Ένα Κοιμητήριο στην πόλη που δεν κοιμάται ποτέ: Οι πύργοι και οι στήλες… Περιήγηση στο Calvary Cemetery της Νέας Υόρκης

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Εορτές στη Γουόλ Στρίτ: Όσο ήμουν μέσα στον ναό του Αγίου Νικολάου, ήμουν σίγουρη ότι άκουγα ένα βυζαντικό “ίσο” στο βάθος, τώρα που το σκέφτομαι, δεν υπήρχε χορωδία και ψάλτης

Στο Herculaneum, την Αρχαία Ηράκλεια, οι «κάτοικοι» σου ανοίγουν τα σπίτια τους και σου δίνουν το ελεύθερο να ονειρευτείς τις ζωές τους: Τα φαντάσματα του Ερκολάνο, στη Νάπολι

Πάμε μια βόλτα στη Νέα Υόρκη, στου Έντουαρντ Χόπερ την πόλη: Ευγνώμων που αξιώθηκα μια τέτοια πόλη… Ποτέ δεν μου πέφτει στενή…

Της ΝΑΝΤΙΑΣ ΦΩΣΚΟΛΟΥ*

Η ψυχρούλα τσιμπάει πλέον τα αφτιά, κάτι μοναχικά τριζονάκια έχουν ξεμείνει εδώ κι εκεί να τραγουδάνε, το φως έχει αλλάξει και σε ξαφνιάζει: ο ανιχνευτής φθινοπώρου αλάνθαστος.

Ήρθε πάλι η εποχή του χρόνου, και μαζί της η εορτή, που έχει καταντήσει να σηματοδοτεί την έξοδο στις κινηματογραφικές αίθουσες ενός ακόμη σπλάτερ (πόσες ταινίες με δαιμονισμένα παιδάκια ή δολοφονικά κουκλάκια είναι δυνατόν να γυριστούν;).

Στο αντίκρισμα της πρώτης κολοκύθας, φέτος προσπαθώ να μη μείνω στην απόλαυση των πορτοκαλί διακοσμήσεων αλλά να ξεφλουδίσω τα στρώματα που, σαν τα ξερά φύλλα, στοιβάζονται πάνω στις απαρχές του Χάλοουιν (εορτής θεωρούμενης μέχρι πρότινος Δυτικής, που όμως πλέον εδώ και χρόνια εορτάζεται μια χαρά και στην Ελλάδα).

Ανασκάπτοντας την επιφάνεια των καθιερωμένων συμβόλων, στρέφομαι προς τον τόπο (μεταφορικό αλλά και κυριολεκτικό) προς τον οποίο δείχνουν οι γιγαντιαίες αράχνες και οι σκελετοί: προς τον κύκλο της φύσης και της ζωής, και άρα προς τον θάνατο και τις διαθέσιμες διόδους προς τη σφαίρα των νεκρών.

Αντί να περιεργάζομαι το πάθος με το οποίο τα νεοϋορκέζικα νοικοκυριά αφιερώνουν κόπο και χρήμα στο να μετατρέπουν σε νεκροταφείo και το ελάχιστο κηπάκι τους (συχνά τη ζαρντινιέρα τους, αφού αυτό είναι ό,τι πλησιέστερο διαθέτουν σε κήπο, λόγω έλλειψης χώρου), “φυτεύοντας” ψεύτικες ταφόπλακες και άλλα παρελκόμενα, αποφασίζω να επισκεφτώ ένα αληθινό νεκροταφείο.

Και όμως, η τωρινή απόφαση έχει ρίζες πολύ βαθύτερες. Η πρώτη-πρώτη εικόνα που θυμάμαι από την πρώτη φορά που ήρθα στη Νέα Υόρκη (τον Φεβρουάριο του 2005) είναι τα ατελείωτα νεκροταφεία στη διαδρομή από το Κουίνς (ενός εκ των πέντε διαμερισμάτων στα οποία διαιρείται η πόλη) στο Μανχάτταν.

Μετά την παρθενική μας διάσχιση του Ατλαντικού, κατευθυνόμασταν με το λεωφορειάκι της Ολυμπιακής από το αεροδρόμιο JFK προς το κέντρο. Και ενώ στο βάθος διαγραφόταν ήδη η κορυφογραμμή του Μεγάλου Μήλου, με ένα βαρύ σύννεφο να έχει “κάτσει” πάνω από το “Γκόθαμ Σίτυ” και να ρουφάει μέσα του τους ουρανοξύστες, τράβηξε την προσοχή μου το τοπίο εκατέρωθεν του αυτοκινητόδρομου: μεγάλες εκτάσεις με σκούρες κουκίδες απλώνονταν μέχρι εκεί που φτάνει το μάτι σου.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη στιγμή που συνειδητοποίησα ότι οι κουκίδες ήταν τάφοι. Ενώ πλησιάζεις με δίψα και δεν κρατιέσαι απ’τον ενθουσιασμό που τόσα και τόσα κουτάκια, σχηματάκια, εικονίδια -το Εμπάιρ Στέητ Μπίλντινγκ, το Κράισλερ, οι γέφυρες- γίνονται ολοένα και πιο μεγάλα, πιο καθαρά και χειροπιαστά, καθώς το όχημα τρέχει βολίδα προς τη μυθική μητρόπολη, αριστερά και δεξιά οι λόφοι με τις κουκίδες σού ψιθυρίζουν “memento mori”.

Επιστροφή στο παρόν: μετά από μια πρόχειρη ματιά στον χάρτη, επιλέγω ένα από τα νεκροταφεία τού Κουίνς και εξορμώ. Διαβαίνω τη σιδερένια πύλη του Calvary Cemetery και, σε αντίθεση με ό,τι θα περίμενε κανείς σε ένα κοιμητήριο, το βλέμμα μου οδηγείται ψηλά: εξαίσιες μαρμάρινες νεοκλασικές στήλες ορθώνονται μέσα στο κρυστάλλινο οκτωβριάτικο φως, απέριττες, μόνο ίσως με έναν σταυρό στην κορυφή, ή προσφέροντας βάθρο αρκετών μέτρων σε θλιμμένους αγγέλους και τρυφερές μητέρες που σκύβουν πάνω από τα μωρά τους.

Ανηφορίζω περπατώντας κάτω από δέντρα που μόλις έχουν αρχίσει να κοκκινίζουν, ενώ οι πεσμένοι καρποί σπάνε με κρότο κάτω από τα πόδια μου. Στην “επάνω γειτονιά” κυριαρχούν τα μαυσωλεία, με αετώματα, κίονες και προτομές.

• Στρίβοντας στην κορυφή του λόφου αντικρίζω σειρές από χαμηλές όρθιες πλάκες να εκτείνονται σε μια απέραντη πλαγιά μέχρι που συναντούν την κορυφογραμμή του Μανχάτταν στον ορίζοντα. Η πολιτεία των κεκοιμημένων, σε διπλοέκθεση με τους ουρανοξύστες στο βάθος, κάνει την “πόλη που δεν κοιμάται ποτέ” να μοιάζει ψεύτικη, ένα απλό ντεκόρ.

Σαν γεωμετρικό παιχνίδι, οι γυάλινοι πύργοι στο φόντο υψώνονται ανάμεσα από τα πέτρινα μνήματα του πρώτου πλάνου. Ξαναβρίσκω την εικόνα που είχε χαραχτεί στη μνήμη μου – δεκαοχτώμισι χρόνια μετά, πλησίασα επιτέλους τις κουκίδες που είχα δει τότε να περνάνε από το παράθυρο.

Και ενώ η σκηνή του φλασμπάκ ήταν θολή από το βροχερό χειμωνιάτικο βράδυ, η τωρινή επίσκεψη στον τόπο αναπαύσεως εκτυλίσσεται κάτω από έναν ασυνήθιστα ζεστό φθινοπωρινό ήλιο. Η κατάδυση στο “memento mori” έχει τη γεύση του πιο γλυκού καθάριου απογεύματος που μπορεί να υπάρξει.

Ο τόπος είναι κυριολεκτικά χλοερός – οι επιτύμβιες πλάκες “ξεφυτρώνουν” στοιχημένες μέσα από το περιποιημένο χορτάρι. Περιπλανιέμαι πατώντας με επίγνωση το χώμα. Maloney, Kelly, Kennedy· Napolitano, Cardinale, Visconti.

Το νεκροταφείο είναι Καθολικό, τα ονόματα στη συντριπτική πλειοψηφία τους ιρλανδικά και ιταλικά (εκ των υστέρων έμαθα ότι έχουν γυριστεί εδώ σκηνές από τον “Νονό”)· οι τάφοι παλιοί – κάποιοι από αυτούς τους ανθρώπους πέθαναν τον 19ο αιώνα.

Κάνω γρήγορα υπολογισμούς και σενάρια – αρκεί ένα όνομα και δύο χρονολογίες (γέννησης και θανάτου) για να γεννηθούν στιγμιαία άπειρες ιστορίες, ιδιαίτερα υπό το πρίσμα της μετανάστευσης.

(Άραγε αυτός ο Napolitano, να είχε πάει ποτέ του στη Νάπολη; Πόσο πίσω να πηγαίνει η ιταλική του ρίζα; Ή μήπως γεννήθηκε εκεί ο ίδιος, και ήρθε μετανάστης στην Αμερική; Αυτοί οι Kennedy, να είχαν, άραγε, συγγένεια με τη δυναστεία; Ήρθαν κι αυτοί, όπως τόσοι άλλοι, λόγω του Ιρλανδικού Λιμού της Πατάτας;)

Σαν τον Κοντορεβυθούλη, πάω από πετραδάκι σε πετραδάκι, από όνομα σε όνομα, ψάχνοντας για το νήμα της αφήγησης, που είναι αδύνατον να το ξεκόψεις από την επίγεια ζωή.

Κατηφορίζω προς την έξοδο. Οι σκιές είναι πια πελώριες αλλά ο ήλιος ακόμα λάμπει. Αφήνω πίσω μου την πύλη. Ανοιχτή.

* Η Νάντια Φώσκολου (www.nadiafoskolou.nyc) είναι θεατρική σκηνοθέτρια με έδρα τη Νέα Υόρκη.

Νέο trailer για το «Poor Things» του Λάνθιμου λίγο πριν από την πρεμιέρα στις ΗΠΑ: Τον Ιανουάριο έρχεται και στην Ελλάδα [trailer]