Αναζητώντας τα Ίχνη*: Ο πολύχρονος αγώνας της Μαρίας Καρεφυλλίδου-Ιωάννου να πληροφορηθεί την τύχη του αγνοούμενου αδελφού της Χρήστου

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Κηδεύτηκε ο αγνοούμενος Χριστάκης Αλεξάνδρου: Ήταν μεταξύ των καταδρομέων που κατέκτησαν τις κορυφές του Πενταδακτύλου κατά την πρώτη εισβολή

Τιμητική εκδήλωση μνήμης για τη συμπλήρωση μισού αιώνα από την τουρκική εισβολή: Το δράμα των αγνοουμένων είναι η πιο τραγική πτυχή του 1974, δήλωσε ο Κύπριος Πρόεδρος

«Προσκλητήριο Αγνοουμένων», στις Βρυξέλλες με πρωτοβουλία του Μαυρίδη: Ακόμη και αν δεν επανεκλεγώ, θα συνεχίσω τον αγώνα για αγνοούμενους δήλωσε η Ιζαμπέλ Σάντος [video]

Της ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΡΕΦΥΛΛΙΔΟΥ-ΙΩΑΝΝΟΥ

«Αγνοούμενος»: Στη στρατιωτική ορολογία σημαίνει αυτόν που κηρύχτηκε σε άγνοια. Αυτή την κατάσταση ανέλαβε να αντιμετωπίσει η Διερευνητική Επιτροπή για τους Αγνοουμένους (ΔΕΑ) που συστάθηκε με ψηφίσματα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) και τέθηκε κάτω από την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα (Γ.Γ.) το 1981.

Απαρτίζεται από τρία μέλη: ένα Ελληνοκύπριο, έναν Τουρκοκύπριο και ένα αξιωματούχο επιλεγμένο από το Διεθνή Ερυθρό Σταυρό. Σύμφωνα με τους όρους εντολής της ΔΕΑ, σκοπός είναι η διακρίβωση της τύχης των «αγνοουμένων» κατά τις διακοινοτικές συγκρούσεις και κατά τη διάρκεια των γεγονότων του Ιουλίου του 1974 και μετά.

Αφορμή για το δικαστικό μου αγώνα ήταν η δημόσια παραδοχή του Ραούφ Ντενκτάς το 1996, για τις μαζικές εν ψυχρώ δολοφονίες αιχμαλώτων στρατιωτών και αμάχων το 1974 από τουρκοκύπριους όπως ισχυρίστηκε.

Την ίδια χρονιά, αρχίζω να στηρίζω την έρευνά μου έχοντας εντοπίσει τον πρώτο μάρτυρα. Ένα χρόνο μετά, εντελώς συμπτωματικά Λειτουργός της Υπηρεσίας Αγνοουμένων στην οποία είχα αποταθεί ανακαλύπτει στο φάκελο του αδελφού μου Χρήστου καταχωνιασμένη επιστολή όπου η αποστολέας αναφέρει συμπερίληψη του ονόματός του σε λίστα αιχμαλώτων πολέμου που είχε αναρτήσει ο Ερυθρός Σταυρός.

• Η προσπάθειά μου να βρω σχετικά στοιχεία αποτεινόμενη είτε στον Ερυθρό Σταυρό είτε στην Αντιπροσωπεία των Ηνωμένων Εθνών έπεσε στο κενό, ενώ το κράτος δεν είχε δημοσιεύσει επίσημο κατάλογο.

Ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός με παρέπεμπε στη ΔΕΑ. Το 1997 εντόπισα τον αναρτημένο κατάλογο του Ερυθρού Σταυρού σε δημοσίευμα της εφημερίδας Αγών ημερ. 2.8.1974, σύμφωνα με το οποίο ο αδελφός μου εθεάθη για τελευταία φορά στο Μπογάζι μαζί με άλλους έξι αιχμαλώτους, οι οποίοι στη συνέχεια είχαν μεταφερθεί στα Άδανα της Τουρκίας και μετά επέστρεψαν ζωντανοί, ενώ ο αδελφός μου παραμένει «αγνοούμενος».

Τότε ο Δικηγόρος μου ενημέρωσε τον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας Αγνοουμένων για την προσφυγή μας στην Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, ο οποίος απάντησε ότι η συνοπτική έκθεση σχετικά με τις συνθήκες εξαφάνισης του «αγνοουμένου» που είχε προωθηθεί και στη ΔΕΑ περιείχε διαφορετική μαρτυρία, η οποία πιθανολογούσε το θάνατό του στον Άγιο Γεώργιο Κερύνειας στις 22 Ιουλίου 1974.

Παράλληλα, συνέχισα την έρευνα ψάχνοντας για τους επιζήσαντες συγκρατούμενούς του και εξασφάλισα επιπρόσθετη μαρτυρία από τον ένα, ο οποίος ανακαλούσε στη μνήμη του τη μορφή του αδελφού μου.

Η προσφυγή έγινε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) το 1999. Ένα χρόνο μετά, η Τουρκία προέβαλε ενστάσεις επιμένοντας στο περιεχόμενο της συνοπτικής έκθεσης της ΔΕΑ και απέρριψε τον κατάλογο του Ερυθρού Σταυρού ελλείψει μαρτυρίας.

Το 2009 πάρθηκε η τελεσίδικη απόφαση του ΕΔΑΔ, σύμφωνα με την οποία η αίτηση κρίθηκε εκπρόθεσμη, αλλά σημειώνεται ότι επί της ουσίας η αίτηση βασίστηκε εξολοκλήρου σε δυσκίνητο μηχανισμό, δηλαδή, τη ΔΕΑ. Επιπλέον, έγινε δεκτό ότι η αιχμαλωσία αποτελεί ένδειξη, χωρίς να τεκμηριώνεται όμως ότι εξακολουθεί να τελεί υπό κράτηση.

Συνέχισα και πάλι την έρευνα απευθυνόμενη στους υπόλοιπους συγκρατούμενους του αδελφού μου. Αρκεί να επισημάνω ότι ο επόμενος μάρτυρας μπόρεσε να θυμηθεί και να καταθέσει την τραυματική του εμπειρία όχι νωρίτερα από το 2001.

• Έτσι αίρεται η υπαιτιότητά μου από το εκπρόθεσμο της αίτησης, αφού οι μάρτυρες δεν ήταν τότε σε θέση να αρθρώσουν λόγο, αλλά πολύ αργότερα εξέφρασαν το παράπονό τους ότι το κράτος δεν τους ζήτησε καταθέσεις. Η τελευταία μαρτυρία, σύμφωνα με την οποία ο αδελφός μου ήταν στην Κυθρέα τραυματισμένος στο χέρι μετά τις 26 Ιουλίου, μέχρι σήμερα δεν έχει ληφθεί καν υπόψη.

Το 2016 στην προσπάθειά μου να εντοπίσω το χώρο κράτησης του αδελφού μου στο Μπογάζι, οι Λειτουργοί της ΔΕΑ μού αναφέρουν ως πιθανό σημείο εντοπισμού του αδελφού μου πηγάδι στο Καζάφανι ή την περιοχή Πράξανδρος της Κερύνειας απορρίπτοντας κατηγορηματικά το ενδεχόμενο της αιχμαλωσίας και εφαρμόζοντας μια παρελκυστική τακτική που διήρκησε δύο χρόνια.

Σε μία σειρά επιστολών του ο Δικηγόρος μου απευθύνθηκε επανειλημμένως στη ΔΕΑ φέρνοντας νέα στοιχεία συμπεριλαμβανομένων των μαρτυριών τριών ακόμα αιχμαλώτων. Ένας μάλιστα μού έδωσε το πρωτότυπο Πιστοποιητικό της Αιχμαλωσίας του και άλλος το Πιστοποιητικό Απαλλαγής από τη Δύναμη της Εθνικής Φρουράς ως κρατηθείς όμηρος υπό των Δυνάμεων Εισβολής κατά ή μετά την τουρκικήν εισβολήν.

Η τελευταία ερώτηση του Δικηγόρου μου προς τη ΔΕΑ: ποια ήταν η πρώτη φορά που η Επιτροπή σας στα 37 έτη ζωής της αποτάθηκε σε ΟΗΕ και Ερυθρό Σταυρό για τους σκοπούς ανεύρεσης λίστας αιχμαλώτων, έμεινε αναπάντητη.

Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι ότι αριθμός προσώπων τα ονόματα των οποίων αναγράφονταν στο δημοσίευμα της εφημερίδας Αγών ως αιχμάλωτοι πολέμου, συγκαταλέγονται ωστόσο στις επίσημες λίστες των «αγνοουμένων» μισό σχεδόν αιώνα μετά, χωρίς να αναγνωρίζονται ως αιχμάλωτοι.

Οι αρμόδιοι φορείς, λοιπόν, ουδέποτε έχουν αναφέρει δημόσια ούτε και στους συγγενείς τους ότι προτού δολοφονηθούν οι δικοί τους άνθρωποι ήταν δηλωμένοι αιχμάλωτοι πολέμου. Αν αυτό δεν συνάδει με τα ανθρώπινα δικαιώματα πώς δικαιολογείται άραγε ότι αιχμάλωτοι πολέμου που χάθηκαν στην Τουρκία ξεθάβονται στην Κύπρο;

Τα παραδείγματα είναι τέτοια και τόσα που διερωτώμαι πόσο ανθρωπιστικό είναι αλήθεια «το ζήτημα των Αγνοουμένων» και ποιά τα ηθικά ερείσματα της Τουρκίας, αλλά και αυτών που την υποστηρίζουν.

Για να συνοψίσουμε, με βάση τα αριθμητικά στοιχεία, μέχρι στιγμής, έχουν ταυτοποιηθεί 776 Ε/κ, ενώ υπολείπονται άλλοι 772 Ε/κ.

Με αυτό το ρυθμό εργασιών και δεδομένης της πολιτικής αδιαλλαξίας της Τουρκίας πάνω στο ζήτημα, είναι προβλεπτό ότι μια άκαρπη προσπάθεια θα διαρκέσει τελικά ένα ολόκληρο αιώνα, αφού η Τουρκία αρνείται πρόσβαση στο 70% των κατεχομένων εδαφών μας χαρακτηρίζοντάς τα ως στρατιωτικές περιοχές.

• Σαφέστατα, ο συνολικός αριθμός των «αγνοουμένων» μάς παραπέμπει, αφενός, στο ιστορικό γεγονός της Τουρκικής Εισβολής το 1974 και της συνεχιζόμενης από την Τουρκία κατοχής των εδαφών όπου εμποδίζεται η αναζήτηση και, αφετέρου, στην αγνωμοσύνη της πολιτείας.

Μολαταύτα, το ζήτημα δεν έχει εξαντληθεί και δεν εγκαταλείπω την προσπάθεια. Μόνη μου αναπαριστώ στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου μου την πορεία του αδελφού μου, ώσπου χάθηκαν τα ίχνη του, όπως και τόσων άλλων που δεν ακολούθησαν μοιρολατρικά την πορεία προς το θυσιαστήριο, αλλά απάντησαν με ενθουσιασμό στο κάλεσμα της πατρίδας.

Οι αγνοημένοι της αγνωμονούσας πολιτείας θα λείπουν και όταν θα λείψουν τα λείψανα, αφού κείτονται κάτω από τον οδοστρωτήρα της λήθης για τα συντελούμενα εγκλήματα πολέμου της Τουρκίας στην Κύπρο, επειδή μας έχει κυριεύσει ο φόβος μήπως συμβεί κάτι κακό στο κλίμα των συνομιλιών ή στην ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή ή ένα νέο pogrom και ούτε νύξη για την αφύπνιση της συνείδησης.

Για το σκοπό αυτό, έστω και την υστάτη, εισηγούμαι την κατάρτιση ενός Ιστορικού Αρχείου Αγνοουμένων, Δηλωμένων και Αδηλώτων Αιχμαλώτων Πολέμου και Πεσόντων του 1974.

*H Αντιφώνηση από τη συγγραφέα Μαρία Καρεφυλλίδου-Ιωάννου στην Παρουσίαση του Βιβλίου της με τίτλο «Αναζητώντας τα Ίχνη», Εκδόσεις Hippasus, Λευκωσία, 2022

Την εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 31 Μαϊου 2023 διοργάνωσαν η Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, οι Εκδόσεις Hippasus με την υποστήριξη του Δικηγορικού Συλλόγου Κερύνειας και το Βιβλιοπωλείον-Καφεαναγνωστήριον Το Έρμα.

• Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΕΔΩ, ΟΙ ΓΝΩΜΕΣ ΕΔΩ, ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΔΩ

ΟΛΑ ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΕΔΩ – ΓΙΑ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΜΥΝΑΣ ΕΔΩ

Όταν μία πρώην υπουργός Εξωτερικών αφήνει τη γλώσσα της να πάει…περίπατο: Τελικά, το θύμα της υπόθεσης, είναι το πλέον υπεύθυνο άτομο…