Οι κατάσκοποι-δολοφόνοι του Πούτιν επέστρεψαν: FSB, SVR και GRU συντονίστηκαν – Ο ρόλος της νέας ειδικής μονάδας 54654 και τα ιμάτια της Wagner [μυστική έκθεση της RUSI]

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Η Ουκρανία αυξάνει τις δαπάνες για την απόκτηση drones: Αυξήθηκαν τα πλήγματα στο εσωτερικό της Ρωσίας από τις δυνάμεις του Κιέβου

Ρώσοι κατάσκοποι εμφανίζονταν ως ζευγάρι ξενοδόχων στη Χαλκιδική: Η ειδυλλιακή Villa Elena ήταν φωλιά πρακτόρων της υπηρεσίας πληροφοριών του Πούτιν,GRU

Facebook και Instagram υπό έρευνα από τις Βρυξέλλες για μη τήρηση κανόνων κατά της παραπληροφόρησης: Φόβοι για χειραγώγηση από τη Ρωσία ενόψει ευρωεκλογών

Είναι ασυνήθιστο για αρχηγούς κατασκοπείας να χλευάζουν ανοιχτά τους αντιπάλους τους. Αλλά τον περασμένο μήνα ο Bill Burns, διευθυντής της CIA, δεν μπόρεσε να αντισταθεί στην παρατήρηση ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι ένα δώρο για την υπηρεσία του.

«Το κρυφό ρεύμα δυσαρέσκειας [μεταξύ των Ρώσων] δημιουργεί μια ευκαιρία στρατολόγησης για τη CIA, που εμφανίζεται μία φορά στη διάρκεια μιας γενιάς», έγραψε στο Foreign Affairs. «Δεν το αφήνουμε να πάει χαμένο». Η παρατήρηση μπορεί κάλλιστα να ήχησε το καμπανάκι στις «ειδικές υπηρεσίες» της Ρωσίας, όπως περιγράφει η χώρα τις υπηρεσίες πληροφοριών της.

Οι Ρώσοι κατάσκοποι απέτυχαν να προετοιμαστούν για τον πόλεμο και στη συνέχεια εκδιώχθηκαν μαζικά από την Ευρώπη. Ωστόσο, τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από το Royal United Services Institute (RUSI), μια δεξαμενή σκέψης στο Λονδίνο, και δημοσιεύονται αποκλειστικά από τον Economist σήμερα, δείχνουν ότι μαθαίνουν από τα λάθη τους, προσαρμόζουν τις ικανότητές τους και ξεκινούν μια νέα φάση πολιτικού πολέμου εναντίον της Δύσης.

• Τα τελευταία χρόνια ήταν τρομερά για τους Ρώσους κατασκόπους. Το 2020, πράκτορες του FSB, της ρωσικής υπηρεσίας ασφαλείας, απέτυχαν στη δηλητηρίαση του Alexei Navalny, του πρόσφατα νεκρού ακτιβιστή της αντιπολίτευσης. Τους κορόιδευε επειδή άπλωσαν το Novichok στα εσώρουχά του. Στη συνέχεια, το FSB έδωσε στο Κρεμλίνο μια ρόδινη άποψη για το πώς θα εξελισσόταν ο πόλεμος, υπερβάλλοντας τις εσωτερικές αδυναμίες της Ουκρανίας.

Απέτυχε να εμποδίσει τις δυτικές υπηρεσίες να κλέψουν και να δημοσιοποιήσουν τα σχέδια του Βλαντιμίρ Πούτιν για εισβολή στην Ουκρανία. Και στάθηκε απρόθυμο ή ανίκανο να σταματήσει μία σύντομη ανταρσία του Yevgeny Prigozhin, του αρχηγού της ομάδας μισθοφόρων Wagner, πέρυσι.

Η SVR, η υπηρεσία ξένων πληροφοριών της Ρωσίας, είδε την παρουσία της στην Ευρώπη να εκτονώνεται, με περίπου 600 αξιωματικούς να εκδιώκονται από πρεσβείες σε όλη την ήπειρο. Τουλάχιστον οκτώ «παράνομοι» -αξιωματικοί των πληροφοριών που λειτουργούσαν χωρίς διπλωματική κάλυψη, και συχνά παρίσταναν ότι δεν είναι Ρώσοι- αποκαλύφθηκαν.

Η μελέτη του RUSI

• Η μελέτη του RUSI, που γράφτηκε από τους Jack Watling και Nick Reynolds, ένα ζευγάρι αναλυτών της οργάνωσης, και τον Oleksandr Danylyuk, πρώην σύμβουλο του Υπουργού Άμυνας της Ουκρανίας και του επικεφαλής των εξωτερικών πληροφοριών, βασίζεται σε έγγραφα που «λήφθηκαν από τις ρωσικές ειδικές υπηρεσίες» και συνεντεύξεις με «σχετικούς επίσημους φορείς» -πιθανώς υπηρεσίες πληροφοριών- στην Ουκρανία και την Ευρώπη.

Στα τέλη του 2022, λέει η μελέτη, η Ρωσία συνειδητοποίησε ότι χρειαζόταν πιο ειλικρινείς αναφορές από τις υπηρεσίες της. Όρισε τον Sergei Kiriyenko, τον αναπληρωτή προσωπάρχη του Κρεμλίνου, υπεύθυνο για τις «επιτροπές ειδικής επιρροής». Αυτές συντονίζουν τις επιχειρήσεις κατά της Δύσης και στη συνέχεια μετρούν την επίδρασή τους.

Αυτή η αλλαγή προσωπικού φαίνεται να έχει προκαλέσει πιο συνεκτικές προπαγανδιστικές εκστρατείες. Στη Μολδαβία, για παράδειγμα, μία κάποτε διάσπαρτη προσπάθεια παραπληροφόρησης ενάντια στην προσπάθεια της χώρας για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση έγινε πιο συνεπής και στοχευμένη πέρυσι. Συνέδεσε την προσπάθεια ένταξης με τον Πρόεδρο προσωπικά, ενώ της καταλόγιζε ευθύνη για τα οικονομικά δεινά της Μολδαβίας.

Οι εκστρατείες που στοχεύουν στην υπονόμευση της ευρωπαϊκής υποστήριξης προς την Ουκρανία έχουν επίσης αυξηθεί. Τον Ιανουάριο, Γερμανοί ειδικοί δημοσίευσαν λεπτομέρειες σχετικά με τα bots που διαδίδουν εκατοντάδες χιλιάδες αναρτήσεις στη γερμανική γλώσσα την ημέρα από ένα δίκτυο 50.000 λογαριασμών σε ένα μήνα στο X (το Twitter όπως ήταν). Στις 12 Φεβρουαρίου η Γαλλία αποκάλυψε ένα μεγάλο δίκτυο ρωσικών τοποθεσιών που διέδιδαν παραπληροφόρηση στη Γαλλία, τη Γερμανία και την Πολωνία.

• Εν τω μεταξύ, η GRU, η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών της Ρωσίας, έχει επίσης επαναξιολογήσει τις τεχνικές, τις μεθόδους και τα τεχνολογικά μέσα που χρησιμοποιεί. Τα τελευταία χρόνια, η Μονάδα 29155 -η οποία είχε αποπειραθεί να δολοφονήσει τον Sergei Skripal, έναν πρώην αξιωματικό της ομάδας, στο Salisbury της Βρετανίας το 2018- είδε πολλά από το προσωπικό, τις δραστηριότητες και τις εγκαταστάσεις της να εκτίθενται από την Bellingcat. Η ερευνητική ομάδα βασίζεται σε δημοσίως διαθέσιμες πληροφορίες και ρωσικές βάσεις δεδομένων που διέρρευσαν για τις αποκαλύψεις της.

Η GRU κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το προσωπικό της άφηνε πάρα πολλά ψηφιακά ψίχουλα, ιδίως μεταφέροντας τα κινητά τους τηλέφωνα προς και από ευαίσθητους ιστότοπους που σχετίζονται με τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες. Συνειδητοποίησε επίσης ότι η απέλαση των Ρώσων αξιωματικών πληροφοριών στην Ευρώπη είχε καταστήσει πιο δύσκολη την οργάνωση επιχειρήσεων και τον έλεγχο πρακτόρων στο εξωτερικό – ένας λόγος για τον οποίο η εισβολή στην Ουκρανία πήγε στραβά.

Η ολοσχερής μεταρρύθμιση

• Το αποτέλεσμα ήταν η ολοσχερής μεταρρύθμιση, η οποία ξεκίνησε το 2020 αλλά επιταχύνθηκε μετά την έναρξη του πολέμου. Ο στρατηγός Andrei Averyanov, ο επικεφαλής της Μονάδας 29155, προήχθη, παρά την χορεία των αποτυχιών του, σε αναπληρωτή επικεφαλής της GRU και ίδρυσε μια νέα «Υπηρεσία για Ειδικές Δραστηριότητες».

Το προσωπικό της Μονάδας 29155 – που κάποτε είχε ως εξέχοντα μέλη τους Alexander Mishkin και Anatoly Chepiga, τους άτυχους δηλητηριαστές του κ. Skripal, οι οποίοι επέμεναν ότι είχαν ταξιδέψει στο Salisbury για να δουν το διάσημο κωδωνοστάσιο του καθεδρικού ναού της- δεν κουβαλούσαν πλέον τα προσωπικά ή τα τηλέφωνα εργασίας τους στις εγκαταστάσεις της, χρησιμοποιώντας σταθερά τηλέφωνα.

Η εκπαίδευση γίνεται σε διάφορα ασφαλή σπίτια και όχι επιτόπου. Ενώ το ήμισυ του προσωπικού προερχόταν κάποτε από τις Spetsnaz, τις ρωσικές ειδικές δυνάμεις, οι περισσότεροι νεοσύλλεκτοι δεν έχουν πλέον στρατιωτική εμπειρία, καθιστώντας δυσκολότερο για τις δυτικές υπηρεσίες ασφαλείας να τους αναγνωρίσουν μέσω παλιών φωτογραφιών ή βάσεων δεδομένων που διέρρευσαν.

• Ένας ξεχωριστός κλάδος της Υπηρεσίας Ειδικών Δραστηριοτήτων, η Μονάδα 54654, έχει σχεδιαστεί για να δημιουργήσει ένα δίκτυο παρανόμων που λειτουργούν υπό την «πλήρη νομιμοποίηση», όπως την αποκαλεί η Ρωσία – την ικανότητα, δηλαδή, να περνούν ακόμη και από τους πλέον στενούς ελέγχους από ξένη υπηρεσία κατασκοπείας.

Προσλαμβάνει συνεργάτες μέσω εικονικών εταιρειών, κρατώντας τα ονόματα και τα στοιχεία τους εκτός κρατικών αρχείων, και ενσωματώνει τους αξιωματικούς της σε υπουργεία που δεν σχετίζονται με την άμυνα ή σε ιδιωτικές εταιρείες. Το GRU έχει επίσης στοχεύσει ξένους φοιτητές που σπουδάζουν σε ρωσικά πανεπιστήμια, πληρώνοντας υποτροφίες σε φοιτητές από τα Βαλκάνια, την Αφρική και αλλού στον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Για ένα άλλο παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο οι Ρώσοι κατάσκοποι έχουν μετατρέψει την καταστροφή σε ευκαιρία, μπορεί κανείς να εξετάσει την περίπτωση του Ομίλου Wagner, μιας σειράς εταιρειών υπό την εποπτεία του κ. Prigozhin. Η Wagner αρχικά χρησίμευσε ως αμφισβητήσιμος βραχίονας της ρωσικής επιρροής, παρέχοντας ισχύ και δύναμη πυρός στους τοπικούς αυταρχικούς ηγέτες στη Συρία, τη Λιβύη και άλλες αφρικανικές χώρες. Τον Ιούνιο του 2023, ο Prigozhin, θυμωμένος από την κακή διαχείριση του πολέμου από τον υπουργό Άμυνας και τον αρχηγό του στρατού της Ρωσίας, προήλασε στη Μόσχα. Η ανταρσία σταμάτησε. Δύο μήνες αργότερα ο κ. Prigozhin σκοτώθηκε, όταν το αεροπλάνο του εξερράγη στον αέρα.

• Οι ειδικές υπηρεσίες της Ρωσίας γρήγορα προέβησαν σε καταμερισμό μεταξύ τους της εκτεταμένης στρατιωτικής-εγκληματικής επιχείρησης του κ. Prigozhin. Το FSB θα κρατούσε τις εγχώριες επιχειρήσεις και το SVR τους βραχίονες των μέσων ενημέρωσης, όπως οι φάρμες τρολ που παρενέβησαν στις προεδρικές εκλογές της Αμερικής το 2016. Το GRU πήρε τα ξένα στρατιωτικά κομμάτια, χωρισμένα σε ένα Σώμα Εθελοντών για την Ουκρανία και ένα Εκστρατευτικό Σώμα, υπό τη διαχείριση του Στρατηγού Averyanov, για τον υπόλοιπο κόσμο.

Το τελευταίο δεν εκπλήρωσε τον στόχο του να στρατολογήσει 20.000 στρατιώτες μέχρι το τέλος του περασμένου έτους, λέει ο RUSI, μολονότι η δύναμή του «ανεβαίνει σταθερά». Υπήρξαν εμπόδια: ο γιος του κ. Prigozhin, ο οποίος παραδόξως παραμένει ζωντανός και ελεύθερος, πρόσφερε στρατεύματα Wagner στη Rosgvardia, την εθνική φρουρά της Ρωσίας, προκαλώντας έναν πόλεμο προσφορών μεταξύ της φρουράς και του GRU, σύμφωνα με τους συγγραφείς.

• Το καθαρό αποτέλεσμα αυτής της συγχώνευσης είναι μια αναζωογονημένη ρωσική απειλή στην Αφρική. Λίγο μετά το θάνατο του κ. Prigozhin, ο στρατηγός Averyanov επισκέφθηκε διάφορες αφρικανικές πρωτεύουσες για να προσφέρει αυτό που ο RUSI περιγράφει ως «πακέτο επιβίωσης του καθεστώτος».

Θεωρητικά, οι προτάσεις περιλαμβάνουν το GRU που παρέχει στρατιωτικές δυνάμεις στις τοπικές ελίτ και προπαγάνδα ενάντια σε τοπικούς αντιπάλους. Στο Μάλι, παρατηρούν, ο ραδιοφωνικός σταθμός Lengo Songo που δημιουργήθηκε από την ομάδα είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς στη χώρα. Σε αντάλλαγμα η Ρωσία θα έπαιρνε οικονομικές παραχωρήσεις, όπως ορυχεία λιθίου και διυλιστήρια χρυσού, και έτσι θα μπορούσε να ασκήσει μόχλευση έναντι των εχθρών, ίσως συμπεριλαμβανομένης της ικανότητας να αποκόψει τη Γαλλία από τα ορυχεία ουρανίου στον Νίγηρα (η Γαλλία χρειάζεται ουράνιο για τους πυρηνικούς σταθμούς της). Ο κ. Prigozhin είναι νεκρός. Η κακόβουλη επιρροή του ζει.

Οι νέες επιχειρήσεις

Οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες, αν και λαβωμένες, στέκονται γερά στα πόδια τους μετά τις πρόσφατες ταπεινώσεις τους. Τις τελευταίες εβδομάδες το Insider, ένας ιστότοπος ερευνών με έδρα τη Ρίγα, δημοσίευσε μία σειρά από ιστορίες που τεκμηριώνουν τη ρωσική κατασκοπεία και επιρροή σε όλη την Ευρώπη.

• Περιλαμβάνουν λεπτομέρειες για το πώς ένας αξιωματικός της GRU στις Βρυξέλλες συνεχίζει να παρέχει ευρωπαϊκό εξοπλισμό σε Ρώσους κατασκευαστές όπλων και την αποκάλυψη ότι ένας κορυφαίος βοηθός στην Bundestag και ένας Λετονός βουλευτής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ήταν και οι δύο Ρώσοι πράκτορες, ο τελευταίος ίσως για περισσότερο από 20 χρόνια.

«Δεν είναι τόσο κακό για αυτούς όσο πιστεύουμε ότι είναι», λέει ο Andrei Soldatov, ένας ερευνητής δημοσιογράφος, ο οποίος εκτιμά ότι οι ρωσικές υπηρεσίες «επιστρέφουν για ρεβάνς» και γίνονται ολοένα και πιο εφευρετικές. Ο Vladimir Putin, Πρόεδρος της Ρωσίας, και κάποτε (μέτριος) αξιωματικός των KGB, «προσπαθεί να αποκαταστήσει τη δόξα της τρομερής μυστικής υπηρεσίας του Στάλιν», εξηγεί ο κ. Soldatov.

Επισημαίνει μια περίπτωση τον Απρίλιο του 2023, όταν ο Artem Uss, ένας Ρώσος επιχειρηματίας που συνελήφθη στο Μιλάνο ως ύποπτος για λαθρεμπόριο αμερικανικής στρατιωτικής τεχνολογίας στη Ρωσία, μεταφέρθηκε στη Ρωσία με τη βοήθεια μιας σερβικής εγκληματικής συμμορίας – ενός κοινού ενδιάμεσου για τις ρωσικές υπηρεσίες. Στο παρελθόν, λέει ο κ. Soldatov, τα FSB, SVR και GRU είχαν σαφέστερο καταμερισμό εργασίας. Όχι τώρα πλέον. Και οι τρεις υπηρεσίες είναι ιδιαίτερα ενεργές στη στρατολόγηση μεταξύ της πλημμύρας των εξόριστων που εγκατέλειψαν τη Ρωσία μετά τον πόλεμο. Είναι εύκολο να κρύβεις πράκτορες σε μια μεγάλη ομάδα και απλό να απειλείς όσους έχουν οικογένεια ακόμα στη Ρωσία.

Η Γερμανία προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία, δεδομένου ότι οι πολλοί Ρώσοι που έχουν μετακομίσει εκεί θα μπορούσαν να δημιουργήσουν μια δεξαμενή στρατολόγησης για ρωσικά σώματα κατασκόπων. Η πλημμύρα των νέων αφίξεων οφείλεται εν μέρει στις χώρες της Βαλτικής που έχουν γίνει πιο εχθρικές προς τους Ρώσους μετανάστες. Επιπλέον, η ρωσική κυβερνο-δραστηριότητα δυναμώνει ολοένα και περισσότερο.

Κυβερνοεπιθέσεις και hacking

Τον Δεκέμβριο, η Αμερική και η Βρετανία εξέδωσαν δημόσιες προειδοποιήσεις για την «Star Blizzard», μια ελίτ ομάδα hacking του FSB που στοχεύει χώρες του ΝΑΤΟ εδώ και χρόνια. Τον επόμενο μήνα η Microsoft είπε ότι η «Cosy Bear», μια ομάδα που συνδέεται με το SVR, είχε διεισδύσει σε λογαριασμούς email που ανήκαν σε μερικά από τα πιο ανώτερα στελέχη της εταιρείας. Αυτό ήρθε ως επιστέγασμα μιας εξελιγμένης κυβερνοεπίθεσης εναντίον του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας, προκαλώντας διακοπή ρεύματος που προφανώς συντονίστηκε με ρωσικές πυραυλικές επιθέσεις στην ίδια πόλη.

• Η ανανέωση του μηχανισμού πληροφοριών της Ρωσίας έρχεται σε μία κρίσιμη στιγμή στον ανταγωνισμό Ανατολής-Δύσης. Μια ετήσια έκθεση της υπηρεσίας πληροφοριών της Νορβηγίας, που δημοσιεύθηκε στις 12 Φεβρουαρίου, προειδοποίησε ότι, στην Ουκρανία, η Ρωσία «αποκτά την πρωτοβουλία και παίρνει το πάνω χέρι στρατιωτικά». Η αντίστοιχη έκθεση της Εσθονίας, που κυκλοφόρησε μία ημέρα αργότερα, ανέφερε ότι το Κρεμλίνο «προβλέπει μια πιθανή σύγκρουση με το ΝΑΤΟ εντός της επόμενης δεκαετίας».

Η προτεραιότητα για τους Ρώσους κατασκόπους είναι να προετοιμαστούν για αυτή τη σύγκρουση όχι απλώς κλέβοντας μυστικά, αλλά διευρύνοντας τις ρωγμές στο ΝΑΤΟ, υπονομεύοντας την υποστήριξη για την Ουκρανία στην Αμερική και στην Ευρώπη και διαβρώνοντας τη δυτική επιρροή στον παγκόσμιο νότο. Αντίθετα, υπήρξε πολύτιμη μικρή ρωσική δολιοφθορά στην Ευρώπη κατά των προμηθειών που είχαν προορισμό την Ουκρανία.

Ένας λόγος για αυτό είναι ο φόβος του Κρεμλίνου για κλιμάκωση. Ένας άλλος είναι ότι οι Ρώσοι δεν μπορούν να κάνουν τα πάντα, παντού ταυτόχρονα. Στο μεταξύ, οι κατάσκοποι θα συνεχίσουν να μάχονται εναντίον των ομολόγων τους. Στην έκθεσή τους, οι υπηρεσίες πληροφοριών της Εσθονίας δημοσίευσαν τις ταυτότητες Ρώσων που εργάζονταν για λογαριασμό των υπηρεσιών πληροφοριών της χώρας.

«Για όσους προτιμούν να μην βρίσκουν τα ονόματα και τις εικόνες τους δίπλα σε εκείνα του FSB ή άλλων Ρώσων αξιωματικών πληροφοριών στις δημοσιεύσεις μας, που ενδεχομένως επηρεάζουν τις συσχετίσεις τους με τη Δύση, απευθύνουμε πρόσκληση να έρθουν σε επαφή», σημείωσαν οι Εσθονοί κατάσκοποι. «Είμαστε βέβαιοι ότι μπορούν να γίνουν διαπραγματεύσεις για αμοιβαία επωφελείς συμφωνίες!»

Economist [Russian spies are back—and more dangerous than ever]

Ο αδίστακτος Πούτιν έδωσε προαγωγή στον δεσμοφύλακα και βασανιστή του Ναβάλνι λίγες ημέρες μετά τον θάνατό του