Απομονωτισμός, Παγκοσμιοποίηση, Παρεμβατισμός: Τι επιδιώκει ο Ντόναλντ Τραμπ
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ τον Νοέμβριο του 2016, άλλαξε την πορεία όχι μόνο της αμερικανικής πολιτικής, αλλά και της παγκόσμιας.
Οι ΗΠΑ είναι πολύ μεγάλη χώρα για να έχει εσωτερική πολιτική που δεν έχει διεθνή αντίκτυπο. Ο Ντόναλντ Τραμπ, τόσο προεκλογικά όσο και σήμερα, 2 έτη μετά την άφιξή του στον Λευκό Οίκο και την ανάληψη των προεδρικών του καθηκόντων, αποτελεί ένα σημείο της πολιτικής ιστορίας ολόκληρου του κόσμου.
Γιατί όμως είναι σημαντικό γεγονός; Πώς αναδεικνύεται ως τέτοιο και γιατί ακόμη και σήμερα παραμένουμε σε συνθήματα και διχασμό;
- Η είσοδος στην εποχή της Μετανεωτερικότητας.
Ο Νεωτερισμός ή αλλιώς Νεωτερικότητα, ήταν θνησιγενής από την δεκαετία του 1980 όταν και η Κίνα , με βάση τις δυτικές νοοπολιτικές διόπτρες, συγκέρασε τον κινεζικού τύπου κομμουνισμό με τον καπιταλισμό. Με άλλα λόγια, η Καρτεσιανού τύπου διαχωριστική γραμμή μεταξύ των γενεαλογικών δένδρων των ιδεολογιών που υπάρχει στη Δύση μετά την εποχή του Διαφωτισμού, κατέρρευσε.
Η εμμονή πολλών αναλυτών, πολιτικών και κάθε μορφής δημοσιολόγων στην εποχή μας – να εξετάζουν σύγχρονες εξελίξεις με βάση το ”εν αρχή ην το ορίζειν” μας φέρνει τις συνέπειες τη μη ορθής ανάλυσης των προβλημάτων-προκλήσεων και της μη ορθής ή/και έγκαιρης πρόληψης απέναντι σε γεγονότα που αφορούν το ιστορικό γίγνεσθαι.
Ο Φρειδερίκός Νίτσε, ο πατέρας του μετανεωτερισμού στον οποίον βασιλεύει η σχετικότητα και η συνειδητή αγνωσία, έγραψε: “Οι περισσότεροι άνθρωποι είτε επιδοκιμάζουν, είτε καταδικάζουν, όμως ελάχιστοι κατανοούν”. Αυτή η φράση δε θα ταίριαζε καλύτερα στην ερμηνεία όσων λαμβάνουν χώρα εδώ και 5 περίπου έτη όταν ο Τραμπ μπήκε στην πολιτική ζωή του πλανήτη.
- Ο Τραμπ ως συνέπεια
Από την προεκλογική του καμπάνια ήδη, ο Ντόναλντ Τραμπ πολεμήθηκε όσο λίγοι πολιτικοί, κυρίως για τον τρόπο με τον οποίο πολιτεύτηκε και συνεχίζει να πολιτεύεται. Όπως αναφέραμε παραπάνω, στον Νευτώνειο κόσμο του Διαφωτισμού που όλα ορίζονται -και έτσι όλα περικλείονται στα πλαίσια ενός ορισμού- ο λεγόμενος πλέον “τραμπισμός” ήταν ένας δυστοπικός όρος για να περιγράψει ηθικοπλαστικά έναν πολιτικό δρώντα που έφερε νέα ήθη.
Η Νεωτερικός Κόσμος ορίζει τα όρια πραγμάτων και χρησιμοποιεί συμβάσεις σαν μονάδες μέτρησεις. Στον ιδεολογικό χώρο, η πολιτική ορθότητα ήταν αυτή που όριζε το πρέπον και το μη πρέπον. Το επικοινωνιακά ορθό από το επικοινωνιακά λάθος.
- Οποιοσδήποτε δεν συμπεριφερόταν με βάση αυτού του είδους τον πολιτικό πολιτισμό, περιθωριοποιούταν χωρίς περαιτέρω εξέταση πάνω στο εκάστοτε ”τόδε τι” που ισχυριζόταν. Κατά παράδοξο τρόπο, ο Διαφωτισμός αφόριζε ο ίδιος τον εαυτό του, παραγνωρίζοντας μια βασική αρχή του που είναι η εξέταση του “τι” τίθεται σαν επιχείρημα ή ως υποψήφια αλήθεια και όχι ”πώς” παρουσιάζεται. Με άλλα λόγια, αν κάτι ισχύει ή δεν ισχύει.
Το βασικό επιχείρημα που θέλει να παρατηρούμε τον Τραμπ ως ένα πολιτικό γεγονός (πέραν από ιδεολογική απόχρωση) είναι το εξής: Ο Τραμπ εμφανίστηκε στην πολιτική ζωή των ΗΠΑ ως “προσφορά” με όρους οικονομικής θεωρίας, στη “ζήτηση” που υπήρχε για την εμφάνισή του. Με άλλα λόγια, οι προϋποθέσεις για την εκλογή του, υπήρχαν πριν την εμφάνισή του. Ποιες είναι αυτές οι προϋποθέσεις;
- Η άναρχη και άνευ όρων Παγκοσμιοποίηση
Για άλλη μια φορά, η μέθοδος ανάλυσης που έχει στον πυρήνα της τη Νεωτερικότητα, παραδοξολογεί. Ο Διαφωτισμός θα μπορούσαμε να πούμε με όρους Γεωμετρίας πως ερευνά και πιστεύει σε ευθύγραμμα τμήματα. Η εξέλιξη των τριών πνευματικών (πολιτικών) τέκνων του Διαφωτισμού, ήταν ο Φιλελευθερισμός, ο Κομμουνισμός και ο Φασισμός.
- Η επικράτηση του Φιλελευθερισμού (οικονομικού κυρίως) έγινε αντιληπτή ως το τέλος της ιστορίας (όπως ο Φράνσις Φουκουγιάμα υποστήριξε στο ομώνυμο βιβλίο του). Η Παγκοσμιοποίηση που εφαρμόστηκε ως οικονομικό-κοινωνικό και πολιτικό φαινόμενο, δεν μπόρεσε να χωρέσει σε κάποιον ορισμό της Νεωτερικότητας.
Το χάος της αλληλεξάρτησης, η δυσκολία διάκρισης ορίων δράσης διαφορετικών δρώντων (κράτων, lobbies, πολυεθνικές εταιρείες κτλ) καθιστούν τη μελέτη του σύγχρονου διεθνούς συστήματος (μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ σταδιακά προχωρά στον πολυπολισμό) πολύ δύσκολη όταν αυτή διεξάγεται με όρους νεωτερικότητας.
- Το κύριο μήνυμα του Ντόναλντ Τραμπ όπως αυτό μεταφράζεται από τον δυτικό κόσμο έχει να κάνει με την Παγκοσμιοποίηση όπως αυτή εξελίχθηκε μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Η Παγκοσμιοποίηση που έβαλε στο στόχαστρο ο Τραμπ σχετίζεται με την πλήρη απελευθέρωση των αγορών και τη μετανάστευση κεφαλαίων. Οι ανταγωνιστικές τιμές και το χαμηλό κόστος εργασίας που πλαισίωσαν το ελκυστικό επενδυτικό περιβάλλον της Νοτιοανατολικής Ασίας, έφεραν μαρασμό στη βιομηχανία των ΗΠΑ.
Η άλλη πτυχή εναντίωσης του Τραμπ στην άνευ όρων Παγκοσμιοποίηση, είναι πολιτιστική και ιδεολογική. Το ”Αmerica First” ως εύληπτο σλόγκαν που απευθύνεται στους ψηφοφόρους του, σηματοδοτεί τη στροφή της Υπερδύναμης σε μια λογική “έθνους-κράτους” και σε μια νεομερκαντιλιστική αντίληψη εμπορίου όπου ο ισολογισμός εσόδων-εξόδων (εξαγωγών-εισαγωγών) οφείλει να είναι ο άξονας υπολογισμού του οικονομικού συμφέροντος.
Η προστασία των συνόρων παίρνει και μια άλλη μορφή. Τη μορφή που ο μέσος ψηφοφόρος επιθυμούσε να αναδείξει στη Δύση, αυτό φάνηκε και στην Ευρώπη όπου η περιφρόνηση της πολιτικής των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων αναφορικά με το προσφυγικό. Αυτή η περιφρόνηση προς το λαϊκό αίσθημα για μια ελεγχόμενη Παγκοσμιοποίηση, οδήγησε στην άνοδο ακραίων κινημάτων.
- Εποχή Τραμπ: Απομονωτισμός και Παρεμβατισμός των ΗΠΑ.
Οι κύκλοι των αυτοκρατοριών ακολουθούν αυτούς της ακμής-παρακμής. Όπως και άλλοι πρόεδροι των ΗΠΑ στο παρελθόν (πχ Αϊζενχάουερ) ανησυχούσαν για δύο πράγματα: Το ένα ήταν ο καθορισμός του εθνικού συμφέροντος από τις μεγάλες εταιρείες του ιδιωτικού τομέα. Το άλλο, ήταν η υπερεξάπλωση μέσα από την δραστηριότητα της εξωτερικής πολιτικής.
- Η εκλογή του Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ, σηματοδότησε την αρχή μιας συζήτησης αναφορικά με το αν οι ΗΠΑ προτιμήσουν τον Απομονωτισμό ως άξονα στην εξωτερική τους πολιτική. Η Παγκοσμιοποίηση που μάχεται ο Τραμπ είναι αυτή που δεν έχει όρια. Δεν μάχεται αυτήν καθαυτήν την Παγκοσμιοποίηση. Οι ΗΠΑ όπως αναφέρθηκε στον πρόλογο, είναι μια χώρα της οποίας η εσωτερική πολιτική παράγει εξωτερική πολιτική (και αντιστρόφως).
Οι δεσμεύσεις των ΗΠΑ στον κόσμο κοστολογούνται σε τρισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό που αλλάζει με την εποχή Τραμπ, είναι ο καθορισμός των συμφερόντων σε μια Κισσιγκεριανή αντίληψη “Πρέπει οι δεσμεύσεις μας να καθορίζονται από τα συμφέροντά μας και όχι οι δεσμεύσεις μας να καθορίζουν τα συμφέροντά μας”.
Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ έχουν έρθει σε ρήξη με την Ε.Ε για ζητήματα που αφορούν το εμπορικό ισοζύγιο, για τις ενεργειακές σχέσεις της Γερμανίας με τη Ρωσία, για τις οφειλές κρατών-μελών της Ε.Ε στο ΝΑΤΟ κτλ. Ακόμη ένα παράδειγμα είναι οι κυρώσεις σε Ιράν και Τουρκία αλλά και η παύση καταβολής αμερικανικής βοήθειας στο Πακιστάν ύψους 1,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων τον χρόνο.
- Επομένως, ο όρος “απομονωτισμός” είναι αδόκιμος καθώς από τον Ρούζβελτ και μετά, οι ΗΠΑ αποφάσισαν να ηγηθούν αποφασιστικά στο διεθνές σύστημα. Ο απομονωτισμός σαν ρεβιζιονιστικό κίνημα στις ΗΠΑ, τελείωσε με την 11η Σεπτεμβρίου. Η αμερικανική εξωτερική πολιτική, αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στον μονομερισμό και στην πολυμερή διπλωματία όσον αφορά τις αποφάσεις της.
Αυτό γίνεται καθώς από τη μια οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν να δυσαρεστήσουν συμμάχους αλλά από την άλλη, όταν τα συμφέροντα των ΗΠΑ δεν ταυτίζονται με των συμμάχων τους, διαθέτουν επαρκέστατη ισχύ για να δράσουν μονομερώς. Η εποχή Τραμπ, σηματοδοτεί την αύξηση του μονομερισμού έναντι του πολυμερισμού. Αυτό έχει να κάνει κυρίως με το πολυπολικό διεθνές σύστημα και με την άνοδο άλλων δυνάμεων οι οποίες έχουν ταχύτερη πολιτική δράση λόγω χαμηλού πολιτικού κόστους που τους εξασφαλίζουν τα μη δημοκρατικά πολιτεύματα που έχουν.
Συμπεράσματα ή αλλιώς: Γιατί έχουμε ”εποχή Τραμπ”;
Η ουσία της εκλογής Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ είναι πολύ σημαντικότερη από την προσωπικότητα του Αμερικανού Προέδρου η οποία είτε επιδοκιμάζεται είτε αποδοκιμάζεται.
- Το φαινόμενο Τραμπ αν ήταν μόνο ένα εκλογικό γεγονός, θα εξεταζόταν μόνο σε κλίμακα τετραετίας. Γίνεται να μιλούμε για “εποχή” όταν ένας πρόεδρος έχει συμπληρώσει μόλις 2 έτη στον Λευκό Οίκο; Ο Τραμπ είναι η αρχή μιας νέας κατάστασης όχι μόνο για τις ΗΠΑ αλλά και για τον Δυτικό κόσμο. Ο Τραμπ είναι ο πρόλογος μιας νέας πολιτικής αναφοράς που σφυρηλατείται πριν από την ίδια του την εκλογή.
Ζητήματα που αφορούν την πολιτική ορθότητα, την πολιτική επικοινωνία και την πολιτική πράξη αλλά και θέματα που αφορούν τη μεγάλη εικόνα της διεθνούς πολιτικής (όρια παγκοσμιοποίησης, μετανάστευσης, ιδεολογική κηδεμονία, διεθνές εμπόριο κτλ) έχουν ήδη αλλάξει.
- Η εποχή Τραμπ θα συνεχιστεί και μετά την πτώση του καθώς η προεκλογική του καμπάνια, ερέθισε διαρκή αιτήματα του αμερικανικού λαού. Στην Ευρώπη βλέπουμε την ίδια στιγμή μια πολιτικά ανώριμη αντίδραση στην ευρωπαϊκή σοσιαλ-δημοκρατία η οποία εμφανίζεται με ακραία κινήματα.
Η πολιτική επιβίωση της Δύσης μέσα σε ένα πολυπολικό διεθνές σύστημα στο οποίο διατυπώνονται άλλες πολιτισμικές, πολιτικές και οικονομικές προτάσεις, φαίνεται ότι θα έλθει μέσα από την δημιουργία ενός ”Ρεπουμπλικανισμού” ο οποίος θα στέκεται υπέρ των οικονομικών ελευθεριών (όχι όμως στο βαθμό των προηγούμενων δεκαετιών που έφεραν την διάχυση της κρίσης της Lehman Brothers) και της συγκρατημένης πολιτικής αναφορικά με την παροχή προνομίων ή με την αποθέωση της πολυ-πολιτισμικότητας.
Το χάος που επικρατεί στο πολυπολικό σύστημα της διεθνούς πολιτικής, αντισταθμίζεται με τα φρένα μιας νέας πολιτικής πρότασης η οποία θα γεφυρώνει τον μεταμοντέρνο κόσμο με την παραδοσιοκρατία.
(*) Γραμματέας ΑΗΕΡΑ Solon HJ04 και PhD Candidate, ”Ελληνοαμερικανικές Σχέσεις μετά τον Ψυχρό Πόλεμο”, Πάντειο Πανεπιστήμιο
- Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες των συνεργατών της. Επίσης απαγορεύεται δια νόμου η αναδημοσίευση των σχολίων χωρίς τη γραπτή έγκριση της ιστοσελίδας
Γιατί χαίρονται οι Τούρκοι για την παραίτηση του Μίτσελ: Ήταν ο πρώτος που τους κατάλαβε!