Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (Κ) επιθεωρεί στρατιωτικό άγημα. Πηγή φωτογραφίας: Τουρκική Προεδρία
Η αλλαγή των σχέσεων ανάμεσα στην πολιτική και τη στρατιωτική εξουσία της Τουρκίας ξεκίνησε την περίοδο 2002-2003, όταν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το κόμμα του ανέλαβαν την εξουσία. Στο όνομα της εναρμόνισης με την ευρωπαϊκή νομοθεσία ψηφίστηκαν νόμοι που αποδυνάμωσαν τις εξουσίες του στρατού. Το Συμβούλιο εθνικής ασφαλείας έχασε το δικαίωμα να επιβάλει πολιτικές αποφάσεις στην κυβέρνηση, η οποία μέχρι τότε ήταν υποχρεωμένη να τις εφαρμόζει.
Οι αλλαγές ήταν σταδιακές μέχρι την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016. Δεκαπέντε ημέρες μετά το γεγονός αυτό, ένα νομοθετικό διάταγμα ανέτρεψε ριζικά την ανατομία του στρατού. Η παρουσία των στρατιωτικών στους κρατικούς θεσμούς μειώθηκε και οι στρατιωτικοί έχασαν το μονοπώλιο που κατείχαν στον οργανισμό ο οποίος είναι υπεύθυνος για τις προαγωγές.
Μετά το 2017, τα μέσα ενημέρωσης άρχισαν να δημοσιεύουν σκηνές από συλλογικές προσευχές των αξιωματικών με τους στρατιώτες. Τον Φεβρουάριο του 2017, για παράδειγμα, δημοσιεύτηκαν φωτογραφίες του Χουλουζί Ακάρ, τότε αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων, να προσεύχεται στη Μέκκα δίπλα στον πρόεδρο Ερντογάν.
Τον Φεβρουάριο του 2017 ήρθη η απαγόρευση που ίσχυε για τις γυναίκες στρατιωτικούς να φορούν το ισλαμικό φουλάρι. Στη συνέχεια άλλαξαν και ορισμένα τελετουργικά που αφορούν τα γεύματα και τις κηδείες. Τα γεύματα συνοδεύονταν πλέον από την προσευχή στο όνομα του Θεού, που στα τουρκικά λεγόταν τότε «Tanri», ένας όρος που δεν περιορίζεται στο σουνιτικό ισλάμ. Τον Νοέμβριο του 2017, ο όρος αυτός αντικαταστάθηκε από τον «Αλλάχ».
Με το διάταγμα της 30ής Ιουλίου 2016 έλαβε χώρα μια ακόμη σημαντική μεταρρύθμιση. Στο εξής, οι μαθητές που τελείωναν τα θρησκευτικά σχολεία (τα λεγόμενα imam hatip, όπου εκπαιδεύονται οι μελλοντικοί ιμάμηδες) μπορούσαν πλέον να λάβουν μέρος σε εξετάσεις για την ένταξή τους στον στρατό, κάτι που μέχρι τότε ήταν αδιανόητο.
Σε κάθε περίπτωση, ο στρατός δεν είναι ένας ομοιογενής θεσμός, υπάρχουν και εκεί τα ρεύματα σκέψης που συναντά κανείς στην κοινωνία. Το θρησκευτικό συντηρητικό ρεύμα θα κυριαρχήσει άραγε έναντι των άλλων; Θα είναι ενδιαφέρον να δει κανείς πώς θα αναπτυχθούν οι σχέσεις του με τους κεμαλικούς ή ευρωασιατικούς κύκλους, που επιθυμούν την προσέγγιση με τη Ρωσία.
(*) Η Σουμπούλ Καγιά είναι οικότροφος του γαλλικού Ινστιτούτου ανατολικών σπουδών στην Κωνσταντινούπολη – Πηγή: Συνέντευξη στη Monde via ΑΠΕ-ΜΠΕ
Ποιος απειλεί την Τουρκία; Την απειλούν οι ίδιοι οι Τούρκοι και ο ηγέτης τους Ταγίπ Ερντογάν