Κούλουμα και παραδόσεις: Βλάχικος γάμος στη Θήβα, αλευρομουτζουρώματα στο Γαλαξίδι – Το διονυσιακό «έθιμο του φαλλού» αναβιώνει στον Τύρναβο [videos]

Οι παραδόσεις στην περιοχή του Τυρνάβου της Λάρισας αναβιώνουν κάθε χρόνο με έθιμα την περίοδο της Αποκριάς που διατηρούνται αναλλοίωτα στον χρόνο. Στον Τύρναβο την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας αναβιώνει το τολμηρό παραδοσιακό έθιμο «μπουρανί».

Πρόκειται για ένα διονυσιακό «έθιμο του φαλλού», το οποίο μαζί με το καρναβάλι του Τυρνάβου προσελκύει επισκέπτες από κάθε γωνιά της Ελλάδας.

Το «μπουρανί» είναι το πιο γνωστό έθιμο της περιοχής και εντάσσεται στις καραναβαλικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται στην Τύρναβο. Οι κάτοικοι του Τυρνάβου γιορτάζουν κάθε χρόνο το «μπουρανί» για να υμνήσουν τη γονιμότητα της γης, τη φύση για τους καρπούς που προσφέρει στους ανθρώπους.

Τι είναι όμως το μπουρανί, που δίνει το όνομά του σε αυτό το οργιαστικό καρναβάλι; Πρόκειται για ένα παραδοσιακό φαγητό της περιοχής: μια σούπα, η οποία φτιάχνεται με τα άγρια χόρτα που αρχίζουν να βγαίνουν στο γύρισμα του χειμώνα προς την άνοιξη.

Το «μπουρανί» και οι καρναβαλικές εκδηλώσεις στον Τύρναβο εντοπίζονται το 1898, ενώ το διονυσιακό «έθιμο του φαλλού» προέρχεται από την Κεφαλλονιά.

Η λατρεία, και κυρίως η λιτανεία-περιφορά του φαλλού, ως σύμβολο της γονιμότητας, αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος των διονυσιακών τελετών για την εξασφάλιση της ευκαρπίας και ευγονίας.

Τα πρώτα στοιχεία για την τέλεση του εθίμου εμφανίζονται το 1898.Σε κάθε περίπτωση η σχέση με τα διονυσιακά δρώμενα είναι εμφανής.

Οι Τυρναβίτες γεωργοί κατά κύριο λόγο διατήρησαν αυτό το έθιμο και το διαφύλαξαν παρά τις απαγορεύσεις που δέχτηκε κατά περιόδους. Κάθε χρόνο, την Καθαρά Δευτέρα κατέφθαναν στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία οι μπουρανίτες σε πομπή, άναβαν φωτιά και ετοίμαζαν το «μπουρανί», μια αλάδωτη χορτόσουπα από τα πρώτα χόρτα της άνοιξης με λίγο ξύδι για να τα νοστιμίζει.

Αυτή την πρόσφεραν στους «μυημένους» και πίνοντας κρασί ή ένα γαλακτόχρουν κράμα ούζου ή τσίπουρου με νερό, άρχιζε ο χορός και τα τραγούδια, οι αστεϊσμοί και τα πειράγματα με άσεμνες βασικά εκφράσεις.

Ο «Αρχιμπουρανίτης» εκλεγόταν από τους παρευρισκόμενους, στόλιζε το κεφάλι του με μια ταινία που συγκρατούσε έναν πήλινο φαλλό και ξεκινούσε πρώτος το χορό. Οι υπόλοιποι με μουτζουρωμένα από καπνιά πρόσωπα, τραγουδούσαν και χόρευαν. Στη μέση στεκόταν ο «Κάβουκας», μασκαρεμένος φορώντας στη μέση του ζώνη από κουδούνια και φαλλικά ομοιώματα.

Πολλοί από τους άντρες που συμμετείχαν κρατούσαν στα χέρια τους φαλλούς, σαν σκήπτρα κατασκευασμένα από ξύλο ή πηλό ή ακόμα και από ψωμί και που αποτελούσαν το κυριότερο τελετουργικό σύμβολο.

Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ το μέλος του Συλλόγου Γαϊτανάκι-Μπουρανί Βασίλης Τσόλας το φετινό «μπουρανί» της Καθαράς Δευτέρας μαζί με τις καρναβαλικές εκδηλώσεις στον Τύρναβο, αναμένεται να διατηρήσουν την μακρόχρονη επιτυχία, καθώς το ενδιαφέρον του κόσμου τόσο της περιοχής όσο και από την υπόλοιπη Ελλάδα είναι μεγάλο.

Ο Σύλλογος φέτος έχει εδώ και καιρό ξεκινήσει τις προετοιμασίες για την διοργάνωση του εθίμου, ενώ κατά την διάρκεια της καρναβαλικής παρέλασης την Κυριακή, τα μέλη του θα βρίσκονται στο τέλος της παρέλασης δίνοντας το δικό τους στίγμα.

Αντιπολεμικό μήνυμα

Το φετινό Καρναβάλι του Τυρνάβου έχει ως θέμα την «Επιστροφή στις ρίζες». «Η ιδέα, γεννήθηκε ως ανάγκη να αντισταθμίσουμε την τεχνολογική – διαδικτυακή εξάρτηση που επικρατεί στις μέρες μας και να επιστρέψουμε στο παρελθόν, στις ρίζες μας, να ενωθούμε με τα εθιμικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν την πόλη μας, αλλά για πολλούς και κυρίως για τους νέους παραμένουν άγνωστα. Θα αναβιώσουν δρώμενα που είχαν παραμεληθεί με την πάροδο του χρόνου», τόνισε από την πλευρά της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η αντιδήμαρχος Πολιτισμού του δήμου Τυρνάβου Μαμανού Ευγενία.

Η ίδια είπε ότι η φετινή συμμετοχή του κόσμου, αλλά και των επισκεπτών αναμένεται μαζική, τόσο από την περιοχή της Θεσσαλίας αλλά και της υπόλοιπης Ελλάδας.

Σημειώνεται πως σατιρικά δρώμενα που στηρίζονται στον αυτοσχεδιασμό παρουσιάζονται από ομάδες καρναβαλιστών το Σάββατο, ενώ αποκορύφωμα των εκδηλώσεων, η μεγάλη παρέλαση το βράδυ της Κυριακής.

Φέτος, σύμφωνα με το πρόγραμμα του δήμου Τυρνάβου, τα μοναδικής έμπνευσης άρματα και οι πρωταγωνιστές της βραδιάς, οι καρναβαλιστές θα κατακλύσουν τους δρόμους της πόλης και «ο βασιλιάς του καρναβαλιού, ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου θα καεί και συμβολικά μαζί του θα καεί και ο πόλεμος, στέλνοντας έτσι το Τυρναβίτικο Καρναβάλι ένα ηχηρό αντιπολεμικό μήνυμα».

«Αλευρομουτζουρώματα» στο Γαλαξίδι

Τα «αλευρομουτζουρώματα» στο Γαλαξίδι δεν αφορούν μόνο τους ντόπιους αλλά αφορούν όλους όσοι θα βρεθούν εκεί την Καθαρά Δευτέρα. Δεν έχουν μόνο φωτιές σε πλατείες και δρόμους, μουσική, φαγητό, χορό και γλέντι, αλλά οι παρόντες πρέπει να είναι έτοιμοι να αντέξουν στον «αλευροπόλεμο».

Με ρίζες στη Σικελία, ή κατά άλλους στο Βυζάντιο, το έθιμο επαναλαμβάνεται στο Γαλαξίδι από το 1801. Όταν το Γαλαξίδι τελούσε υπό τουρκική κατοχή, οι κάτοικοι περίμεναν τις Απόκριες για να διασκεδάσουν είτε με μάσκες ή απλά έβαφαν τα πρόσωπά τους με κάρβουνο. Στη συνέχεια προστέθηκε το αλεύρι, το λουλάκι, το βερνίκι των παπουτσιών και ή ώχρα.

Στο λιμάνι του Γαλαξιδίου νωρίς την Καθαρά Δευτέρα ξεκινούσε ο «αλευροπόλεμος», το διαβόητο «αλευρομουτζούρωμα», όπου στην αρχή έπαιρναν μέρος μόνο άνδρες, έριχνε ο ένας στον άλλο αλεύρι. Αργότερα συμμετείχαν και γυναίκες. Οι επισκέπτες που δεν ήθελαν να αλευρωθούν έπρεπε οπωσδήποτε να έχουν μια μουτζούρα ή ένα σταυρό στο μέτωπο από βερνίκι παπουτσιών.

Όσοι δεν το δέχονταν, γίνονταν αυτομάτως «θύματα» των επίδοξων μουτζουρωμένων. Μέχρι και σήμερα, το έθιμο του «αλευρομουτζουρώματος» παραμένει αναλλοίωτο στο χρόνο και αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες επισκέπτες, μικρούς και μεγάλους καθιστώντας το Γαλαξίδι έναν από τους απόλυτους προορισμούς για την Καθαρά Δευτέρα.

Βλάχικος Γάμος στη Θήβα

Πάνω από 200 χρόνια έχει παράδοση ο «Βλάχικος γάμος» στην Θήβα. Κάθε Καθαρά Δευτέρα πιάνουν από νωρίς τα πόστα τους προξενητάδες, βλάμηδες, συμπεθέρια και για ώρες διαπραγματεύονται σκληρά το προξενιό, την προίκα και τα προικιά, καθώς γίνεται αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου με όλο το τυπικό του.

Όλα ενταγμένα σε ένα έθιμο αναλλοίωτο στο χρόνο, μιας και έχει ρίζες στην εποχή της απελευθέρωσης των ορεινών χωριών, όταν οι τσοπάνηδες βρέθηκαν στον κάμπο. Πέρα από τον τυπικό «βλάχικο γάμο», που κρύβει πολύ γλέντι, όλα είναι προσαρμοσμένα στο κλίμα των ημερών με θέαμα, με πολύχρωμη γαμήλια πομπή, με μουσική από πίπιζες και νταούλια.

Μακρακώμη σε «ινδιάνικους» ρυθμούς

Οι «ινδιάνοι» της Μακρακώμης κρύβουν μια ιστορία πάνω από 65 χρόνια. Ημίγυμνοι καρναβαλιστές, βαμμένοι στα χρώματα της αποκριάς, πάνω και κάτω από τα άρματα, την Καθαρά Δευτέρα κινούνται ανάμεσα σε χιλιάδες ανθρώπους που βρίσκονται εκεί.

Οι μουσικές και τα πειράγματα παίρνουν και δίνουν, δημιουργώντας ένα κλίμα διασκέδασης που έχει κερδίσει τις καρδιές των ντόπιων και των επισκεπτών από όλη την Ελλάδα!

Στη Λαμία, η Καθαρά Δευτέρα φιλοξενεί τα κούλουμα, σε διάφορες γειτονιές και χωριά της περιοχής, ενώ ο «Νεομαγνησιώτικος γάμος» συγκεντρώνει το ενδιαφέρον κατοίκων και επισκεπτών.

Πρόκειται για δρώμενο στην προσφυγική συνοικία της Νέας Μαγνησίας. Πρόκειται για ένα προξενιό ανάμεσα σε μια προσφυγοπούλα και ένα ντόπιο με πρωτότυπους χιουμουριστικούς διαλόγους, που εξελίσσεται μέχρι τα στέφανα και συνεχίζει με γλέντι.

 Γενίτσαροι και Μπούλες στη Νάουσα

Γενίτσαροι και Μπούλες στη Νάουσα, Κουδουνοφόροι στο Σοχό και παρελάσεις με άρματα κλέβουν την παράσταση την Καθαρά Δευτέρα στη βόρεια Ελλάδα καθώς συνοδεύουν τις παραδοσιακές εκδηλώσεις για τα κούλουμα και ρίχνουν την αυλαία των καρναβαλικών εκδηλώσεων.

Την ίδια στιγμή στο πλαίσιο των εκδηλώσεων της ημέρας στο Φράγμα της Θέρμης θα παρουσιαστεί και θα χρησιμοποιηθεί για πρώτη φορά για την προετοιμασία της φασολάδας η μεγαλύτερη τροχήλατη κατσαρόλα διαμέτρου τριών μέτρων και χωρητικότητας 700 λίτρων.

Τον τόνο της ημέρας θα δίνουν φυσικά οι λαγάνες, οι χαρταετοί, τα σαρακοστιανά εδέσματα και τα λαϊκά παραδοσιακά και ρεμπέτικα υπαίθρια γλέντια στις εκδηλώσεις των δήμων ενώ καρναβαλικές παρελάσεις θα γίνουν στην Άσσηρο Θεσσαλονίκης και τα Σήμαντρα της Χαλκιδικής.

Χωρίς τον «πρόσωπο», την ιδιαίτερη αυτή μάσκα που χαρακτηρίζει το μοναδικό δρώμενο «Γενίτσαροι και Μπούλες», θα κυκλοφορήσουν σήμερα στους δρόμους και τις γειτονιές της Νάουσας τα μπουλούκια των μεταμφιεσμένων με τις φουστανέλλες και τις γυναικείες στολές.

Το δρώμενο, σε μια πιο χαλαρή και ανάλαφρη εκδοχή του, θα λάβει και πάλι χώρα με χορό και μουσική από ζουρνάδες και νταούλια, φαγητό και ποτό έξω από τα σπίτια, μικρά γλέντια στους δρόμους και τα στενά της πόλης.

Με τον τρόπο αυτό πέφτει η αυλαία των καρναβαλικών εκδηλώσεων που στην περιοχή έχουν έντονο παραδοσιακό χρώμα καθώς το έθιμο χρονολογείται από τον 18ο αιώνα και οι ρίζες του ανιχνεύονται σε διονυσιακές αρχές της αρχαίας Ελλάδας.

Η παρέλαση των Κουδουνοφόρων στο Σοχό – Το έθιμο της συγχώρεσης

Ξεχωριστή σημασία έχει το δρώμενο «Κουδουνοφόροι», στον Σοχό του νομού Θεσσαλονίκης, που αποτελεί την άυλη πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής. Ντυμένοι με στολές που φτιάχνονται από δέρματα ζώων και ζωσμένοι με κουδούνια, οι κουδουνοφόροι καρναβαλιστές χορεύουν και τραγουδούν από τις 11 το πρωί έως τη 1 το μεσημέρι συμπαρασύροντας τους κατοίκους και τους επισκέπτες της περιοχής.

Θα ακολουθήσει μοίρασμα φασολάδας και σαρακοστιανών εδεσμάτων και από τις 2:30 το μεσημέρι ξεκινά το «Προσταβάνι», όπως αποκαλούν οι ντόπιοι το έθιμο της συγχώρεσης με το μοίρασμα πορτοκαλιών και το χειροφίλημα στους γηραιότερους.

Επίσης, στην ‘Ασσηρο του δήμου Λαγκαδά στις 12:30 το μεσημέρι της Καθαρά Δευτέρας θα ξεκινήσει η παρέλαση των καρναβαλιστών που διοργανώνονται από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ασσήρου, ενώ θα ακολουθήσει αποκριάτικο γλέντι και σαρακοστιανά εδέσματα.

Για την Καθαρά Δευτέρα είναι προγραμματισμένη και η μεγάλη καρναβαλική παρέλαση, με θέματα βγαλμένα από την επικαιρότητα, στον δήμο Νέας Προποντίδας στη Χαλκιδική. Στην παρέλαση που θα ξεκινήσει στις 2 το μεσημέρι στην κεντρική πλατεία των Σημάντρων θα συμμετέχουν ομάδες, σύλλλογοι, φορείς και σχολεία της περιοχής, ενώ αναμένεται πλήθος επισκεπτών.

Τροχήλατη κατσαρόλα «γίγας» για τη φασολάδα στη Θέρμη

Στο Φράγμα της Θέρμης το πέταγμα του χαρταετού θα συνοδευτεί με άφθονα παραδοσιακά εδέσματα και μουσική, ωστόσο τις εντυπώσεις αναμένεται να «κλέψει» η μεγαλύτερη τροχήλατη κατσαρόλα διαμέτρου τριών μέτρων και χωρητικότητας 700 λίτρων.

Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων στο Φράγμα θα παρουσιαστεί και θα χρησιμοποιηθεί για τις ανάγκες της εκδήλωσης της Καθαρά Δευτέρας για πρώτη φορά η κατσαρόλα «γίγας» που θα βράσει την παραδοσιακή φασολάδα η οποία και στη συνέχεια θα προσφερθεί στον κόσμο.

Παράλληλα, στα Βασιλικά του δήμου Θέρμης θα κορυφωθούν την Καθαρά Δευτέρα με τον παραδοσιακό γάμο και τη μεγάλη καρναβαλική παρέλαση, με δεκάδες άρματα και το κάψιμο του καρνάβαλου.

Με μοίρασμα δωρεάν χαρταετών, λαγάνες, φασολάδες, σαρακοστιανά εδέσματα, με μουσική και χορό ετοιμάζονται να γιορτάσουν τα Κούλουμα οι δήμοι στη Βόρεια Ελλάδα.

Ειδικότερα, στον δήμο Θεσσαλονίκης θα στηθούν τέσσερις υπαίθριες γιορτές. Επίκεντρο για μια ακόμη χρονιά θα είναι το δάσος του Σέιχ Σου, όπου παραδοσιακά κάθε χρόνο συγκεντρώνονται εκατοντάδες επισκέπτες. Το πατροπαράδοτο έθιμο του χαρταετού θα λάβει χώρα από τις 10 το πρωί έως τις 3 το μεσημέρι συνοδεία χορευτικών συγκροτημάτων και παραδοσιακών εδεσμάτων.

Ανάλογες εκδηλώσεις οργανώνονται στο Θεατράκι του Κέντρου Πολιτισμού Τούμπας, στο Άλσος Νέας Ελβετίας και στην Τριανδρία, στην αυλή του πρώην 1ου Δημοτικού Σχολείου.

Με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ

Υπαίθρια τραπέζια με γλέντι, σαρακοστιανά και χαρταετούς: Πως γιορτάζουν τα Κούλουμα οι δήμοι της Αττικής, στο Περιστέρι η μεγαλύτερη λαγάνα

Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE