Όλοι βλέπουν την Κίνα αλλά η Ιαπωνία είναι αυτή που έρχεται! Όσοι κατάλαβαν, κατάλαβαν…
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Στις διεθνείς σχέσεις η ιστορία, η γεωγραφία και η τεχνολογία, παίζουν κρίσιμο ρόλο. Μια καλή ανάλυση που αγνοεί τα παραπάνω στερείται ρεαλισμού και σοβαρότητας και απλά βασίζεται στον καταιγισμό των πληροφοριών που λόγω της τεχνολογίας αποτελεί τη μάστιγα της εποχής μας.
Είναι πραγματικά δύσκολο στις ημέρες μας να μπορέσει κανείς να απομονώσει τη σκέψη του και την ανάλυση του από τη μάστιγα του internet και της κάθε είδους παραπληροφόρησης. Όπως είναι δυστυχώς γεγονός ότι ελάχιστοι πλέον αναλυτές, στην εποχή της στρεβλής παγκοσμιοποίησης, διαθέτουν την απαραίτητη ιστορική γνώση, έτσι ώστε να μην πέσουν στην παγίδα της άγνοιας που οδηγεί σε επιδερμικές αναλύσεις.
Στη γεωπολιτική υπάρχουν πολλά διδάγματα και ένα από τα σημαντικότερα είναι ότι το πρόσωπα σπάνια έχουν ιδιαίτερη σημασία. Όπως ήδη ανέφερα η τύχη λαών και εθνών κρίνεται κατά μεγάλο μέρος από ένα μίγμα γεωγραφικών δεδομένων που δεν επιδέχονται αλλαγή, και τεχνολογικών εξελίξεων που δεν έχουν πρόσωπο. Παρόλα αυτά η λέξη σπάνια όσο αφορά την επιρροή των προσώπων, έχει τη σημασία της διότι αφήνει ένα παράθυρο για εξαιρετικές περιπτώσεις.
Υπάρχουν στιγμές που οι πολιτιστικές καταβολές και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά προσώπων – ηγετών εισέρχονται τόσο διακριτά που επιφέρουν πολιτικές και πολιτιστικές αλλαγές που καταγράφονται στην ιστορία.
Μια χαρακτηριστική περίπτωση όπου ο παράγοντας προσωπικότητα δείχνει ότι θα βάλλει δυναμικά τη σφραγίδα του αποτελούν δυο δυνάμεις της Νοτιοανατολικής Ασίας, της περιοχής στην οποία θα παιχτεί το σκληρό παιχνίδι για την πορεία και το μέλλον του διεθνούς συστήματος.
Την περασμένη εβδομάδα έλαβαν χώρα δύο κομβικά γεγονότα στην εν λόγω περιοχή. Το Εθνικό Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας και οι Εθνικές Εκλογές στην Ιαπωνία.
Αυτό που συγκέντρωσε τα φώτα της δημοσιότητας είναι το Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος στο Πεκίνο. Ολοκληρώθηκε με ένα τρόπο που έκλεψε τις καρδιές των μέσων ενημέρωσης και της πλειοψηφίας των σημερινών αναλυτών διεθνών σχέσεων σε όλο τον πλανήτη.
Κεντρικό πρόσωπο στην παγκόσμια σκηνή ο Πρόεδρος της Κίνας, Σι Τσινπίνγκ, καθώς συγκέντρωσε εξουσία και προχώρησε σε βαθιές αλλαγές στο Κομμουνιστικό Κόμμα, οδηγώντας την Κίνα σε μια παγκόσμια πρωτοκαθεδρία. Τουλάχιστον αυτό ήταν το μήνυμα που ήθελε να περάσει και αυτή ήταν και η ιστορία που έπαιξαν τα μέσα ενημέρωσης διεθνώς.
Διαλύοντας διάφορες φράξιες μέσα στο Κόμμα, και προωθώντας ένα σχεδόν πραγματικό σχέδιο κατά τη διαφθοράς, ο Σι είναι ένας δημοφιλής και ικανός ηγέτης για να οδηγήσει την Κίνα στα ταραγμένα νερά της οικονομικής της ύφεσης. Παρόλα αυτά πίσω από την εξαιρετικά καλά σχεδιασμένη εκστρατεία δημοσίων σχέσεων υπάρχει η πραγματικότητα.
Υπάρχουν κάποια δεδομένα τα οποία πρέπει να έχουμε κατά νου όταν αναλύουμε την περίπτωση της Κίνας.
Ιστορικά και πολιτιστικά η Κίνα έχει καταβολές βαθιά στην αρχαιότητα. Την ίδια στιγμή όμως ο λαός της Κίνας και οι διαφορετικές ιστορικές καταβολές του δεν είναι ίδιες με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, που και αυτή είναι διαφορετική από το Κομμουνιστικό Κόμμα. Η πλασματική εικόνα που έχει στηθεί γύρω από τον Πρόεδρο Σι είναι η προσπάθειά του να ενοποιήσει αυτά τα τρία διαφορετικά πράγματα, στο μυαλό όλων των Κινέζων αλλά και της διεθνούς κοινότητας, κάτι που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την χιλιάδων χρόνων κινεζική ιστορία.
Η παρούσα κατάσταση στην Κίνα διαμορφώνεται από διάφορους παράγοντες, αλλά κυρίαρχος ανάμεσά τους, είναι η απασχόληση και ένα εθνικό σύστημα ασφάλειας που ελέγχεται από το Κόμμα. Ταυτόχρονα αυτή η απασχόληση και το σύστημα ασφάλειας βασίζονται στην πρόσβαση της Κίνας στις διεθνείς αγορές, για εισαγωγές παραγωγικών πηγών, και για τα κέρδη από τις εξαγωγές προϊόντων.
Η γεωγραφία της Κίνας είναι φρικτή. Λιγότερο από το 1/5 του εδάφους της είναι κατοικήσιμο. Ο Βορράς της χαρακτηρίζεται από πλημύρες και ξηρασία και για χιλιάδες χρόνια μαστίζονταν από εσωτερικές συγκρούσεις. Ο Νότος είναι μια περιοχή που μαστίζεται από τροπικές ασθένειες. Τα ποτάμια της, με την εξαίρεση ενός, είναι τόσο λασπώδη που δεν ευνοούν το εμπόριο. Η ενδοχώρα είναι ένα μίγμα ερήμου, βουνών, τούντρας, και ζούγκλας. Μια γραμμή Αρχιπελάγους βρίσκεται παράλληλα στην ακτή της, εμποδίζοντας στρατιωτική και οικονομική αλληλεπίδραση με τον ευρύτερο κόσμο.
Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά τα δεδομένα, στην ουσία δεν έχει καμία σημασία εάν ο Πρόεδρος Σι, είναι ένας μεταρρυθμιστής κατά της διαφθοράς, ένας ικανός παίκτης συγκέντρωσης εξουσίας ή εάν δημιουργήσει μια αύρα προσωπικότητας παρόμοια με αυτή του Μάο Τσε Τούνγκ. Εάν δεν καταφέρει να πουλήσει όλα τα παραπάνω στις μάζες, σε μια χώρα 1,4 δις πληθυσμού, ο οποιοσδήποτε είναι αναλώσιμος.
Δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε το γεγονός ότι τα κινεζικά και διεθνή μέσα ενημέρωσης και σχεδόν οι πάντες δίνουν έμφαση στο πόσο δημοφιλής είναι ο Σι, ιδιαίτερα ανάμεσα στη νεολαία της Κίνας. Και η δημοτικότητα αυτή είναι που του δίνει το πολιτικό κεφάλαιο για να λειτουργήσει όπως όλοι οι Κινέζοι ηγέτες στο παρελθόν, δημιουργώντας μια πολιτική ηγεσία και ένα υποστηρικτικό πλαίσιο, που ενισχύει τη δύναμή του.
Αυτό το έχει πετύχει. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας διεξάγει το Συνέδριο του κάθε πέντε χρόνια, για να σφραγίσει τα σχέδια ανάπτυξης της χώρας και τις αλλαγές στην ηγεσία. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια διαδικασία εκκαθάρισης και εφαρμογής αποφάσεων και σχεδίων που έχουν διαμορφωθεί εκ των προτέρων.
Παρά τις διακηρύξεις ότι η Κίνα είναι τώρα παγκόσμια δύναμη, η πραγματική αποκάλυψη στο Συνέδριο επρόκειτο να είναι η υποψηφιότητα του διαδόχου του Σι. Η παράδοση λέει ότι κάθε ηγέτης της Κίνας έχει θητεία πέντε χρόνια, χρήζει τον υποψήφιο διάδοχό του, και μεσολαβεί μια πενταετής μεταβατική περίοδος στην ηγεσία.
Παρόλα αυτά ο Σι όχι μόνο έθεσε τον εαυτό του ως υποψήφιο διάδοχό του, αλλά τοποθέτησε τον εαυτό του στο Σύνταγμα της Κίνας, έτσι ώστε να μην υπάρχει αμφιβολία ποιος κάνει κουμάντο.
Ο ηγέτης της Κίνας, γνωρίζει και σωστά, ότι η οικονομική επιτυχία της Κίνας έχει πολύ λίγο να κάνει με τον ίδιο, το Κομμουνιστικό Κόμμα, και την Κίνα. Το ότι η Κίνα είναι αυτή που είναι σήμερα είναι εφικτό μόνο και μόνο λόγω της ύπαρξης του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος του Bretton Woods, που δημιούργησαν και διατηρούν από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Με απλά λόγια μια δύναμη εδάφους με τις μεγαλύτερες γραμμές παραγωγής δεν μπορεί να υπάρξει ως κατασκευαστική και εξαγωγική δύναμη προϊόντων χωρίς κάποιος με παγκόσμιο Ναυτικό να την στηρίζει. Αυτός ο κάποιος για δεκαετίες είναι οι ΗΠΑ, που εξασφαλίζει την ασφάλεια των προϊόντων που φεύγουν από τα κινεζικά λιμάνια, και προσφέρει ανοικτές αγορές. Με αυτό ως δεδομένο όλα τα γεωγραφικά προβλήματα της Κίνας δεν παίζουν κανένα ρόλο. Αυτό έδωσε τη δυνατότητα στο Πεκίνο να απασχολεί εκατομμύρια ανθρώπους σε εργοστάσια κατασκευής προϊόντων, και να κτίζει υποδομές, δρόμους και κατοικίες.
Αλλά, όπως έχω γράψει κατ’ επανάληψη η Ουάσιγκτον αποχωρεί και μαζί της παίρνει και το σύστημα του Bretton Woods. Η παρούσα οικονομική ύφεση της Κίνας, θα ωχριά μπροστά στην τραγωδία που θα υποστεί στην αναδυόμενη παγκόσμια αναταραχή, για την οποία δεν διαθέτει τα μέσα να ανταπεξέλθει.
Άρα η ρεαλιστική ανάλυση, πέρα από τη φανφάρα των μέσων ενημέρωσης και την προπαγάνδα, σε καμία περίπτωση ο Σι δεν πρόκειται να φτάσει και να περάσει το Μάο. Στην ουσία κάνει μια απέλπιδα προσπάθεια να διασφαλίσει τον πολιτικό χώρο της Κίνας διεθνώς, πριν επέλθει το χάος. Ο χρόνος για το Πεκίνο τελειώνει και ο Πρόεδρος Σι, το γνωρίζει πολύ καλά.
Οπότε όσο ευαγγελίζονται ότι η Κίνα θα καταλάβει τον κόσμο ή ακόμη και την άμεση γειτονιά της κάνουν λάθος και καλά θα κάνουν να κοιτάξουν προς την Ιαπωνία.
Ιαπωνία…
Την ώρα που διεθνώς όλοι ασχολούνταν με το θέατρο στο Πεκίνο, ο Σίνζο Άμπε στο Τόκιο, κέρδιζε εμφατικά το στοίχημα των πρόωρων εκλογών. Την ώρα που όλοι μιλάνε για τον Σι, κανείς δεν ασχολείται με τον Άμπε, ο οποίος κατάφερε να οδηγήσει τον αντιπολεμικό Βουδιστικό συνασπισμό του να υποστηρίξει τις προσπάθειες του για διεύρυνση του στρατιωτικού ρόλου της Ιαπωνίας.
Και εδώ να υπενθυμίσω ότι είναι η Ιαπωνία και όχι η Κίνα, που διατηρεί το δεύτερο μεγαλύτερο και πιο ικανό πολεμικό ναυτικό στον κόσμο. Πρόκειται για το δεύτερο μετά τις ΗΠΑ ναυτικό σε αριθμό ενεργών αεροπλανοφόρων, που μπορεί να λέει ότι είναι μόνο για ελικόπτερα αλλά η πραγματικότητα είναι τελείως διαφορετική.
Επίσης είναι να απορεί κανείς με την απουσία επισήμανσης του γεγονότος ότι σε μια χώρα διάσημη για το πως άλλαζε Πρωθυπουργούς σαν τα πουκάμισα, ο κ. Άμπε έχει επιβιώσει τρείς διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις.
H κυβέρνηση Άμπε έχει προσπαθήσει πολύ σκληρές οικονομικές μεταρρυθμίσεις και το γεγονός ότι επιβιώνει δείχνει τις ηγετικές δυνατότητες του Ιάπωνα Πρωθυπουργού και την εμπιστοσύνη με την οποία τον περιβάλει ο λαός της Ιαπωνίας. Τον ίδιο, αλλά και τη στρατηγική του για τη χώρα και το μέλλον της.
Το πλέον σημαντικό και κρίσιμο για τις διεθνείς εξελίξεις είναι η στροφή της κοινωνίας της Ιαπωνίας σε μια πιο εθνική κατηγορηματική θέση στην περιοχή της, αλλά και διεθνώς.
Αυτό καθιστά την περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας εξαιρετικά καυτή και ενδιαφέρουσα.
Σε αντίθεση με το σύστημα της Κίνας, που βασίζεται σε παρασκηνιακές ίντριγκες και συνομωσίες, παγκόσμιες οικονομικές διασυνδέσεις, και καταστολή μειονοτήτων, η Ιαπωνία είναι μια ενεργητική δημοκρατία, χωρίς μειονότητες, έχει μεταφέρει τη βιομηχανική της βάση στα εδάφη των ξένων πελατών της, και διαθέτει ένα εξαιρετικά δημοφιλή ηγέτη παρά τις σκληρές και εθνικιστικές πολιτικές του.
Αυτή η μεταστροφή δεν γίνεται σε κενό. Καθώς το καθεστώς Κίμ στη Βόρεια Κορέα εντείνει τις προκλήσεις, καθώς η Κίνα κάνει κινήσεις για να ενισχύσει τον εθνικισμό στο εσωτερικό της, και καθώς οι ΗΠΑ αποχωρούν από το ρόλο του παγκόσμιου εγγυητή, η Ιαπωνία είναι αυτή που έχει το κατάλληλο μίγμα γεωπολιτικά, τον κατάλληλο ηγέτη, και τον εθνικό χαρακτήρα, για να εκμεταλλευτεί τις ευκαιρίες που ανοίγονται.
Η Κίνα παραμένει η δεύτερη οικονομία στον κόσμο, η μεγαλύτερη πληθυσμιακά, και οι εσωτερικές εξελίξεις της θα προκαλέσουν διεθνείς διακυμάνσεις. Παρόλα αυτά το Πεκίνο θα παραμείνει εγκλωβισμένο από τις ανησυχίες στο εσωτερικό καθώς η κινεζική οικονομία παραμένει δεμένη στην παγκόσμια οικονομική διάταξη που δεν μπορεί να συντηρήσει ούτε καν στην άμεση περιφέρεια της.
Παρά το γεγονός ότι όλοι αναλυτές και μέσα ενημέρωσης έχουν στραφεί και παίζουν στο ρυθμό του Πεκίνου και του Σι, οι ρεαλιστές κοιτάμε στο Τόκιο και τον Άμπε. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ο Ιάπωνας Πρωθυπουργός επισκέφθηκε τον Πρόεδρο Τράμπ πριν καν αναλάβει επίσημα τα καθήκοντα του και θα βρεθεί και πάλι στο Λευκό Οίκο αμέσως μετά την εμφατική νίκη του στις εκλογές.
Όσοι κατάλαβαν, κατάλαβαν.
- Ο Δημήτρης Γ. Απόκης, είναι Διεθνολόγος – Δημοσιογράφος, Απόφοιτος του The Paul H. Nitze, School of advanced International Studies, The Johns Hopkins University.