Στο Herculaneum, την Αρχαία Ηράκλεια, οι «κάτοικοι» σου ανοίγουν τα σπίτια τους και σου δίνουν το ελεύθερο να ονειρευτείς τις ζωές τους: Τα φαντάσματα του Ερκολάνο, στη Νάπολι
Ο αρχαιολογικός χώρος του Herculaneum απέχει από τη Νάπολι μόλις 25 λεπτά με τη σιδηροδρομική γραμμή Circumvesuviana. Φωτογραφία Κέλλυ Φώσκολου
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Μια υποψία κλειστοφοβίας με έκανε να κοντοσταθώ όταν η ξεναγός της “Napoli Sotterranea” περιέγραψε το πολύ στενό και σκοτεινό πέρασμα που επρόκειτο να ακολουθήσει, και το οποίο θα έπρεπε να διασχίσουμε εφ’ενός ζυγού και με αναμμένους τους φακούς μας.
Είμαι σίγουρη ότι δεν είμαι κλειστοφοβική, εντούτοις αποφάσισα να μην προχωρήσω μαζί με τους υπόλοιπους επισκέπτες. Ίσως ο αληθινός λόγος να ήταν η επιθυμία να απολαύσω τη δροσερή γιγαντιαία υπόγεια στοά μόνη μου και σε ησυχία -πράγμα αδύνατο σε μια ομαδική ξενάγηση.
Εφτά μέρες στην καρδιά της Νάπολι, την παραμονή της αναχώρησής μου, επιτέλους εισέρχομαι στα… άδυτα. Η Υπόγεια Νάπολι και το δαιδαλώδες δίκτυό της από πελώριες σπηλιές έχει ρίζες που μετρούν χιλιάδες χρόνια και τρεις βασικές χρήσεις: αρχαία ελληνικά λατομεία, ρωμαϊκοί υδαταγωγοί, καταφύγια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Μέσα στην “κάτω” πόλη, στην κοιλιά του τέρατος, βρίσκω ευκαιρία να “χωνέψω”, να οργανώσω νοερά τις σαρωτικές εντυπώσεις από την “πάνω” πόλη με τα χίλια πρόσωπα.
- ΑΜΕΤΡΗΤΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ
Ο λαιμός έχει πιαστεί μια βδομάδα να κοιτάς ψηλά τα εκθαμβωτικά εσωτερικά των αμέτρητων (είναι κυριολεκτικά εκατοντάδες) εκκλησιών: τις ζαλιστικές τοιχογραφίες, τις χρυσές αψίδες και την ασύλληπτη λάμψη του φωτός στον τρούλο του Gesù Nuovo· την πνοή των αγαλμάτων του Δαβίδ και του Ιερεμία (νομίζεις ότι θα ξεκολλήσουν από τις κόγχες τους και θα πετάξουν) στην ίδια εκκλησία· την “Ανάληψη της Θεοτόκου” του Περουτζίνο στο Ντουόμο· τις περίτεχνες μαρμάρινες σαρκοφάγους στον San Lorenzo Maggiore· τον λαχταριστά ντελικάτο διάκοσμο στον San Giovanni Maggiore, με τα παλ μοτίβα να τυλίγουν κιονόκρανα και ταβάνια σαν εύθραυστο χάρτινο περιτύλιγμα γλυκίσματος πολυτελείας.
Αρχιτεκτονικά ρεύματα και ιστορικά στρώματα συσσωρεύονται όχι μόνο σε εκκλησίες αλλά και σε παλάτια, θέατρα, πύργους, οβελίσκους, κάστρα, μοναστηριακά συγκροτήματα, ενώ η ορμή της σύγχρονης πόλης σε κρατάει σε εγρήγορση, αφού η ακατάπαυστη ροή πεζών και οχημάτων είναι εξουθενωτική και συχνά επικίνδυνη (κάθε μέρα κάνω τον σταυρό μου που δεν με πάτησε κάποιο μηχανάκι από αυτά που περνάνε μερονυχτίς σαν βολίδες ξυστά από τους τουρίστες στα γεμάτα σκαμπανεβάσματα διατηρητέα πλακόστρωτα στενάκια του Ιστορικού Κέντρου).
- ΜΠΟΥΓΑΔΕΣ ΚΑΙ ΜΠΑΛΑ
Ριγέ τέντες και πολύχρωμες μπουγάδες ανεμίζουν αιωνίως, αλλά τώρα στα μπουγαδόσκοινα που συνδέουν τη μία ιστορική πολυκατοικία με την άλλη έχουν προστεθεί και χιλιάδες γαλανόλευκες πανηγυρικές κορδέλες, φόρος τιμής στην ποδοσφαιρική Νάπολι, συνοδευόμενος από σπονδή Maradona Spritz στα μπαρ, και τον Αργεντινό να φιγουράρει με φωτοστέφανο σε γκραφίτι και μπάνερ.
Εδώ στα έγκατα όμως μου δίνεται επίσης η δυνατότητα να ανακαλέσω και τη χθεσινή αρχαιολογική εκδρομή: το πρώτο ρίγος όταν φτάνεις με τη σιδηροδρομική γραμμή Circumvesuviana στο Herculaneum (Ερκολάνο ή Αρχαία Ηράκλεια) -μια διαδρομή μόλις 25 λεπτά από τη Νάπολη- οφείλεται στο ότι ξαναβρίσκεις τη γλύκα του μεσογειακού καλοκαιριού χάρη στην επανένωση με τη φύση: το λαμπερό πράσινο των οικείων πεύκων, τη συνοδεία των τζιτζικιών, το γνώριμο ροζ της πικροδάφνης.
Ακόμα και τον μεσημεριανό ήλιο τον νιώθεις πιο μαλακό στην ανοιχτή εξοχή της Καμπανίας από ό,τι στον πυκνό ναπολιτάνικο αστικό ιστό.
- ΑΝΕΠΑΦΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ
Ο αρχαιολογικός χώρος του Herculaneum συστήνεται χωρίς πολλές περιστροφές στον επισκέπτη: νεκροκεφαλές και σκελετοί που ανήκουν στους κατοίκους τής άλλοτε ακμάζουσας ρωμαϊκής πόλης σε “υποδέχονται” στην πρόσοψη.
Αυτοί οι άνθρωποι είχαν αναζητήσει καταφύγιο στα υπόστεγα-μπούκες που βρίσκονταν στο άκρο της πόλης, κατά μήκος της τότε ακτογραμμής, όταν εξερράγη ο Βεζούβιος το 79 μ.Χ.
Πέθαναν εκεί ακριβώς, θαμμένοι κάτω από την ηφαιστειακή στάχτη, η οποία -τι ειρωνεία- απέβη μοιραία για την ατομική τους ύπαρξη αλλά χάρισε την αθανασία στην υλική υπόσταση της οργανωμένης τους κοινωνικής ζωής: χάρη στη θανατηφόρο για τους θνητούς ανθρώπους τέφρα, η εξαιρετικά ανεπτυγμένη πολιτεία τους διατηρήθηκε εντυπωσιακά ανέπαφη για 2000 χρόνια.
Περπατώ κατά μήκος της κιονοστοιχίας της Οικίας του Άργου και φαντάζομαι τα συμπόσια που θα είχε πλαισιώσει. Χαϊδεύω τον βαθυκόκκινο τοίχο ενός παρακείμενου δωματίου και θαυμάζω το παιχνιδιάρικο “καθρέφτισμα”, αφού ο ζωγραφικός διάκοσμος απεικονίζει ένα περιστύλιο.
Δελφινάκια, χταπόδι, καλαμάρι, όλα τους “κολυμπάνε” γύρω από έναν Τρίτωνα: η άδολη χαρά του μεσογειακού καλοκαιριού ξεπηδάει από το δύο χιλιάδων ετών εκπληκτικό ψηφιδωτό δάπεδο και πλημμυρίζει τις Θέρμες. Το μόνο που έχει να συμπληρώσει η φαντασία μου είναι το νερό. Εναποθέτω νοερά τον αρύβαλλό μου στα άθικτα ραφάκια των αποδυτηρίων κι ετοιμάζομαι να “βουτήξω”.
Πλήρως εμβαπτισμένη πλέον, βγαίνω από το frigidarium και πάω επίσκεψη στην Οικία με το Ξύλινο Σεπαρέ. Κάθομαι πλάι στο συντριβάνι στο κέντρο του τεράστιου αιθρίου και χαζεύω τη θεσπέσια τοιχογραφία. Αναρωτιέμαι αν και οι πρώην κάτοικοι της πολυτελούς αυτής βίλλας αγαπούσαν την ίδια ελάχιστη λεπτομέρεια -ένα μικρό παράξενο άνθος. Οι καλεσμένοι είναι πολλοί, γι’αυτό οι οικοδεσπότες έχουν αποσυρθεί στον ειδικό χώρο που, με τη βοήθεια δύο συρόμενων ξύλινων θυρών, διαχωρίζεται από την επιβλητική σάλα. Θα τους ρωτήσω άλλη φορά για το λουλουδάκι της τοιχογραφίας τους…
- ΑΡΤΟΣ ΚΑΙ ΘΕΑΜΑ
Τώρα έχω να πάω σε δείπνο στο γειτονικό σπίτι. Μα είναι ποτέ δυνατόν να αφοσιωθεί κανείς στο φαγητό του όταν ο τοίχος κοσμείται από το πιο εξαίσιο ψηφιδωτό που μπορεί να υπάρξει; Και όμως, εδώ όπου ο Ποσειδώνας και η Αμφιτρίτη φιγουράρουν εκπληκτικά λαμπεροί, βρισκόταν η θερινή υπαίθρια τραπεζαρία αυτής της πλούσιας οικογένειας.
Μια “βεντάλια” αποθεώνει την αριστουργηματική παλέτα της σύνθεσης (χτυπητό μπλε, γαλάζιο, μπορντώ, βεραμάν, πράσινο), ενώ γύρω πλέκονται θαλασσινά και φυτικά μοτίβα.
Δυστυχώς οι φύλακες κλειδώνουν τον χώρο πριν τη δύση του ηλίου. Μπορεί να μη διανυκτέρευσα στο Herculaneum, όμως νιώθω σαν να έχω ζήσει εκεί, αφού οι κάτοικοί του μου άνοιξαν τα σπίτια τους και μου έδωσαν το ελεύθερο να ονειρευτώ τη ζωή τους.
Επαναφορά στο υπόγειο σπήλαιο: έχοντας αναπολήσει τόσο την πάλλουσα πόλη από πάνω μου, όσο και την ντόλτσε βίτα του γειτονικού Herculaneum, ελπίζω να καταφέρω αύριο να μπω στο τραίνο του αποχαιρετισμού, ατενίζοντας τον Κόλπo της Νάπολι, με τον Βεζούβιο να δεσπόζει στο βάθος.
* Η Νάντια Φώσκολου (www.nadiafoskolou.nyc) είναι θεατρική σκηνοθέτρια με έδρα τη Νέα Υόρκη.
Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE