκλήσεις με τις οποίες είχε έλθει αντιμέτωπη η Ελλάδα το 2010 ήταν τρομακτικές, με το δημοσιονομικό έλλειμμα αλλά και το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών σε διψήφια νούμερα, αντανακλώντας τις τεράστιες αυξήσεις των δημοσίων δαπανών και την ανάδυση ενός μεγάλου κενού ανταγωνιστικότητας στα χρόνια μετά την υιοθέτηση του ευρώ.
«Για κάθε χώρα που ανήκει σε νομισματική ένωση η αντιμετώπιση ανισορροπιών τέτοιας κλίμακας ενέχει μεγάλα ρίσκα ως προς την ανάπτυξη», σημειωνεται στην έκθεση.
Στην έκθεση σημειώνεται πως στην περίπτωση της Ελλάδας η ύφεση ήταν πολύ βαθύτερη από ό, τι αναμενόταν. Παρόλα αυτά υπογραμμίζεται πως η πρόοδος στη δημοσιονομική προσαρμογή ήταν εξαιρετική από κάθε διεθνή σύγκριση, με το πρωτογενές ισοζύγιο να έχει σωρευτικά βελτιωθεί κατά 10% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του 2013, εν μέσω συρρίκνωσης του ΑΕΠ κατά περισσότερο από 20%.
Όπως χαρακτηριστικά τονίζεται, η Ελλάδα έχει καλύψει ένα σημαντικό μέρος του χάσματος ανταγωνιστικότητας της, καθώς μέσα από ριζικές μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας επαναπροσδιορίσθηκαν οι ονομαστικοί μισθοί και η παραγωγικότητα σε επίπεδο επιχείρησης. Το ΔΝΤ αναφέρει στην έκθεσή του πως το χάσμα της ανταγωνιστικότητας, όπως μετράται ως κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος έχει μειωθεί σχεδόν κατά τα 2/3 από το 2010, ενώ το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών έχει μειωθεί σωρευτικά κατά περίπου 10% του ΑΕΠ.
Την ίδια στιγμή σύμφωνα με το ΔΝΤ η σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα έχει διατηρηθεί, παρά τις μεγάλες απώλειες που συνδέονται με την αναδιάρθρωση του χρέους και τη σημαντική αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων που συνδέονται με τη βαθιά ύφεση.
Στην έκθεση υπογραμμίζεται πως αυτά τα επιτεύγματα έχουν διευκολυνθεί από μια άνευ προηγουμένου στήριξη της Ελλάδας από τη διεθνή κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων των 173 δισ. ευρώ που έχει λάβει μέχρι σήμερα από τους Ευρωπαίους εταίρους της.
«Αυτή η στήριξη έχει αμβλύνει σημαντικά την ανάγκη προσαρμογής, αποτρέποντας πολύ πιο σοβαρά κοινωνικά προβλήματα, ενώ περιόρισε τη διάχυση αρνητικών παρενεργειών στην υπόλοιπη ζώνη του ευρώ. Τα μέχρι σήμερα επιτεύγματα αποτελούν απόδειξη της πολύ ισχυρής και επίμονης αποφασιστικότητας εκ μέρους της Ελλάδας και των Ευρωπαίων εταίρων της να κάνουν ό, τι χρειάζεται για να αποκατασταθεί η Ελλάδα σε μια βιώσιμη κατάσταση στο εσωτερικό της ζώνης του ευρώ», τονίζεται στην έκθεση.

Τρία αγκάθια: Το ΔΝΤ υποστηρίζει ωστόσο πως οι ανεπαρκείς διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις συνεπάγεται ότι η προσαρμογή έχει επιτευχθεί κυρίως μέσω ύφεσιακών καναλιών και εν μέσω άνισης κατανομής του βάρους της προσαρμογής. Στο σημείο αυτό ξεχωρίζει τρεις τομείς:
– Πολύ μικρή πρόοδος έχει σημειωθεί στην αντιμετώπιση της περιβόητης φοροδιαφυγής στην Ελλάδα. Πολύ απλά οι πλούσιοι και οι αυτοαπασχολούμενοι δεν πληρώνουν το δικό τους μερίδιο, κάτι που οδήγησε το πρόγραμμα να εξαρτάται υπερβολικά από τις περικοπές δαπανών και την αύξηση των φόρων σε μισθωτούς και συνταξιούχους.
– Ενώ οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας έχουν επιφέρει μια αξιοσημείωτη μείωση των ονομαστικών μισθών, αυτό έχει σε πολύ περιορισμένο βαθμό αποτυπωθεί σε χαμηλότερες τιμές, λόγω της αποτυχίας στην απελευθέρωση των κλειστών επαγγελμάτων και γενικότερα στο άνοιγμα αγορών στον ανταγωνισμό. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο πάρα πολύ από το βάρος της προσαρμογής έχει πέσει μέχρι στιγμής σε μισθωτούς και συνταξιούχους.
– Αν και η εξισορρόπηση της οικονομίας έχει συσχετιστεί με αύξηση της ανεργίας στον ιδιωτικό τομέα, κυρίως στους νέους, ο υπερ-στελεχωμένος δημόσιος τομέα έχει γλιτώσει, εξαιτίας του ταμπού των απολύσεων.
«Αποφασιστικές διορθωτικές αλλαγές απαιτούνται σε κάθε μία από αυτές τις περιοχές προκειμένου να αυξηθεί η προσφορά και να επιτευχθεί μια πιο ισορροπημένη κατανομή του βάρους της προσαρμογής», τονίζεται στην έκθεση.
Ειδικά στο σκέλος της δημοσιονομικής προσαρμογής το ΔΝΤ σημειώνει πως παραμένουν σημαντικές προκλήσεις. Όπως αναφέρει, με περιορισμένο χώρο για την επιβολή πρόσθετων φόρων ή μεγάλες περικοπές στις έκτακτες δαπάνες, η κυβέρνηση έχει αναγκαστεί να επικεντρωθεί σε κοινωνικά δύσκολες περικοπές στους μισθούς και τις κοινωνικές μεταβιβάσεις. «Το δημοσιονομικό πρόγραμμα για την περίοδο 2013-14 είναι αδιαμφισβήτητη απόδειξη της αποφασιστικότητας της κυβέρνησης να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της στο δημοσιονομικό τομέα», σημειώνεται στην έκθεση.
Ακόμη, αναφέρεται πως οι Ευρωπαίοι εταίροι της Ελλάδα έχουν συμφωνήσει προκειμένου ο μεσοπρόθεσμος πρωταρχικός στόχος για μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος από το 6,5% στο 4,5% του ΑΕΠ να μετατεθείγια το 2016. Ωστόσο, τονίζεται πως η Ελλάδα θα εξακολουθήσει να χρειάζεται κάποια περαιτέρω διαρθρωτική δημοσιονομική προσαρμογή για την επίτευξη των μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών στόχων της και ότι η βασική πρόκληση για την κυβέρνηση είναι να καθορίσει έναν τρόπο ώστε αυτό να επιτευχθεί χωρίς να απομακρυνθεί από τη δέσμευση της για αποφυγή περαιτέρω υπέρογκων περικοπών δαπανών.

Οι βασικές προτεραιότητες: Η έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου αναφέρεται στα τρία βασικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν:
-Στην μεταρρύθμιση της φορολογικής διοίκησης. Όπως τονίζεται το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα της κυβέρνησης προϋποθέτει βελτίωση στην είσπραξη των φόρων κατά 1,5% του ΑΕΠ, στόχος που παραμένει εξαιρετικά φιλόδοξος, με φόντο την πρόοδο που έχει σημειωθεί στον τομέα αυτό μέχρι τώρα. Για να αποδώσουν τελικά οι αλλαγές απαιτείται και είναι κρίσιμη μια βαθύτερη πολιτική δέσμευση για τη μεταρρύθμιση της φορολογικής διοίκησης. Για να απομονωθεί η φορολογική διοίκηση από τις διάχυτες πολιτικές παρεμβάσεις, ένα βασικό βήμα κατά το επόμενο έτος θα είναι η ενίσχυση της ανεξαρτησίας της, δίνοντάς της νέες εξουσίες για τη διαχείριση του προσωπικού και του προϋπολογισμού της. Οι πρόσφατες αλλαγές είναι ένα σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.
-Στη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης. Όπως σημειώνεται αν και το κυβερνητικό σχέδιο είναι να επιτευχθούν με εθελοντικό τρόπο οι μεσοπρόθεσμοι στόχοι για τη μείωση του προσωπικού, ωστόσο αυτοί οι στόχοι δεν θα είναι αξιόπιστοι αν δεν υπάρξουν κάποιες περιορισμένες υποχρεωτικές απολύσεις. Ακόμη, υποστηρίζεται πως η παροχή σημαντικών δημόσιων υπηρεσιών εμποδίζεται ήδη από την έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού σε βασικούς τομείς, όπως η εποπτεία του τραπεζικού τομέα και της φορολογικής διοίκησης. «Οι υποχρεωτικές απολύσεις παρέχουν χώρο για να προσληφθούν νέοι και πιο εξειδικευμένοι και προσωπικό που θα έχει κίνητρα», σημειώνει το ΔΝΤ και καλεί να ξεπερασθούν το ταμπού ενάντια στις υποχρεωτικές απολύσεις.
-Στη διατήρηση και ενίσχυση του δικτύου κοινωνικής προστασίας. Όπως σημειώνεται υπάρχει ανάγκη για ένα δίχτυ ασφαλείας που θα βοηθήσει όσους πλήττονται περισσότερο από την κρίση, είτε μέσω προγραμμάτων κατάρτισης είτε μέσω προγραμμάτων στήριξης του εισοδήματος με την αξιοποιηση των Ταμείων της ΕΕ, όπου αυτά είναι διαθέσιμα.
Οι αλλαγές στις τράπεζες: Το ΔΝΤ υπογραμμίζει πως ο ρόλος του χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι ζωτικής σημασίας για μια ισχυρή ανάκαμψη. Σημειώνει δε πως μετά το πρόγραμμα ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών οι πλήρως κεφαλαιοποιημένες τράπεζες θα πρέπει να είναι σε θέση να υποστηρίξουν μια σταδιακή αύξηση της πίστωσης, κάτι που θα βοηθηθεί και από την επιστροφή των καταθέσεων στα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα. Σημειώνεται ακόμη πως η μικρή πλέον έκθεση των ελληνικών τραπεζών στο δημόσιο χρέος της χώρας θα συμβάλει στην πιο γρήγορη επιστροφή τους στις αγορές χρήματος.
«Αναμένουμε ότι η μεγάλη απομόχλευση που έλαβε χώρα κατά τα τελευταία χρόνια, σύντομα θα σταματήσει», σημειώνει το ΔΝΤ, το οποίο όμως αναφέρει πως σοβαρές πολιτικές προκλήσεις εξακολουθούν να υπάρχουν στον τομέα αυτό. Όπως τονίζει, μια σημαντική ανησυχία είναι να διασφαλιστεί ότι η μεγάλη εισφορά των δημοσίων κεφαλαίων δεν προκαλεί αδικαιολόγητη κυβερνητική παρέμβαση στις τράπεζες και ως εκ τούτου τα συνεπακόλουθα προβλήματα της κακής κατανομής των πιστώσεων.
«Η εμπειρία της Ελλάδας στις τράπεζες που λειτουργούν υπό κρατικό έλεγχο είναι φτωχή», τονίζεται και σημειώνεται πως απαιτείται ένα ενισχυμένο πλαίσιο διακυβέρνησης, ισχυρή εποπτεία και πάνω από όλα πολύ γρήγορη εκ νέου ιδιωτικοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών.
Επίσης, σημειώνεται πως μια βασική προτεραιότητα για το τραπεζικό σύστημα είναι η αναστροφή του ρεύματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Στο σημείο αυτό το ΔΝΤ εστιάζει στην ανάγκη να εισαχθεί το συντομότερο δυνατόν ένα νέο ολοκληρωμένο πλαίσιο εξυγίανσης του ιδιωτικού χρέους και στο πλαίσιο αυτό, χαιρετίζει τη δέσμευση των ελληνικών αρχών να θέσουν σε εφαρμογή ένα πλαίσιο για την αντιμετώπιση των «αναξιοπαθούντων οφειλών» (μη εξυπηρετούμενων) των νοικοκυριών.
Το ΔΝΤ υπογραμμίζει πως η ισχυρή ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας θα πρέπει να οικοδομηθεί πρωτίστως στην εμβάθυνση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, στην αναζωογόνηση των εξαγωγών και στην προσέλκυση επενδύσεων. Αυτό θα απαιτήσει μια πιο αποφασιστική και φιλόδοξη προσπάθεια για τη μείωση των φραγμών για την είσοδο σε διάφορες αγορές, συμπεριλαμβανομένων των χρονοβόρων διαδικασιών αδειοδότησης. Επιπλέον, όπως τονίζεται στην έκθεση πάρα πολλά περιουσιακά στοιχεία παραμένουν στα χέρια του κράτους. Το ΔΝΤ εστιάζει στη δημόσια δέσμευση της κυβέρνησης για βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων και τονίζει πως η ισχυρή και σταθερή πολιτική δέσμευση αποελεί απαραίτητη προϋπόθεση.
Το Ταμείο αναγνωρίζει πως στην περίπτωση της Ελλάδας δεν υπάρχει δυνατότητα για τεχνίτη τόνωση της ανάπτυξης μέσω αναπτυξιακών τραπεζών, αφορολόγητων ζωνών, και επιδοτήσεων σε συγκεκριμένους τομείς. Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να εκτρέψει πόρους σε αντιπαραγωγικές χρήσεις, ούτε να αφιερώσει χρόνο για το σχεδιασμό και τον καθορισμό αυτών των πολιτικών. Η Ελλάδα δεν μπορεί να αντέξει ένα πιο πολύπλοκο φορολογικό σύστημα, το οποίο θα μπορούσε να λειτουργήσει άμεσα κατά της κρίσιμης προσπάθειας για τη βελτίωση της είσπραξης των φόρων.
Όπως σημειώνει το ΔΝΤ η αποκατάσταση της ανάπτυξης παραμένει η πρωταρχική προϋπόθεση για να καταφέρει η Ελλάδα να αναπτυχθεί. Στην έκθεση τονίζεται πως κοιτάζοντας πέρα από την περίοδο 2010-2012, η πολύ βαθύτερη από το αναμενόμενο ύφεση οφείλεται κυρίως στην προοδευτική απώλεια της εμπιστοσύνης, με αποκορύφωμα τις έντονες ανησυχίες για την έξοδο της χώρας από το ευρώ, αλλά και στη διαρκώς αυξανόμενη πολιτική αβεβαιότητα, η οποία καθιστούσε όλο και περισσότερο εμφανές ότι δεν υπήρχε ισχυρή πολιτική βούληση για αντίσταση στα  κατεστημένα συμφέροντα και εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Αυτό, υπογραμμίζει το ΔΝΤ, οδήγησε σε δραματική συρρίκνωση των επενδύσεων όχι μόνο μέσω της κακής ψυχολογία, αλλά απευθείας μέσω απομόχλευσης και της απότομης συρρίκνωση της πιστοληπτικής ικανότητας.
Η μείωση του χρέους: Σύμφωνα με το ΔΝΤ, κιτάζοντας μπροστά, δύο κρίσιμα ζητήματα ξεχωρίζουν:
-Με τη δημοσιονομική προσαρμογή να παραμείνει τροχοπέδη για την αύξηση του ΑΕΠ για πολλά ακόμη χρόνια, η βασική πρόκληση είναι η εμπιστοσύνη να αυξηθεί σε εκείνα τα επίπεδα που απαιτείται ώστε να αυξηθούν οι επενδύσεις. Σύμφωνα με το ΔΝΤ αυτό δεν μπορεί να συμβεί αν η Ελλάδα δεν εξασφαλίσει ευρεία εθνική στήριξη για το πρόγραμμα της, αλλά και την πολιτική σταθερότητα που απαιτείται. «Τα διδάγματα του πρόσφατου παρελθόντος καταδεικνύουν ότι μόνο με πλήρη εφαρμογή των πολιτικών και δέσμευση στο πρόγραμμα μπορούν να μπουν σε λειτουργία οι βάσεις της ανάκαμψης και ο φόβος αναστροφής να αποτελέσει παρελθόν», τονίζει το ΔΝΤ.
-Το δημόσιο χρέος παραμένει πολύ υψηλό παρά την αναδιάρθρωση του και την πρόσφατη στήριξη από τους επίσημους πιστωτές. Είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτο το γεγονός πως οι ευρωπαίοι εταίροι έχουν τώρα αποδεχθεί ότι για να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα του χρέους θα απαιτηθεί σημαντική επιπλέον βοήθεια σε όρους καλύτερους από αυτούς της αγοράς, και ότι έχουν δεσμευτεί να προσφέρουν προσθετή «ανακούφιση» αν χρειαστεί προκειμένου να παραμείνει το πρόγραμμα σε τροχιά και το χρέος να πέσει σημαντικά κάτω του 110% του ΑΕΠ ως το 2022. «Με το ελληνικό χρέος τώρα να βρίσκεται κατά το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος στα χέρια του επίσημου τομέα, μια τέτοια δέσμευση είναι κρίσιμη για να πείσει τις αγορές ότι ένα αξιόπιστο σχέδιο για τη διαχείριση του ελληνικού χρέους είναι τώρα έτοιμο», σημειώνεται στην έκθεση.
Συνολικά, σύμφωνα με το ΔΝΤ, παρότι θα χρειαστεί χρόνος για να ομαλοποιηθεί πλήρως η κατάσταση στην Ελλάδα, η κυβέρνηση έχει προχωρήσει πολύ στο σκέλος της προσαρμογής. Τέλος, το Ταμείο αναφέρει πως η Κυβέρνηση υιοθετώντας τις κατάλληλες πολιτικές στο επόμενο διάστημα, κάτι που είναι προτεραιότητα, θα σηματοδοτήσει το σημείο αντιστροφής.

http://news.in.gr/economy/article/?aid=1231247155

Greece – 2013 Article IV Consultation Concluding Statement of the IMF Mission

May 3, 2013

1. Greece is making progress in overcoming deep-seated problems in the midst of a very serious and socially painful recession. The adjustment challenges facing Greece in 2010 were daunting, with fiscal and current account deficits both well into the double digits, reflecting runaway increases in public expenditures and the emergence of a large competitiveness gap in the years following the adoption of the euro. For any country belonging to a currency union, addressing dual imbalances of this magnitude would carry very high risks to growth, as recognized at the outset. In the event, the recession in Greece has been much deeper than expected. But Greece’s achievements must also be recognized:

• Progress on fiscal adjustment has been exceptional by any international comparison, with the primary balance set to have cumulatively improved by 10 percent of GDP by end-2013, amid a contraction in GDP of more than 20 percent.
• Greece has also made a significant dent in its competitiveness gap. Far-reaching labor market reforms have helped to realign nominal wages and productivity at the enterprise level. We estimate that the competitiveness gap as measured by Unit Labor Costs (ULC) has been reduced by close to two-thirds since 2010, while the current account deficit has come down cumulatively by about 10 percent of GDP.
• Financial sector stability has been preserved, despite large losses associated with the debt restructuring and a sharp rise in NPLs associated with the deep recession.

2. These achievements have been facilitated by unprecedented support from the international community, including €173 billion to date from Greece’s European partners. This has significantly cushioned the adjustment need, preventing what would otherwise have been much more serious social hardship, while containing negative spillover to the rest of the euro area. The achievements to date are evidence of a very strong and persistent determination on the part of Greece and its European partners to do whatever it takes to restore Greece to a sustainable situation inside the euro area.

3. However, insufficient structural reforms have meant that the adjustment has been achieved primarily through recessionary channels, with unequal distribution of the burden of adjustment. Three problems stand out:

• Very little progress has been made in tackling Greece’s notorious tax evasion. The rich and self-employed are simply not paying their fair share, which has forced an excessive reliance on across-the-board expenditure cuts and higher taxes on those earning a salary or a pension.
• While labor market reforms are causing a notable decline in nominal wages, this has only to a very limited degree been reflected in lower prices, because of failure to liberalize closed professions and more generally open up to competition. This is another reason for why too much of the burden has so far fallen on those earning wages and pensions.
• While the rebalancing of the economy has been associated with a surge in unemployment in the private sector, not least among the young, the over-staffed public sector has been spared, because of a taboo against dismissals.

Decisive corrective actions are needed in each of these areas to promote an early supply response and achieve a more balanced distribution of the burden of adjustment. The mission welcomes that the government is refocusing its program in recognition of these problems.

4. Major fiscal challenges remain. With no more room for tax increases or major cuts in discretionary spending, the government has been forced to focus on socially difficult cuts to wages and social transfers. The fiscal program for 2013–14 is unequivocal evidence of the government’s determination to meet its commitments in the fiscal area. Greece’s European partners have responded by agreeing to reduce the medium-term primary balance target from 6½ to 4½ percent of GDP and to length the adjustment period to 2016. But Greece will still need some further structural fiscal adjustment to reach its medium-term fiscal target. The key challenge is to define a way for the Government to achieve this while adhering to its promise to avoid further across-the-board spending cuts. Three key issues must be addressed:

• Tax administration reform. The government’s medium-term program assumes an improvement in tax collection by 1½ percent of GDP. Substantial technical assistance has helped give the tax administration the technical tools it needs to succeed, but this target remains very ambitious against the backdrop of the disappointing progress in this area so far. To finally deliver, deeper political commitment to tax administration reform is critical. To insulate the administration against what is still pervasive political interference, a key step over the next year will be strengthening its independence, by giving it new powers to manage its personnel and budget. Recent changes are an important step in this regard.

• Public administration reform. The plan is to primarily achieve medium-term targets for reduction in staffing levels through voluntary attrition. This is understandable. However, it is not credible without some limited mandatory redundancies. Thus, while projections suggest that attrition will be just about enough to meet medium-term staffing targets, the provision of important public services is already hampered by lack of qualified staff in key areas, like banking supervision and tax administration. Mandatory redundancies that provide room to hire new, well-qualified and motivated staff will thus need to be a key component of the plan for modernization of the public sector, and in the process lend credibility to the policy of relying primarily on attrition. The taboo against mandatory dismissals must be overcome.
• Preserving and enhancing the social safety net. The government has kept its adjustment policies progressive, but there is a need to go beyond this to strengthen specific features of the safety net, to assist those most affected by the crisis. Job training programs and income support programs for the unemployed both need to be geared up, leveraging European Community funds where available.

5. Effective financial intermediation is crucial to contribute to a strong recovery. The program’s bank recapitalization framework is set to deliver a fully recapitalized system by mid-2013, and banks should be in a position to support a gradual recovery in credit as deposits and wholesale market access returns. The reduced sovereign-bank link—banks now have little Greek government debt on their balance sheets—will also help to facilitate a return to market access. Thus, we expect that the deep de-leveraging that has taken place in recent years will soon come to a halt. However, serious policy challenges still exist in this area:

• A major concern is to ensure that the large injection of public capital does not give rise to undue government interference and attendant problems of misallocation of credit. Greece’s experience with state run banks is very poor. A reinforced governance framework, supporting strong oversight and supervision, and above all very rapid re-privatization, must be a critical objective of the strategy for the four-pillar banking system to be developed by June.
• A key priority for the banking system is to contain and reverse the mounting tide of nonperforming loans. Working out debts, within the recapitalization envelope, will help both the banks and the debtors normalize their activities faster. A more comprehensive debt resolution framework should be developed and introduced as soon as possible. In this respect, the mission welcomes the authorities’ commitment to put in place a framework for dealing with distressed household borrowers.

6. A strong recovery will need to be built primarily on deepening structural reforms. The focus should be on invigorating Greece’s export and import competing industries. This will require a more determined and ambitious effort to reduce barriers to entry into various markets, including opaque and lengthy licensing procedures. Moreover, too many assets remain in state hands. The government’s welcome public commitment to improving the business environment and accelerating privatization now needs to be matched with results. Achieving a critical mass of change will be possible only with a broad, forceful, and sustained political commitment.

7. Attempts to artificially engineer growth should be resisted. International evidence is mixed at best on the usefulness of development banks, tax-free zones, and subsidies (or tax expenditures) targeted at specific sectors. Greece cannot afford to divert resources to unproductive uses nor to devote limited implementation capacity to designing and establishing such policies. And in particular, Greece cannot afford a more complicated tax system, which would work directly against the crucial effort to improve tax collection.

8. Restoring growth remains the overarching precondition for whether Greece succeeds. Looking over the period 2010–2012, the much deeper than expected recession was overwhelmingly due to a progressive loss of confidence, culminating in acute concerns about euro exit, as political uncertainty continued to grow, making it increasingly evident that there was no strong political resolve to stand up to vested interests fiercely opposed to reforms. This led to a dramatic contraction in investments not only through poor sentiment, but directly through deleveraging and an attendant sharp credit contraction. Looking forward, two crucial considerations stand out:

• With fiscal adjustment set to remain a drag on GDP growth for several years to come, the key challenge is to generate the improvement in confidence needed for a recovery in investment to begin to more than offset this drag. This cannot happen unless Greece can secure broad domestic support for the program and the political stability that would come with this. The lessons of the recent past are that only with full and timely policy implementation and commitment to the program can the fundamentals for a recovery be put fully in place and the fear of adverse outcomes permanently put to rest.
• Greece’s public debt remains much too high, despite the restructuring of privately held bonds and recent support by official creditors. It is, therefore, very welcome that Greece’s European partners have now accepted that Greece could need significant exceptional support on below-market terms in order to restore debt sustainability and that they have committed to provide additional relief, if needed, to keep debt on the programmed path, i.e. to bring it substantially below 110 percent of GDP by 2022. With Greece’s debt now overwhelmingly held by the official sector, such a commitment is essential to assure creditors that a credible framework for dealing with Greece’s debt overhang is now in place.

9. Overall, while it will yet take some time for the country’s situation to fully normalize, the government of Greece has come a long way in its adjustment effort. Adopting the necessary policies for the next leg of the adjustment effort, which may well mark a turning point for Greece, must take priority.

Photo by IMF