Μήπως να ετοιμαζόμαστε για ολική κατάρρευση της Ρωσίας; H ανταρσία της Wagner, η υπόγεια «προφητεία» Πούτιν για τον Ιβάν τον Τρομερό και τα διδάγματα του 1991

Από το αποτυχημένο πραξικόπημα του 1991 εναντίον του Γκορμπατσόφ έως σήμερα, ο φόβος που διατρέχει μεγάλο τμήμα της ρωσικής κοινωνίας αλλά και διεθνών σχολιαστών είναι ότι η Ιστορία μια μέρα, ίσως, επαναληφθεί μια μέρα.

Τα γεγονότα τότε αιφνιδίασαν τον κόσμο και δεν ήταν καθόλου ευπρόσδεκτα από τους περισσότερους.

Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους ανησυχούσε ότι η ολική κατάρρευση της ΕΣΣΔ θα ήταν εξαιρετικά αποσταθεροποιητική και προσπάθησε να την αποτρέψει.

Γυρνώντας στις μέρες μας: Στις 24 Ιουνίου 2023 το φάντασμα της εξέγερσης του 1991 είχε αρχίσει να αχνοφέγγει ξανά, καθώς ο αρχηγός της μισθοφορικής Wagner, Γεβγκένι Πριγκόζιν διέταξε τη μισθοφορική δύναμή του σε μια ανεπιτυχή πορεία προς τη Μόσχα.

Ωστόσο, παρά την τηλεοπτική υπόσχεση του Βλαντιμίρ Πούτιν για «σκληρά» αντίποινα εναντίον των στασιαστών, τελικά η μόνη τιμωρία του Πριγκόζιν μέχρι στιγμής ήταν η εξορία στη Λευκορωσία.

Το παρασκήνιο της ανταρσίας 

Η σκακιστική κίνηση της Wagner στις 24 Ιουνίου ήρθε μετά από μήνες αυξανόμενης έντασης στο τρίγωνο Πριγκόζιν – Σόιγκου (Υπ. Αμυνας) και Βαλέρι Γκερασίμοφ (Αρχηγού του Γενικού Επιτελείου της Μόσχας).

Σύμφωνα με τους New York Times, οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ ενημέρωσαν τον Λευκό Οίκο και το Πεντάγωνο για τα σχέδια του Πριγκόζιν λίγες μόλις ημέρες πριν μεταφέρει τα στρατεύματά του στις ρωσικές πόλεις Ροστόφ ον Ντον και Βορονέζ, αλλά αποφάσισαν να αφήσουν τα γεγονότα να εξελιχθούν…

Ο Bruno Tertrais, Ανώτερος Ερευνητής στο Ίδρυμα Στρατηγικών Ερευνών στο Παρίσι, έχει γράψει σχετικά με την πιθανότητα ξαφνικής πτώσης του καθεστώτος του Πούτιν :

«Δεν είναι ασυνήθιστο να βλέπουμε αυτοκρατορίες να καταρρέουν μετά από μεγάλες στρατιωτικές ήττες, οι οποίες λειτουργούν είτε ως άμεση αιτία είτε ως καταλύτης για την έκρηξη,. Η η έλλειψη πολιτικής νομιμότητας και η αποδιοργάνωση των κρατικών δομών επιδεινώνουν το ανθρώπινο και οικονομικό κόστος του πολέμου».

Σημάδια αδυναμίας

Πολιτικοί και σχολιαστές φαίνεται να συμμερίζονται την άποψη του Tertrais και πιστεύουν ότι η πρόσφατη κατάσταση υπογραμμίζει την εγγενή αδυναμία του καθεστώτος Πούτιν. Μια αδυναμία που όλοι θεωρητικά γνώριζαν ότι υπήρχε ανέκαθεν, παρά την αίσθηση της έκπληξης για το πόσο γρήγορα εξελίχθηκαν τα γεγονότα.

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν είπε ότι η ματαιωμένη εξέγερση αποκάλυψε «πραγματικές ρωγμές» στο καθεστώς του Πούτιν.

«Αυτή ήταν μια άμεση πρόκληση για την εξουσία του Πούτιν», είπε στο CBS News. «Και προκαλεί βαθιά ερωτήματα».

«Είναι μια ιστορία που εκτυλίσσεται και νομίζω ότι βρισκόμαστε στη μέση μιας κινούμενης εικόνας. Δεν έχουμε δει την τελευταία πράξη». 

Ο Τζον Φόρμαν, πρώην ακόλουθος άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου στη Μόσχα, δήλωσε: «[Η διπλωματική] εκτίμηση του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν ότι αυτό επρόκειτο να γίνει σταδιακά. Δεν επρόκειτο για μια ξαφνική επέλαση προς τη Μόσχα».

Ο Φόρμαν προσδιόρισε επίσης τη σημασία μιας συγκεκριμένης λέξης που είχε χρησιμοποιήσει ο Πούτιν στην πρωινή του ομιλία της 24ης Ιουνίου: “смута (smuta)” – που σημαίνει διαμάχη ή αναταραχή.

• Πιστεύει ότι η χρήση της συγκεκριμένης λέξης εκ μέρους του Ρώσου προέδρου ήταν σημαντική, καθώς χρησιμοποιείται συχνά για να αναφερθεί στον «Καιρό των προβλημάτων», δηλαδή την περίοδο της αναρχίας που ακολούθησε τον θάνατο του Ιβάν του Τρομερού.

«Όλοι οι Ρώσοι ξέρουν αμέσως για τι μιλάει όταν χρησιμοποιεί αυτή τη λέξη», είπε ο Φόρμαν. Υπονοεί την ανάγκη να στραφούμε σε έναν ισχυρό ηγέτη όταν το κράτος απειλείται, αν και οι αμφιβολίες αυξάνονται στη Ρωσία -και διεθνώς- για το αν αυτός είναι ο Πούτιν.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ είπε ότι το φιάσκο του Πριγκόζιν ήταν «ακόμη μια απόδειξη του μεγάλου στρατηγικού λάθους που έκανε ο πρόεδρος Πούτιν με την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας και τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας».

Πόσο «σκληρός» είναι τελικά ο Πούτιν;

Ο Μάικλ ΜακΦόλ, πρώην πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Μόσχα, έγραψε στο Twitter ότι η συμφωνία του Πούτιν με τον Πριγκόζιν με τη διαμεσολάβηση του δικτάτορα της Λευκορωσίας [και συμμάχου του Πούτιν] Αλεξάντερ Λουκασένκο,  υπονόμευσε την εικόνα του “σκληρού” που ανέκαθεν διακήρυττε ότι είναι.

«Όταν βρέθηκε ενώπιον της δύσκολης απόφασης να σταματήσει τους μισθοφόρους της Wagner με την υπέρτατη ισχύ, υποχώρησε», έγραψε ο ΜακΦολ.

• «Δεν προχώρησε σε κλιμάκωση… ξεσπώντας στην Ουκρανία. Αυτό είναι ξεκάθαρο. Ο Πούτιν είναι πιο πιθανό να διαπραγματευτεί και να τερματίσει τον πόλεμό του εάν χάνει στο πεδίο της μάχης… όσο πιο γρήγορα φοβάται ο Πούτιν ότι θα χάσει τον πόλεμο, τόσο πιο γρήγορα θα διαπραγματευτεί». 

Κατά την άφιξή του στη σύνοδο κορυφής των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ στο Λουξεμβούργο τη Δευτέρα 26 Ιουνίου, ο Ύπατος Εκπρόσωπος της ΕΕ για τις Εξωτερικές Υποθέσεις, Josep Borrell, προειδοποίησε ότι η αστάθεια στη Ρωσία μετά το στραπάτσο της Wagner είναι επικίνδυνη.

«Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι αυτό προκαλεί ρωγμές στη ρωσική στρατιωτική δύναμη και επηρεάζει το πολιτικό της σύστημα. Και σίγουρα, δεν είναι καλό να βλέπεις μια πυρηνική δύναμη όπως η Ρωσία να μπαίνει σε μια φάση πολιτικής αστάθειας», είπε. 

«Το πιο σημαντικό συμπέρασμα [όσον αφορά] τον πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας που ξεκίνησε ο Πούτιν και το τέρας που δημιούργησε ο Πούτιν με Wagner, [είναι ότι] το τέρας πολεμά, το τέρας δρα ενάντια στον δημιουργό του. Το πολιτικό σύστημα δείχνει τις αδυναμίες του και η στρατιωτική ισχύς ραγίζει», πρόσθεσε.

Οι απόψεις του αναπαρήχθησαν και από άλλους υπουργούς που συμμετείχαν στη Σύνοδο του Λουξεμβούργου, συμπεριλαμβανομένης της υπουργού Εξωτερικών της Γερμανίας Annalena Baerbock, του υπουργού Εξωτερικών του Λουξεμβούργου Jean Asselborn και του υπουργού Εξωτερικών της Αυστρίας Alexander Schallenberg.

Η υπουργός Εξωτερικών της Φινλανδίας Ελίνα Βαλτόνεν εκτίμησε ότι η εξουσία του Πούτιν δεν είναι πια ισχυρή.

• «Είναι σύνηθες για τα αυταρχικά κράτη να δείχνουν πως είναι πολύ σταθερά μέχρις ότου μια μέρα τίποτα δεν είναι πια σταθερό. Και αναμένω μια τέτοια εξέλιξη και για τη Ρωσία», είπε στους δημοσιογράφους.

Σιγή ασυρμάτου στις ρωσικές ελίτ 

Είναι αξιοσημείωτο ότι οι περισσότεροι από τους κορυφαίους πολιτικούς και δημόσιες προσωπικότητες της Ρωσίας έχουν διατηρήσει χαμηλό προφίλ και τηρούν σιωπή για τα γεγονότα της 24ης Ιουνίου. Ειδικά δε τα μόνιμα μέλη του συμβουλίου ασφαλείας της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένου του γραμματέα του Συμβουλίου Nikolai Patrushev, του πρωθυπουργού Mikhail Mishustin.

Ομοίως, η Margarita Simonyan, αρχισυντάκτρια του κρατικά ελεγχόμενου Russia Today, η οποία συνήθως έχει πολλά να πει για τα πάντα και για οτιδήποτε,  δεν έχει μιλήσει δημόσια και δεν έχει δημοσιεύσει τίποτε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από τις 23 Ιουνίου.

Καθώς ο αποπνικτικός εναγκαλισμός του Πούτιν στην εξουσία φαίνεται ολοένα και πιο αδύναμος μετά την παρέμβαση του Πριγκόζιν και την ωχρή απάντηση του Κρεμλίνου, πολλοί –ιδίως στο Κίεβο– τρίβουν τα χέρια τους με χαρά. Άλλοι, όπως υπονοείται στις παρατηρήσεις του Borrell, δεν είναι και τόσο φλεγματικοί.

Πρόγευση ολικής κατάρρευσης

Είναι πιθανό η ταπείνωση της Μόσχας να αναγκάσει τον Πούτιν και τους συνεργάτες του να απαιτήσουν μια ακόμη πιο επιθετική εμπλοκή σε έναν άθλιο πόλεμο που θυματοποιεί ακόμη και Ουκρανούς αμάχους.

Εάν η πολιτική διαμάχη στη Ρωσία βλάψει περαιτέρω το ηθικό των στρατευμάτων της και οδηγήσει σε απώλειες στο πεδίο της μάχης, η θέση του Πούτιν θα μπορούσε να γίνει ακόμη πιο δύσκολη.

Αυτό θα μπορούσε να τροφοδοτήσει τους πειρασμούς του Ρώσου ηγέτη να κλιμακώσει τον πόλεμο σε νέα και επικίνδυνα ύψη μετά από μήνες πυρηνικών απειλών.

• Εάν το Σαββατοκύριακο της ανταρσίας του Πριγκόζιν ήταν μια πρόγευση μίας πιθανώς ολικής κατάρρευσης του καθεστώτος Πούτιν, και αν ο πόλεμος συνεχίσει να πηγαίνει από το τρομερό στο χειρότερο για τη Ρωσία, η Δύση θα μπορούσε να αποκτήσει έναν ακόμη πονοκέφαλο. 

Παραπέμποντας στις αντιδράσεις για την απειλή μιας ενδεχόμενης σοβιετικής κατάρρευσης το 1991, πολλοί δυτικοί αναλυτές και σχολιαστές φοβούνται ότι μια ανεξέλεγκτη διάλυση της Ρωσικής Ομοσπονδίας θα μπορούσε να έχει καταστροφικές οικονομικές συνέπειες στην ασφάλεια και –το χειρότερο από όλα– πυρηνικές συνέπειες.

Οι χείριστες των προβλέψεων λένε ότι μια ξαφνική, ολοκληρωτική, ρωσική κατάρρευση θα μπορούσε να οδηγήσει σε ασυγκράτητο χάος με τις περισσότερες από τις 21 δημοκρατίες ή -ακόμα χειρότερα- και τις 83 ομοσπονδιακές οντότητες που απαρτίζουν την Ρωσική Ομοσπονδία, να ακολουθούν το δικό τους δρόμο.

• Ιδιαίτερα επίφοβες θα ήταν εκείνες οι ομοσπονδίες που στεγάζουν εγκαταστάσεις αποθήκευσης πυρηνικών όπλων τα οποία θα μπορούσαν να περιπέσουν στα χέρια ενόπλων περιφερειακών πολέμαρχων. Μεγάλη απειλή  επίσης θα ήταν η προοπτική μιας ανεξέλεγκτης μετανάστευσης με δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους να προσπαθούν να διαφύγουν της αναρχίας.

Η ερώτηση των πολλών εκατομμυρίων: Έχει η Δύση σχέδιο αν συμβεί το χειρότερο; 

Σε μια συζήτηση στο βρετανικό κοινοβούλιο στις 26 Ιουνίου, η πρώην πρωθυπουργός Λιζ Τρας είπε: «Εμείς και οι σύμμαχοί μας – συμπεριλαμβανομένων των Ουκρανών, συμπεριλαμβανομένων των Πολωνών, συμπεριλαμβανομένων των χωρών της Βαλτικής – πρέπει να διασφαλίσουμε ότι έχουμε ένα σχέδιο σε περίπτωση κατάρρευσης της Ρωσίας».

Ο υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας, Τζέιμς Κλέβερλι απάντησε λέγοντας: «Δεν κάνουμε εικασίες ούτε προσπαθούμε να προβλέψουμε – αυτό που κάνουμε είναι να σχεδιάζουμε και να εφαρμόζουμε ρυθμίσεις έκτακτης ανάγκης.

«Και επομένως, όποια και αν είναι η έκβαση αυτής της σύγκρουσης, θα είμαστε προετοιμασμένοι».

Ποιο είναι όμως ακριβώς το σχέδιο;

 Ο Janusz Bugajski, ανώτερος συνεργάτης στο Ίδρυμα Jamestown στην Ουάσιγκτον πιστεύει ότι μια αποτελεσματική προσέγγιση θα ήταν η Δύση να διευκρινίσει ξεκάθαρα ότι, ό,τι κι αν συμβεί, θέλουν να συνεργαστούν με τη Ρωσία εάν και όταν φύγει ο Πούτιν.

•  Θα πρέπει να υποστηρίξει ανοιχτά τον πλουραλισμό, τη δημοκρατία, τον φεντεραλισμό, τα πολιτικά δικαιώματα και την αυτονομία των δημοκρατιών και των περιφερειών και να ενθαρρύνει τους πολίτες της Ρωσίας δείχνοντας ότι δεν θα είναι παγκοσμίως απομονωμένοι.

Η Δύση έκανε ένα σοβαρό λάθος όταν υπέθεσε ότι η κατάρρευση του σοβιετικού κομμουνισμού σήμαινε το τέλος των ρωσικών ιμπεριαλιστικών βλέψεων.

Η Ιστορία διδάσκει ότι τα αυτοκρατορικά κράτη καταρρέουν πάντα όταν υπερβάλουν εαυτούς  και όταν οι υπάρχουσες εσωτερικές πιέσεις επιδεινώνονται από την οικονομική δυσπραγία, την περιφερειακή δυσαρέσκεια και τις εθνικές αναζωπυρώσεις.

Όλοι φαίνεται να συμφωνούν ότι το τέλος της διακυβέρνησης του Πούτιν μπορεί να πλησιάζει. Αλλά, όπως λέει η Νίνα Χρουστσόβα, εγγονή του πρώην ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης Νικήτα Χρουστσόφ, μπορεί να μην συμβεί σύντομα.

«Μεγάλωσα [υπό τον] Λεονίντ Μπρέζνιεφ», είπε. «Φαινόταν ότι θα καταρρεύσει από λεπτό σε λεπτό και μετά χρειάστηκαν περίπου 18 χρόνια για να καταρρεύσει. Οπότε, ναι, είναι η αρχή του τέλους [για το καθεστώς Πούτιν], αλλά δεν πρόκειται να προβλέψω ότι θα καταρρεύσει αύριο».

Με πληροφορίες από KyivPost

Ο Τσάρος είναι γυμνός και πληγωμένος: Ο Πούτιν πρέπει να γιατρέψει 5 χαίνουσες πληγές αν θέλει να τη γλιτώσει… [videos]

Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE