Ξαφνικά άρχισαν να αγαπούν τον αγωγό EastMed: Είναι η νέα ραχοκοκαλιά, αντί του Nord Stream, της προμήθειας φυσικού αερίου στην Ευρώπη;
FILE PHOTO: Greek Environment and Energy Minister, Kostis Hatzidakis (bottom C), Israeli Energy Minister Yuval Steinitz (bottom R) and Cyprus Energy Minister Yiorgos Lakkotrypis (bottom L) sign the EastMed agreement in front of Greek Prime Mimnister Kyriakos Mitsotakis (top C), President of Cyprus Nicos Ananstasiadis (top L) and Israeli Prime Minister Benjamin Netanyahu (top R), at the Zappeion Hall, in Athens, Greece, 02 January 2020. EPA, YANNIS KOLESIDIS
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
«Το έργο έχει πλέον περισσότερο από ποτέ οικονομικό και πολιτικό νόημα», δήλωσε η Γενική Γραμματέας του ελληνικού Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Αλεξάνδρα Σδούκου, σχετικά με το σχεδιαζόμενο αγωγό EastMed, ο οποίος θα μπορούσε να βοηθήσει την Ευρώπη να αντικαταστήσει τις προμήθειες από την Gazprom με φυσικό αέριο από τη Μεσόγειο.
«Η Ανατολική Μεσόγειος συμβάλλει ήδη σημαντικά στην ενεργειακή Ασφάλεια της Ευρώπης», δήλωσε ο Σδούκου στην εφημερίδα Handelsblatt. Η Αίγυπτος είναι φέτος ήδη ο έκτος μεγαλύτερος προμηθευτής υγροποιημένου φυσικού αερίου της Ευρώπης, ενώ οι πρόσφατες ανακαλύψεις κοιτασμάτων φυσικού αερίου στις ΑΟΖ του Ισραήλ και της Κύπρου υπογραμμίζουν τις δυνατότητες της περιοχής.
Το ρεπορτάζ του ανταποκριτή της Handelsblatt στην Αθήνα Gerd Höhler αναφέρει, μεταξύ άλλων:
Το έργο κατασκευής του αγωγού συζητείτο από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν το Ισραήλ άρχισε να εκμεταλλεύεται το φυσικό αέριο στα ανοικτά των ακτών του. Για μεγάλο χρονικό διάστημα υπήρχαν αμφιβολίες για την κερδοφορία του έργου. Η κατασκευή αναμένεται να κοστίσει 7 δις ευρώ.
Μεταξύ άλλων, και η διαμάχη για την οριοθέτηση των οικονομικών ζωνών στην Ανατολική Μεσόγειο επιβράδυνε τους σχεδιασμούς. Όμως η άνοδος των τιμών του φυσικού αερίου, οι ελλείψεις στην Ευρώπη και οι προσπάθειες της ΕΕ να αποκοπεί από τον προμηθευτή Ρωσία θέτουν το έργο κάτω από ένα νέο πρίσμα.
Ο μήκους 1.900 χιλιομέτρων EastMed έχει σχεδιαστεί για να μεταφέρει φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο στην Ιταλία μέσω Κύπρου, Κρήτης και ηπειρωτικής Ελλάδας. Αυτό θα επιτρέψει σε χώρες όπως το Ισραήλ, ο Λίβανος, η Αίγυπτος και η Κύπρος να τροφοδοτούν απευθείας το ευρωπαϊκό δίκτυο με φυσικό αέριο από τα κοιτάσματά τους. Η περιοχή των Βαλκανίων και η Ανατολική Ευρώπη θα τροφοδοτούνται μέσω της Ελλάδας και η Βορειοδυτική Ευρώπη από την Ιταλία.
Υπεύθυνος ανάπτυξης του έργου είναι η κοινοπραξία IGI Poseidon. Η ΔΕΠΑ και ο ιταλικός ενεργειακός Όμιλος Edison συμμετέχουν σε αυτήν ισόποσα. Ο αγωγός έχει σχεδιαστεί τεχνικά με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορεί στο μέλλον να μεταφέρει και πράσινο υδρογόνο από τη Μέση Ανατολή στην Ευρώπη.
«Μακροπρόθεσμα ο αγωγός EastMed θα μπορούσε να καταστεί η ραχοκοκαλιά του εφοδιασμού της ΕΕ με υδρογόνο», πιστεύει η Σδούκου.
Η Υπουργός Ενέργειας της Κύπρου Νατάσα Πηλίδη εκτιμά τα αποδεδειγμένα αποθέματα φυσικού αερίου στην περιοχή στα 2.200 δις κ.μ. Σύμφωνα με μελέτη του Αμερικανικού Γεωλογικού Ινστιτούτου, μόνο στο Δέλτα του Νείλου υπάρχουν υποψίες για μη ανακαλυφθέντα αποθέματα φυσικού αερίου 6.320 δις κ.μ. Αυτά θα ήταν αρκετά για να τροφοδοτηθεί η Γερμανία με φυσικό αέριο για 60 χρόνια.
Ο αγωγός θεωρείται ακριβός και τεχνικά απαιτητικός, μεταξύ άλλων και λόγω της κατασκευής του σε μεγάλα βάθη στη θάλασσα που φτάνουν και τα 3.000 μέτρα. Το 2013 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμπεριέλαβε τον EastMed στον κατάλογο των σκόπιμο να χρηματοδοτηθούν Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (PCI).
Οι Βρυξέλλες υποστήριξαν τις προκαταρκτικές μελέτες με επιχορηγήσεις 34,5 εκ. ευρώ. Το 2020, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ελλάδας, του Ισραήλ και της Κύπρου υπέγραψαν διακυβερνητική συμφωνία στην Αθήνα για την κατασκευή του αγωγού.
Δύο χρόνια αργότερα τα σχέδια πήγαν πίσω, καθώς στις αρχές του 2022 οι ΗΠΑ απέσυραν την πολιτική τους υποστήριξη προς το έργο. Το State Department εξήγησε σε ένα non-paper ότι ο αγωγός δεν είναι οικονομικά αποδοτικός και ότι δεν μπορεί να υποστηριχθεί η κατασκευή του και για λόγους Κλιματικής Πολιτικής.
Ακόμη και χωρίς τον αγωγό, το φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο θα μπορούσε να φτάνει στην Ευρώπη. Τον Ιούνιο η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen υπέγραψε στο Κάιρο συμφωνία με την Αίγυπτο και το Ισραήλ, η οποία προβλέπει την μεταφορά ισραηλινού φυσικού αερίου μέσω αγωγών στα δύο υπάρχοντα εργοστάσια υγροποίησης στην Αίγυπτο και τη μεταφορά του από εκεί ως Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG) με πλοία στην Ευρώπη.
Μια άλλη δυνατότητα θα ήταν η μεταφορά του φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο στις τουρκικές ακτές και από εκεί στην Ευρώπη μέσω των υπαρχόντων αγωγών. Η τουρκική κυβέρνηση τάσσεται υπέρ αυτής της λύσης. Με τον τρόπο αυτό, θέλει να ενισχύσει τον ρόλο της χώρας ως ενεργειακού κόμβου για την Ευρώπη.
Γι’ αυτό και η Άγκυρα έχει ήδη αντιταχθεί στον EastMed. Υποστηρίζει μάλιστα ότι ο αγωγός έχει σχεδιαστεί να περνά μέσω μιας θαλάσσιας περιοχής που η Τουρκία και η Λιβύη έχουν ορίσει ως δική τους οικονομική ζώνη σε συμφωνία που συνήφθη το 2019. Η ΕΕ και οι ΗΠΑ θεωρούν τη συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης ως αντίθετη προς το Διεθνές Δίκαιο. Ωστόσο, ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan ενδεχομένως να επιχειρήσει να αποτρέψει την κατασκευή του αγωγού.
Η Σδούκου δήλωσε σχετικά ότι η Τουρκία «θα πρέπει να λάβει υπόψη της τη νέα πραγματικότητα» που προέκυψε με τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Οι απειλές για διακοπή της παροχής φυσικού αερίου σε άλλες χώρες δεν είναι συμβατές με την εποχή, προειδοποίησε η Σδούκου.
Εκτός από το πρόβλημα των περιφερειακών ανταγωνισμών, ένα άλλο μειονέκτημα είναι ότι η σχεδιαζόμενη χωρητικότητα του αγωγού είναι σχετικά μικρή: Αρχικά προορίζεται να μεταφέρει 10 δις και στην τελική φάση 20 δις κ.μ. ετησίως. Συγκριτικά αξίζει να σημειωθεί σχεδόν 60 δις κ.μ. μεταφέρθηκαν το 2021 μέσω του Nord Stream 1.
Ωστόσο, υπάρχουν καλά επιχειρήματα υπέρ της κατασκευής του αγωγού. «Από όλες τις πιθανές επιλογές, ο αγωγός EastMed θα ήταν η πιο άμεση οδός για την εξαγωγή φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη», δήλωσε στη Handelsblatt η Ισραηλινή σύμβουλος θεμάτων Ενέργειας Gina Cohen. Σε σύγκριση με τη μεταφορά LNG από την Αίγυπτο που σχεδιάζει η ΕΕ, θεωρεί πως θα υπάρχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα για τους Ευρωπαίους πελάτες του EastMed: «Το αέριο του αγωγού θα προορίζεται αποκλειστικά για την Ευρώπη. Αυτό θα καταστήσει δυνατό τον καθορισμό μιας τιμής για το φυσικό αέριο από τον EastMed ως σημείου αναφοράς για την Ευρώπη».
Στις μακροπρόθεσμες συμβάσεις προμήθειας φυσικού αερίου γίνεται συχνά αναφορά στην τιμή στο εικονικό σημείο συναλλαγών Title Transfer Facility (TTF). Λόγω της σύνδεσής του με τον συντελεστή TTF, το φυσικό αέριο είναι πλέον σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες ακριβότερο απ’ ό,τι θα έπρεπε. Ωστόσο, η τιμή του φυσικού αερίου στο Ισραήλ και την Αίγυπτο είναι γενικά χαμηλότερη και πιο σταθερή από την τιμή του TTF, δήλωσε η Cohen. Εάν η Ευρώπη αγοράσει φυσικό αέριο από την περιοχή, θα είναι σε θέση να το κάνει μέσω ενός νέου σημείου συναλλαγών με βάση τις τιμές στις χώρες αυτές ή να ορίσει μια νέα τιμή, στην οποία θα βασίζονται τα συμβόλαια προμήθειας.
Η Cohen θεωρεί πως ώθηση στο έργο δίδει και η συμφωνία που επιτεύχθηκε πρόσφατα μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου για την οριοθέτηση των ΑΟΖ τους: «Η εξέλιξη αυτή θα δημιουργήσει περαιτέρω σταθερότητα στην περιοχή, στην οποία υπάρχουν ήδη αγωγοί και συναλλαγές με φυσικό αέριο μεταξύ Ισραήλ, Ιορδανίας και Αιγύπτου». Αυτό θα διευκολύνει την πολιτική συμφωνία και την εξεύρεση χρηματοδότησης.
Ωστόσο, η συμμετοχή της Ιταλίας ως προορισμού του αγωγού είναι κρίσιμη για την έκβαση του έργου. Η κυβέρνηση της Ρώμης το υποστήριξε αρχικά, αλλά αργότερα έλαβε αποστάσεις. Όταν οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ υπέγραψαν τη Δήλωση Προθέσεων στην Αθήνα για την κατασκευή του αγωγού, η Ιταλία δεν συμμετείχε λόγω ανησυχιών για την Κλιματική Πολιτική και λόγω ενδοκυβερνητικών διαφωνιών.
Υπό τον αντίκτυπο του πολέμου στην Ουκρανία, την απότομη αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου και τις αυξανόμενες δυσκολίες στον εφοδιασμό, το ιταλικό Κοινοβούλιο ενέκρινε τον Απρίλιο του 2022 με μεγάλη πλειοψηφία ψήφισμα για την κατασκευή του αγωγού. Ωστόσο, παραμένουν αβέβαιες οι προθέσεις της νέας κυβέρνησης υπό την Πρωθυπουργό Giorgia Meloni.
Ο Leonardo Belloni, πρώην μάνατζερ της πετρελαϊκής εταιρείας Eni, εξακολουθεί να θεωρεί τον EastMed ένα «περίπλοκο έργο» από ιταλικής σκοπιάς. Ακόμα κι αν ληφθεί πολιτική απόφαση υπέρ του έργου, υπάρχουν πολλά γραφειοκρατικά εμπόδια που καθιστούν αναγκαίες τις νομοθετικές αλλαγές.
Ο Διευθύνων Σύμβουλος της από την Ανατολική Μεσόγειο, Nicola Monti, δήλωσε την άνοιξη ότι η EastMed αξίζει μεγαλύτερης προσοχής. Είναι «το μόνο πραγματικό έργο διαφοροποίησης της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου». Το έργο ήταν ανταγωνιστικό ακόμα και πριν από τις πρόσφατες αυξήσεις των τιμών του φυσικού αερίου, «και είναι πολύ περισσότερο τώρα».
Στο μεταξύ, η κοινοπραξία Poseidon προωθεί το έργο. «Ο EastMed είναι το πιο προχωρημένο σχέδιο κατασκευής αγωγού στη Μεσόγειο», δήλωσε ο Διευθύνων Σύμβουλός της, Fabrizio Mattana. Ο αγωγός «θα συνδέει απευθείας την Ευρώπη με τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο, δημιουργώντας παράλληλα ευκαιρίες για πρόσβαση σε μελλοντικά κέντρα παραγωγής υδρογόνου στην περιοχή».
Τον Ιούνιο η διεθνής Εταιρεία Πιστοποίησης DNV επιβεβαίωσε τη σκοπιμότητα του έργου μετά από ενδελεχή εξέταση. Σύμφωνα με πηγές της εταιρείας, η IGI Poseidon θα ολοκληρώσει τις τεχνικές της μελέτες έως το τέλος του τρέχοντος έτους. Τότε θα πρέπει να ληφθεί η επενδυτική απόφαση. Η Κοινοπραξία σχεδιάζει να ξεκινήσει την εμπορική λειτουργία του αγωγού το 2027.
Τίτλος: «Αγωγός EastMed αντί του Nord Stream – Η νέα ραχοκοκαλιά της προμήθειας φυσικού αερίου στην Ευρώπη;»
Υπότιτλος: «Ο αγωγός έχει σχεδιαστεί να μεταφέρει αρχικά φυσικό αέριο και αργότερα υδρογόνο από τη Μέση Ανατολή στην Ευρώπη. Όμως η Τουρκία αντιτίθεται»
ΠΗΓΗ: Handelsblatt – Gerd Höhler
Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE