Thinking out of the box για τη Βενεζουέλα: Το «μαλακό υπογάστριο» των ΗΠΑ η Λατ. Αμερική
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Η Eurovision της Σουηδίας στο επίκεντρο πολιτικών διαμαρτυριών: Αστυνομικός κλοιός και διαδηλώσεις κατά του Ισραήλ αλλά και για την ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ [videos]
Μόνο αν αντικατασταθούν με τη βοήθεια των συμμάχων οι S-300 και τα άλλα ρωσικά συστήματα αεράμυνας θα φύγουν από την Ελλάδα: Η Αθήνα αντιστέκεται και ζητά ανταλλάγματα…
Το θέμα στην περίπτωση της Βενεζουέλας δεν είναι το αν ο Νικολά Μαδούρο είναι ένας απεχθής «δικτάτορας» που καταπιέζει τον λαό του.
Σίγουρα, το ότι είσαι δημοκρατικά εκλεγμένος δεν σημαίνει, άνευ ετέρου, ότι είσαι και δημοκράτης. Άλλωστε και ο Χίτλερ δημοκρατικά εκλέχθηκε. Η δημοκρατία είναι ένα ποιοτικό στοιχείο που διαπιστώνεται (και) εμπειρικά. Το διακύβευμα στην περίπτωση της Βενεζουέλας έγκειται σε κάτι άλλο, πιο βαθύ, σχετιζόμενο πρωτίστως με την ανακατάταξη των διεθνών ισορροπιών.
- Ας ξεκινήσουμε από τον χάρτη: Η Βενεζουέλα βρίσκεται στο «μαλακό υπογάστριο» των ΗΠΑ. Στις διεθνείς σχέσεις, αυτός ο όρος χρησιμοποιήθηκε ιδιαίτερα στους σχεδιασμούς των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου για να δικαιολογήσει την προσέγγιση με χώρες που βρίσκονταν σε άμεση γεωγραφική εγγύτητα με την τότε ΕΣΣΔ. Παραδείγματος χάριν, έτσι εξηγήθηκε η αμερικανική βοήθεια υπέρ των Αφγανών όταν εισέβαλε η ΕΣΣΔ το 1979.
Η Λατινική Αμερική είναι το «μαλακό υπογάστριο» των ΗΠΑ. Είναι περιοχές τις οποίες, αν δεν μπορεί να ελέγχει άμεσα, «οφείλει» να διασφαλίζει ότι δεν θα τις προκαλέσουν δυνητικά προβλήματα. Χαρακτηριστική στιγμή στην ιστορία είναι η κρίση της Κούβας όπου η πυρηνική σύρραξη μεταξύ ΕΣΣΔ και ΗΠΑ απεφεύχθη οριακά, με τις ΗΠΑ να αντιδρούν στην τοποθέτηση πυραύλων στο γειτνιάζον νησί. Άλλο παράδειγμα ήταν η ανατροπή του δημοκρατικά εκλεγμένου σοσιαλιστή (μαρξιστή κατά βάση) Προέδρου της Χιλής Σαλβαντόρ Αλιέντε: το πραξικόπημα οργανώθηκε και υποστηρίχθηκε στρατιωτικά και οικονομικά από τις ΗΠΑ.
Τον αντικατέστησαν δε με έναν από τους σκληρότερους δικτάτορες, τον Πινοσέτ, ο οποίος ούτε λίγο ούτε πολύ βασάνισε και κατέσφαξε τον λαό του, δεν διώχθηκε ποτέ, με τις «ευαίσθητες» ΗΠΑ να σιγούν για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την γενοκτονία που συντελέστηκε σε αυτή τη χώρα.
- Σε όλες τις επεμβάσεις που έκαναν οι ΗΠΑ με πρόσχημα τα ανθρώπινα δικαιώματα και την εδραίωση της δημοκρατίας, αυτό που έγινε ήταν η ανατροπή ενός καθεστώτος και η αντικατάσταση του από ένα αμφίβολης βιωσιμότητας μόρφωμα εξουσίας, που έφερε μόνον κατ’ επίφασιν τον χαρακτηρισμό της δημοκρατίας, είχε όμως το εξαιρετικό προσόν να εξαρτάται οικονομικά και στρατιωτικά από τις ΗΠΑ.
Συνεπώς, το να υποστηρίζει κανείς ότι οι ΗΠΑ κινούνται προς την ανατροπή του Μαδούρο για ανθρωπιστικούς και δημοκρατικούς λόγους είναι ρομαντικό και καθόλα μη ρεαλιστικό. Είναι δεδομένο ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν επιτελούν σε διεθνές επίπεδο τον ρόλο που επιτελούν σε μία εθνική συνταγματική τάξη, ούτε προστατεύονται με τον ίδιο τρόπο. Δεν υπάρχει διεθνής συλλογική διακυβέρνηση, υπάρχει ευκαιριακή σύγκλιση δράσεων εθνικών δρώντων με γνώμονα την εξυπηρέτηση ίδιων συμφερόντων και επιδιώξεων. Αν οι ΗΠΑ πραγματικά ενδιαφέρονταν για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία το πρώτο καθεστώς που θα έπρεπε να είχαν ανατρέψει ήταν αυτό της Σαουδικής Αραβίας!
- Όμως η Σαουδική Αραβία είναι πετρελαιοπαραγωγός χώρα και πάγιος και σταθερός σύμμαχος των ΗΠΑ οπότε μένει στο απυρόβλητο. Είναι δεδομένο ότι οι ΗΠΑ από τη θέση τους στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ μπλοκάρουν την οποιαδήποτε προσπάθεια ανάληψης διεθνούς δράσης κατά συμμάχων τους, ακόμα κι αν αυτοί παραβιάζουν συστηματικά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Και για του λόγου το αληθές, αυτή τη στιγμή η Υεμένη είναι βυθισμένη στο χάος, συντελείται γενοκτονία από πλευράς Σαουδικής Αραβίας και η διεθνής κοινότητα περί άλλων τυρβάζει.
Αυτό που δεν γίνεται αντιληπτό και που εμμονικά επιμένουμε να εξηγούμε με την παρωχημένη ιδέα της «σύγκρουσης των πολιτισμών» είναι ότι αυτή τη στιγμή συντελείται η μετάβαση από τη νεωτερικότητα στη μετανεωτερικότητα.
- Η νεωτερικότητα συνδέθηκε με τον Διαφωτισμό και την ανάδυση του συνταγματικού. φιλελεύθερου και δικαιωματοκρατικού, έθνους κράτους στην Δύση. Αν μπορούμε χρονικά να τοποθετήσουμε την αρχή του τέλους αυτής της ιστορικής διαδρομής, αυτή εντοπίζεται στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Χίτλερ. Κορυφώνεται δε με την ολοκληρωτική κατάρρευση της αποικιοκρατίας στα μέσα της δεκαετίας του 1973, η οποία και στέρησε από «τα κακομαθημένα παιδιά της ιστορίας», εμάς τους Δυτικούς, τους φτηνούς πλουτοπαραγωγικούς πόρους που στήριζαν το κυρίαρχο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κοινωνικό μοντέλο των παροχών.
Πλέον, ο Ψυχρός Πόλεμος και το διπολικό ανταγωνιστικό σύστημα που δημιούργησε, τελείωσε. Η ψηφιακή τεχνολογία τερμάτισε τον αμερικανικό ηγεμονισμό και καλλιεργεί το έδαφος για ένα πολυπολικό σύστημα όπου κάθε πόλος εφαρμόζει διαφορετικό κοινωνικό μοντέλο. Η ολική εξαφάνιση κάποιου από τους πόλους δεν είναι εφικτή. Ο κόσμος μας δεν εξηγείται πια με μανιχαϊστικά δίπολα, τα οποία ήταν βασικό χαρακτηριστικό της νεωτερικότητας, η οποία θέλει το (συλλογικό) εγώ να ορίζεται μέσω της αντιπαραβολής και της καθυπόταξης του (οποιουδήποτε) άλλου.
Αντίθετα, η μετα-νεωτερικότητα ορίζει το εγώ συνεκτιμώντας την ετερότητα και αναγνωρίζοντας έναν αξιακό πλουραλισμό και την πολυπολιτισμικότητα, και τα δύο εμπειρικά διαπιστώσιμα. Οι ασιατικές και ισλαμικές κοινωνίες φερ’ειπείν δεν αντιλαμβάνονται την πρόοδο ως ρήξη με την συντηρητική παράδοση (όπως ήταν η περίπτωση της Γαλλικής Επανάστασης) αλλά ως μίας προσπάθειας δημιουργικής σύνδεσης της παράδοσης και της θρησκείας με τον εκσυγχρονισμό, έναν συμβιβασμό δηλαδή μεταξύ των δύο πόλων.
Στην περίπτωση της νεωτερικότητας κυριαρχεί η σύγκρουση, η αντιπαράθεση παλαιού – νέου. Στην μετα-νεωτερικότητα επιδιώκεται η συνύπαρξη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν σοβαρές, ίσως και αγεφύρωτες, διαφορές μεταξύ των συνομιλούντων.
- Με αφορμή τη Βενεζουέλα και αυτά που γίνονται σε διεθνές πεδίο, βλέπουμε τις ΗΠΑ να ασκούν μία εξωτερική πολιτική στα πρότυπα του Ψυχρού Πολέμου και την ΕΕ να ακολουθεί τυφλά την επιλογή τους. Η ΕΕ δεν έχει αυτόνομη εξωτερική πολιτική. Σε καμία περίπτωση. Είναι πρωτίστως παρακολουθηματική της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Λογικό αν σκεφτεί κανείς ότι η άμυνα και η ασφάλειά της τελούν υπό την εγγύηση του ΝΑΤΟ, δηλαδή των ΗΠΑ. Όμως αυτή η απόλυτη ταύτιση με τις αμερικανικές επιλογές και η άνευ ετέρου συστράτευση με την όποια επιλογή τους είναι αναχρονιστική και δεν ανταποκρίνεται στο σύγχρονο κόσμο. Είναι δύσκολο για τη Δύση να συνειδητοποιήσει ότι δεν είναι μόνος κυρίαρχος του παιχνιδιού και ότι χρειάζεται να συνδιαλέγεται και με άλλους, ίσως λιγότερο ισχυρούς, πλην όμως εξίσου παρόντες.Χρειάζεται αλλαγή παραδείγματος.
Στο πλαίσιο αυτό, αν και αμφιβάλλω ότι η συλλογιστική της κυβέρνησης υιοθετούσε το σκεπτικό που καταγράψαμε, η διαφοροποίηση της χώρας μας ως προς αυτό το θέμα δεν είναι απαραίτητα εσφαλμένη. Η πάγια θέση της εξωτερικής μας πολιτικής να ανήκουμε στη Δύση δεν σημαίνει ότι πρέπει να αποδεχόμαστε και να συμπορευόμαστε με ό,τι αυτή αποφασίζει. Η διαφοροποίησή μας αυτή δεν καταγράφεται πρώτη φορά, καθότι η μικρή Ελλάδα καταγράφει καλές σχέσεις με τους Άραβες γείτονες της τη στιγμή που η κρατούσα αντίληψη για τους Δυτικούς στις χώρες αυτές είναι αρνητική.
Παράδειγμα το ότι στην κρίση με το Κατάρ, η Αίγυπτος επέλεξε να αναθέσει τη διπλωματική της εκπροσώπηση στην χώρα αυτή στην Ελλάδα. Το να εκφράζεις δε την διαφορετική σου άποψη στο πλαίσιο των οργανισμών στους οποίους συμμετέχεις ισότιμα είναι δείγμα δημοκρατίας εντός αυτών. Ή μήπως τελικά δεν είναι και τόσο δημοκρατικοί αυτοί οι οργανισμοί και απλά αξιώνουν την τυφλή υποταγή και την διαχρονική σιωπή;
(*) Η Χριστιάννα Δ. Λιούντρη είναι πτυχιούχος Διεθνών Σχέσεων και τελειόφοιτη της Νομικής Σχολής Αθηνών. (οικονομολόγος, διεθνολόγος, συντονιστής έρευνας στο Παρατηρητήριο Ανατολικής Μεσογείου του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων)
- Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες των συνεργατών της.
Ο Πάστορας ξύπνησε τα αντιτουρκικά αισθήματα του Ντόναλντ Τραμπ: ‘Η τους Πάτριοτ ή τίποτα…