Η Ευρωπαική Ένωση συμπεριφέρεται ως κράτος αλλά δεν είναι. Οι Βρυξέλλες προσπαθούν να γίνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης αλλά δεν μπορούν. Και το γεγονός αυτό αναδείχθηκε πρόσφατα σε όλο του το μεγαλείο στις αρχές Δεκεμβρίου στην Αμερικανική πρωτεύουσα.
Στην κηδεία του Προέδρου Μπούς ο αρχηγός της αποστολής της ΕΕ, David O’Sullivan, εξέφρασε και αυτός τα συλληπητήρια του προς την οικογένεια Μπούς και την Αμερική, όχι όμως ως πρέσβης- πληρεξούσιος εκπρόσωπος μεταξύ δυο κρατών- αλλά ως “αρχηγός αντιπροσωπείας” (“head of delegation”) οργανισμού, δηλ. της ΕΕ. Στο μεταξύ η κυβέρνηση Τράμπ είχε ήδη αλλάξει την υφιστάμενη από το 2016 κατηγοριοποίηση της ΕΕ από “κράτος” σε “οργανισμό”, υποβαθμίζοντας την υπόσταση της ΕΕ. Έτσι με βάση το πρωτόκολλο ο David O’Sullivan περίμενε τους 150 πρέσβεις να εκφράσουν τα συλληπητήρια τους για να έλθει η σειρά του. (Κατόπιν έντονων πιέσεων ο O’Sullivan επανέκτησε προσωρινά την ιεραρχική του θέση στο πρωτόκολλο, αλλά το ζήτημα με την υπόσταση της ΕΕ παραμένει).
Το ζήτημα μεταξύ Ουάσινγκτον και Βρυξελλών προέκυψε αρχικά λόγω αμερικανικής υπαιτιότητας. Μέχρι το Σεπτέμβρη του 2016 η κυβέρνηση χαρακτήριζε την ΕΕ ως “διεθνή οργανισμό” και αυτό αντικατοπτρίζονταν στο συναφές διπλωματικό πρωτόκολλο. Η αναβάθμιση της σε “κράτος” έγινε επί προεδρίας Ομπάμα με βάση τη διακριτική του εξουσία.
Όμως η αλλαγή δεν πραγματοποιήθηκε στην αρχή της θητείας του Ομπάμα το 2009, αλλά λίγο πριν τη λήξη της και στη διάρκεια μιας περιόδου όπου παραδοσιακά λαμβάνουν χώρα πολλά και διάφορα λόγω σκοπιμότητων. Προφανώς η υστεροφημία του Ομπάμα, η εικόνα του ως “προοδευτικού” και “φιλελεύθερου”, αλλά και το πολύχρονο εντατικό λόμπι από Βρυξέλλες, οδήγησαν στην αναβάθμιση της ΕΕ στα χαρτιά, ως κράτος. Η αναβάθμιση της ΕΕ επί Ομπάμα επισφράγισε επίσης και την κυριάρχουσα αντίληψη περί “ευρωατλαντισμού”, στις δυο πλευρές του Ατλαντικού.
Με την κίνηση του ο Τράμπ επανέφερε την τάξη στο διπλωματικό πρωτόκολλο και πιο σημαντικά, κατήργησε την προνομιακή μεταχείριση της ΕΕ. Φαινομενικά το ζήτημα είναι διμερές. Ωστόσο έχει διεθνείς συνέπειες που ξεπερνούν τις σχέσεις Βρυξελλών και Ουάσινγκον.
Αρχίζοντας από την Κοινωνία των Εθνών, αλλά κυρίως μεταπολεμικά, οι περισσότεροι διεθνείς θεσμοί υπήρξαν δημιούργημα των Ηνωμένων Πολιτειών. Παραδόξως οι ΗΠΑ υπήρξαν και ο μεγαλύτερος πολέμιος τους, εφόσον οι οργανισμοί αυτοί δεν συνέχιζαν, στην πορεία τους, να εξυπηρετούν τα αμερικάνικα συμφέροντα.
Στη μεταψυχροπολεμική εποχή και ειδικά μετά τους “πολέμους επιλογής”, ή αλλιώς τους “ανθρωπιστικούς πολέμους”, στα Βαλκάνια και στη Μέση Ανατολή, η καταφρόνηση της Ουάσιγκτον προς διεθνείς οργανισμούς κορυφώθηκε. Άρχισε τότε μια συζήτηση στις ΗΠΑ πως οι μεταπολεμικοί διεθνείς θεσμοί έχουν ξεπεραστεί από τα πράγματα, πως ίσως θα πρέπει να παραγκωνιστούν, ή να αντικατασταθούν από άλλους μή οικουμενικούς. Ούτε το ΝΑΤΟ ούτε και η ΕΕ ανταποκρίνονταν στις προσδοκίες της Ουάσιγκτον, όπως φάνηκε με του πολέμους στα Βαλκάνια, στο Ιράκ (2003) στη Λιβύη, κλπ. Κατατέθηκαν τότε εισηγήσεις – που συνεχώς επανέρχονται- για δημιουργία μιας “Κοινωνίας Δημοκρατιών” στη θέση του ΟΗΕ, ένα μικρότερο ή ακόμη και διαφορετικό ΝΑΤΟ, κλπ.
Η πολιτική ειρωνεία είναι πως οι ίδιοι οι πολίτες των μελών κρατών της ΕΕ φαίνεται να συμμερίζονται, εν πολλοίς, τις αμερικανικές θέσεις. Η ΕΕ παραπαίει από άκρο σε άκρο οικονομικά και πολιτικά, με την μετανάστευση να λειτουργεί ως αρνητικός καταλύτης. Η εξέγερση στη Γαλλία των “Κίτρινων Γιλέκων” δεν γίνεται για την τιμή των καυσίμων αλλά για την ιδιοτέλεια και ανευθυνότητα των κρατούντων, που έχουν τις ευλογίες της ΕΕ. Και μπορεί ο καθένας να εκτιμά όπως νομίζει την επικείμενη έξοδο των Βρετανών από την ΕΕ, μια λογική όμως ερμηνεία είναι πως οι Βρετανοί δεν θέλουν να έχουν την τύχη των επιβατών του Τιτανικού.
Η ΕΕ δεν δημιουργήθηκε για να αντικαταστήσει τα έθνη-κράτη της Ευρώπης. Δημιουργήθηκε για να τα εξυπηρέτει ως διακρατικός οργανισμός. Και σίγουρα δεν δημιουργήθηκε για να λειτουργεί ως σατράπης της ιδεολογίας του ευρωατλαντισμού.
Δεν υπάρχουν ηθικοί φραγμοί: Η πολιτική εργαλειοποίηση και υπονόμευση ενός Εθνικού Θέματος