Ο χορός του αετού και οι βασιλιάδες του βουνού: Βιωματικό εθνογραφικό μυθιστόρημα για τα τσελιγκάτα των Σαρακατσάνων
Μέλη των συλλόγων των Σαρακατσαναίων παίρνουν μέρος στην αναπαράσταση των εθίµων του κύκλου ζωής των Σαρακατσαναίων µε την αναβίωση του «Καραβανιού» και των παραδοσιακών αθλημάτων τους, ΑΠΕ-ΜΠΕ, ΧΑΣΙΑΛΗΣ ΒΑΪΟΣ
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Χαϊντού 1926, τσελιγκάτα Σαρακατσάνων. Ένας δάσκαλος φτάνει στο κονάκι κρατώντας κάτω από τη μασχάλη την Οδύσσεια. Τους ανακοινώνει ότι είναι ο δάσκαλος και ζητά να δει το σχολείο του τσελιγκάτου. Δεν γνωρίζει ακόμη πως εκείνοι οι ποιμένες είχαν υιοθετήσει τη βραδύτητα των δέντρων και πως ήταν φίλοι με τους αετούς. Και πως δίκαια τους θεωρούσαν ορεινούς βασιλιάδες.
Με την παραπάνω σκηνή σε ένα τσελιγκάτο Σαρακατσάνων στην ορεινή Ξάνθη, κοντά έναν αιώνα πριν, η Νάγια Δαλακούρα αρχίζει να ξετυλίγει, στο νέο της βιβλίο με τίτλο Ο χορός του αετού (εκδ. Κλειδάριθμος), το κουβάρι της πλούσιας ιστορίας και λαογραφίας των Σαρακατσάνων, ισορροπώντας δεξιοτεχνικά μεταξύ μυθιστορίας και ιστορίας.
Το βιβλίο παρουσιάζεται απόψε, στις 7μμ, στην αίθουσα εκδηλώσεων του Συλλόγου Σαρακατσάνων Κορδελιού – Ευόσμου «Ο Σταυραετός», όπου εκτός της ίδιας της συγγραφέως θα μιλήσουν ο Αντώνης Σκεύας, ομότιμος καθηγητής Ιατρικής και ο Δημήτρης Αποστόλου, υπεύθυνος Λέσχης Ανάγνωσης Αστυνομικών Θεσσαλονίκης. Χαιρετισμό θα απευθύνει ο πρόεδρος του Συλλόγου Θοδωρής Γεωργίου.
Ένα βιβλίο βιωματικό
«Η συγγραφή αυτού του βιβλίου ήταν κάτι που το σκεφτόμουν πάρα πολλά χρόνια γιατί έχω σαρακατσάνικη καταγωγή εκ πατρός, από τη Θράκη. Είχα ασχοληθεί στο παρελθόν επιστημονικά με τους Σαρακατσάνους, ειδικά με τη μουσειακή παρουσία τους κι όταν ένιωσα ότι μπορώ να απεμπλακώ από την ακαδημαϊκή μου ενασχόληση μ’ αυτούς, άρχισα να γράφω με τον τρόπο της μυθοπλασίας», τονίζει, μιλώντας στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, η Νάγια Δαλακούρα.
«Είναι ένα βιωματικό βιβλίο, εμπνευσμένο από τη σχέση μου με τους παππούδες μου και τον πατέρα μου. Μεγάλωσα κοντά τους, ήμουν πολύ κοντά στη λαογραφία των Σαρακατσάνων και τους πολιτιστικούς συλλόγους από μικρή ηλικία, συμμετείχα στα δρώμενα, μιλούσα τη γλώσσα» προσθέτει.
Το βιβλίο παρακολουθεί τους Σαρακατσάνους από την περίοδο της ακμής τους, στις αρχές του 20ού αιώνα- από τη δεκαετία του 1920, σε ένα τσελιγκάτο των Σαρακατσάνων στη Χαϊτού της Ξάνθης, μέχρι και την οριστική απονομαδοποίησή τους γύρω στη δεκαετία του ’50. Παράλληλα, με αφορμή τους Σαρακατσάνους και τη βιοφιλοσοφία τους συμπληρώνονται και εκτυλίσσονται διάφορα ιστορικά γεγονότα που αφορούν την ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη περίπου στο τέλος του 20ού αιώνα.
Ο δε τίτλος του βιβλίου Ο χορός του αετού έχει στενή σχέση με τους Σαρακατσάνους, «μία ομάδα αρκετά ελεύθερη -ορεινοί βασιλιάδες- που τη συνοδεύουν πολύ συχνά οι αετοί ή σταυραετοί», όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει η κ. Δαλακούρα.
«Ήθελα», εξηγεί, «να υπάρχει ένα “παιχνίδι” με την ελευθερία και το πέταγμα, τον χορό που αγαπούν επίσης οι Σαρακατσάνοι πάρα πολύ αλλά και με το ίδιο το πτηνό, που κατοικεί στις κορυφές των βουνών όπως και οι ίδιοι οι Σαρακατσάνοι».
Στην ερώτηση, αν Ο χορός του αετού είναι ένα βιβλίο μόνο για Σαρακατσάνους, η κ. Δαλακούρα εξηγεί πως από τα μηνύματα που έχει λάβει έως σήμερα, «το βιβλίο έχει αγγίξει ανθρώπους που έχουν σαφώς βιωματική σχέση με την παράδοση, άλλες εθνοτικές ομάδες -με ή χωρίς νομαδικό χαρακτήρα και ντόπιους της ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης καθώς έχει πολλά κοινωνικά, ιστορικά γεγονότα που τους αφορούν».
Με αφορμή δε, ότι ο βασικός ήρωας του μυθιστορήματος, ο όποιος διαδρά με τους Σαρακατσάνους είναι ένας δάσκαλος, ο όποιος πηγαίνει ως μισθωτός σε ένα καλυβοσχολείο, το βιβλίο φαίνεται να έχει μεγάλη απήχηση στην εκπαιδευτική κοινότητα.
«Πολλοί συγκινήθηκαν από την παρουσία του δασκάλου της εποχής εκείνης», εξηγεί η συγγραφέας, η οποία διαπιστώνει μια αναβίωση της αγάπης για την παράδοση, το παρελθόν και τις ρίζες μας.
«Χαίρομαι πάρα πολύ που βλέπω νέους στις διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις που αφορούν κυρίως τον λαϊκό πολιτισμό μας, οπότε θεωρώ ότι μάλλον έχουμε αρχίσει να επαναπροσδιορίζουμε αυτό τον ρόλο και να αναζητούμε πάλι αυτή τη συλλογική ταυτότητα» αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Παντρεύοντας» τη μυθιστορία με την ιστορία
Σε ένα μυθιστόρημα εθνογραφικό, όπως είναι Ο χορός του αετού, αυτό που κατά την κ. Δαλακούρα είναι το πιο δύσκολο, είναι να ισορροπείς μεταξύ μυθιστορίας και ιστορίας.
«Είναι πάρα πολύ δύσκολο γιατί από τη μία υπάρχει η δεδομένη φαντασία του συγγραφέα και η δεδομένη συγγραφική πλοκή κι από την άλλη, όταν μιλάμε για ένα εθνογραφικό μυθιστόρημα ή ένα μυθιστόρημα εποχής, το οποίο έχει ένα πολύ συγκεκριμένο, σαφές και στέρεο ιστορικό και λαογραφικό πλαίσιο είναι πάρα πολύ εύκολο να περάσεις από τη μία πλευρά στην άλλη. Να σκέφτεσαι, δηλαδή, είτε πολύ αυστηρά επιστημονικά μόνο, οπότε μπορεί να χαρακτηριστεί το κείμενο μόνο επιστημονικό ή από την άλλη να είναι μόνο μυθοπλασία, η οποία δεν θα έχει κανένα πλαίσιο. Όταν δεν υπάρχει έρευνα καλή από πίσω ή αν δεν υπάρχει καλή γνώση αυτού του εθνογραφικού πλαισίου θα φανεί στον αναγνώστη», τονίζει η κ. Δαλακούρα.
Όπως λέει, για την ίδια το πιο δύσκολο είναι να μην περνάει αυτές τις γραμμές και να μπορεί να ισορροπεί αυτά τα δύο χωρίς να κουράζουν τον αναγνώστη.
Η Νάντια Δαλακούρα γεννήθηκε το 1980 και μεγάλωσε στην Κομοτηνή. Είναι αρχαιολόγος και δραστηριοποιείται στον χώρο των μουσείων ως επιμελήτρια εκθέσεων και μουσειοπαιδαγωγός.
Το πρώτο της μυθιστόρημα, Το λιμάνι των χαμένων γυναικών, κυκλοφόρησε το 2019, το δεύτερο, Θράσσα – Η μάγισσα της Θράκης, το 2021 και το τρίτο, Το λουλούδι της θάλασσας, το 2022 (όλα από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος).
Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ
Θεσσαλονίκη, Ελλάδα
Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE