Φεύγει από την τροχιά της Ρωσίας η πιστή, καλή σύμμαχος Αρμενία; «Η Μόσχα έχει η ίδια ανάγκη από όπλα, εμάς θα προστατέψει;» από Αζερμπαϊτζάν και Τουρκία…
FILE PHOTO: Russian President Vladimir Putin (R) meets with Armenian Prime Minister Nikol Pashinyan (L), during the Eurasian Intergovernmental Council and the Council of CIS Heads of Government meetings, in Sochi, Russia, 09 June 2023. EPA/RAMIL SITDIKOV / SPUTNIK / GOVERNMENT PRESS SERVICE POOL MANDATORY CREDIT
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Η άφιξη Αμερικανών στρατιωτών για κοινή εκπαιδευτική άσκηση στην Αρμενία έχει αναστατώσει τη ρωσική κυβέρνηση, η οποία επί δεκαετίες ενεργούσε ως ο μοναδικός εγγυητής ασφαλείας για την πρώην Σοβιετική δημοκρατία.
Η 10ήμερη άσκηση «Eagle Partner» , η οποία ξεκίνησε τη Δευτέρα, περιλαμβάνει 85 Αμερικανούς και 175 Αρμένιους στρατιώτες και αποσκοπεί στην προετοιμασία των Αρμενίων ώστε να συμμετάσχουν σε διεθνείς ειρηνευτικές αποστολές.
- Η άσκηση, αν και μικρή σε κλίμακα, είναι η τελευταία σε μια σειρά από «μη φιλικές ενέργειες» του παραδοσιακού συμμάχου της Μόσχας, όπως ανακοίνωσε το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών.
Η Αρμενία έστειλε πρόσφατα ανθρωπιστική βοήθεια στην Ουκρανία για πρώτη φορά και το κοινοβούλιο της πρόκειται να επικυρώσει την Πράξητης Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου – που σημαίνει ότι θα είναι υποχρεωμένη να συλλάβει τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν εάν ποτέ πατήσει το πόδι του στη χώρα, την οποία το Κρεμλίνο θεωρεί “δική της αυλή”.
Το φλερτ της Αρμενίας με νέους διεθνείς εταίρους έχει υποκινηθεί από την απογοήτευσή της από την Ρωσία η οποία είτε δεν μπόρεσε είτε δεν ήθελε να την υπερασπιστεί ενάντια στην επιθετικότητα από το γειτονικό Αζερμπαϊτζάν και έχει εγείρει ερωτήματα σχετικά με την ικανότητα της Μόσχας να διατηρήσει την κυριαρχία της στις χώρες και τις συγκρούσεις στην πρώτη Σοβιετική αυτοκρατορία.
Ο Πρόεδρος της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν είπε ότι η χώρα του άρχισε να γεύεται τους «πικρούς καρπούς» του «στρατηγικού λάθους» να εμπιστευτεί τη Ρωσία να διατηρεί σχεδόν αποκλειστική ευθύνη για την άμυνα της χώρας του.
«Η αρχιτεκτονική ασφαλείας της Αρμενίας κατά 99,999% συνδέθηκε με τη Ρωσία», δήλωσε στην ιταλική εφημερίδα La Repubblica νωρίτερα αυτό το μήνα.
«Αλλά σήμερα βλέπουμε ότι η ίδια η Ρωσία έχει ανάγκη από όπλα… Ακόμα κι αν το επιθυμεί, η Ρωσική Ομοσπονδία δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες της Αρμενίας».
Από τότε που ο Πασινιάν ανήλθε στην εξουσία το 2018 ως αποτέλεσμα της «Βελούδινης Επανάστασης» της Αρμενίας – μια έκρηξη οργής ενάντια στη διαφθορά και την ευνοιοκρατία στην πρώην Σοβιετική δημοκρατία – η χώρα του αντιμετωπίζει αυξανόμενες εντάσεις με το Αζερμπαϊτζάν.
Το πιο άγριο σημείο ανάφλεξης είναι το Ναγκόρνο-Καραμπάχ , μια περιοχή στα βουνά του Καυκάσου που υπήρξε η αιτία δύο πολέμων μεταξύ των γειτόνων τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, πιο πρόσφατα το 2020.
- Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι διεθνώς αναγνωρισμένο ως μέρος του Αζερμπαϊτζάν, αλλά οι κάτοικοι είναι κυρίως Αρμένιοι.
Η σύγκρουση των 44 ημερών το φθινόπωρο του 2020 εξέθεσε τη στρατιωτική κατωτερότητα της Αρμενίας. Το Αζερμπαϊτζάν, οπλισμένο με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και μαχητικά αεροσκάφη F-16 που παρέχονται από την Τουρκία, κέρδισε μια συντριπτική νίκη, διεκδικώντας περίπου το ένα τρίτο του εδάφους του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, καθώς και επιτέθηκε στην Αρμενία.
Η Ρωσία βοήθησε να τερματιστεί ο πόλεμος με την επίτευξη την κατάπαυση του πυρός. Η συμφωνία προέβλεπε ρωσική δύναμη περίπου 2.000 ανδρών να αναπτυχθεί στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ για να φρουρεί τον διάδρομο του Λατσίν, τον μοναδικό δρόμο που το συνδέει με την Αρμενία.
Όμως οι ρωσικές ειρηνευτικές δυνάμεις δεν εμπόδισαν τα στρατεύματα του Αζερμπαϊτζάν να δημιουργήσουν στρατιωτικό σημείο ελέγχου κατά μήκος του διαδρόμου του Λατσίν, εμποδίζοντας την εισαγωγή τροφίμων στον θύλακα. Το Αζερμπαϊτζάν αρνήθηκε ότι δημιούργησε αποκλεισμό, ενώ η Ρωσία αρνήθηκε τις κατηγορίες για αδράνεια.
Αναξιόπιστος συνεργάτης
Η αδυναμία ή η απροθυμία της Ρωσίας να παρέμβει έχει κάνει πολλούς στην κυβέρνηση της Αρμενίας να αισθάνονται προδομένοι, σύμφωνα με τον Βαχράμ Τερ-Ματεβοσιάν, αναπληρωτή καθηγητή εξωτερικής πολιτικής στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Αρμενίας, με έδρα την πρωτεύουσα, Ερεβάν.
«Η Αρμενία έχει επενδύσει 30 χρόνια από την ανεξαρτησία της –θα έλεγα ακόμη και 200 χρόνια από την πρόσφατη ιστορία της– πιστεύοντας ακράδαντα ότι όταν έρθει η ώρα και όταν παραστεί ανάγκη, η Ρωσία θα εκπληρώσει τις στρατηγικές της υποχρεώσεις και θα υπερασπιστεί την Αρμενία από οποιαδήποτε ξένη επιθετικότητα. Αυτό δεν συνέβη το 2020, ούτε το 2021, ούτε το 2022», είπε στο CNN.
Αυτή η πεποίθηση συνοδεύτηκε από πολλά αυτοπροκαλούμενα κόστη. «Η Αρμενία έχει κάνει σχεδόν οτιδήποτε και ό,τι ήθελε η Ρωσία τα τελευταία 30 χρόνια», είπε ο Τερ-Ματεβοσιάν, συμπεριλαμβανομένης της διακοπής των προσπαθειών της προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση το 2013, αφού η Μόσχα εξέφρασε τη δυσαρέσκειά της.
Έχοντας χορέψει στο ρυθμό που βάραγε η Μόσχα για τόσο καιρό, το Ερεβάν ανέμενε ότι θα εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της για την ασφάλεια, τις οποίες η Ρωσία ισχυρίζεται ότι παρέχει μέσω του Οργανισμού Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO ) , μιας στρατιωτικής συμμαχίας μετασοβιετικών κρατών συμπεριλαμβανομένης της Αρμενίας.
- Όμως, τα τελευταία χρόνια, έχει καταγραφεί μια σειρά από αθετημένες υποσχέσεις, λένε οι αναλυτές.
«Η Ρωσία απέτυχε να εκπληρώσει τις υποσχέσεις της να εξασφαλίσει τον διάδρομο του Λατσίν… Η Ρωσία απέτυχε να παραδώσει όπλα που αγόρασε η Αρμενία από τη Ρωσία, η Ρωσία απέτυχε να περιορίσει την επεκτατική και επιθετική συμπεριφορά του Αζερμπαϊτζάν κατά της Αρμενίας», είπε ο Τερ-Ματεβοσιάν.
Σε απάντηση, είπε, η Αρμενία ένιωσε ότι δεν είχε άλλη επιλογή από το να διαφοροποιήσει τον μηχανισμό ασφαλείας της.
Ακούσιες συνέπειες
Ορισμένοι αναλυτές αποδίδουν την αποτυχία της Ρωσίας να τηρήσει τους όρους της κατάπαυσης πυρός για την οποία μεσολάβησε, στην απόσπαση της προσοχής της από την πλήρους κλίμακας εισβολή της στην Ουκρανία.
Ωστόσο, η Μαρί Ντουμουλίν, διευθύντρια του προγράμματος Wider Europe στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, λέει ότι η κατάσταση αυτή προκλήθηκε εν μέρει από την προσπάθεια της Ρωσίας να κρατήσει ταυτόχρονα την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν στο πλευρό της – ένα έργο που κατέστη αδύνατο λόγω της συνεχιζόμενης επιθετικότητας του Αζερμπαϊτζάν.
«Από τον πόλεμο του 2020 και μετά, η Ρωσία ήταν πολύ απρόθυμη να επιλέξει μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν, πράγμα που σημαίνει ότι επέλεξε το Αζερμπαϊτζάν», είπε η Ντουμουλέν στο CNN. «Είναι μια παθητική στάση. Αλλά αυτή η παθητικότητα από μόνη της είναι μια πολύ υπέρ του Αζερμπαϊτζάν θέση».
Η ίδια επεσήμανε επίσης τους αυξανόμενους δεσμούς μεταξύ Μόσχας και Μπακού – που υποκινούνται από την προσωπική σχέση μεταξύ του Πούτιν και του μακροχρόνιου προέδρου του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίεφ.
«Δεν νομίζω ότι ο Πασινιάν είναι το είδος του ηγέτη που αρέσει στον Πούτιν. Τον έφερε στην εξουσία μια επανάσταση. Έχει αυτόν τον δημοκρατικό, μεταρρυθμιστικό, κατά της διαφθοράς λόγο. Ο Αλίεφ είναι πολύ περισσότερο το είδος του ηγέτη με τον οποίο μπορεί να τα πάει καλά ο Πούτιν», είπε ο Ντουμουλέν.
Οι σχέσεις μεταξύ Πούτιν και Πασινιάν δεν βοηθήθηκαν από τις κινήσεις της Αρμενίας να γίνει συμβαλλόμενο μέρος στο Καταστατικό της Ρώμης του ΔΠΔ, το οποίο θα έδινε στην Αρμενία ένα νέο φόρουμ για να εκφράσει τις ανησυχίες της για τα ανθρώπινα δικαιώματα κατά του Αζερμπαϊτζάν.
- Η Αρμενία υπέγραψε το καταστατικό το 1999, αλλά το Συνταγματικό της Δικαστήριο έκρινε ότι παραβίαζε το σύνταγμα της χώρας – μια απόφαση που ακύρωσε τον Μάρτιο, ανοίγοντας το δρόμο για πιθανή πλέον επικύρωση.
Όμως, στην προσπάθειά της να ενισχύσει την ασφάλειά της έναντι του Αζερμπαϊτζάν, η Αρμενία έδειξε ίσως άθελά της μια ισχυρή περιφρόνηση στη Ρωσία. Το ΔΠΔ έχει εκκρεμές ένταλμα σύλληψης κατά του Πούτιν για “παιδομάζωμα” από την Ουκρανία.
Η επακόλουθη ανακοίνωση κοινών στρατιωτικών ασκήσεων εκπαίδευσης με τις ΗΠΑ έχει επιδεινώσει περαιτέρω τις σχέσεις. Η Ρωσία κάλεσε τον Αρμένιο πρεσβευτή στη Μόσχα την περασμένη εβδομάδα για «δύσκολες» συνομιλίες, ανέφερε το Politico.
- Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε ότι οι ασκήσεις δεν «βοηθούν στην ενίσχυση μιας ατμόσφαιρας αμοιβαίας εμπιστοσύνης στην περιοχή».
Όμως σχολιαστές εντοπίζουν εδώ μια παράνοια εκ μέρους της Μόσχας.
«Με την αντίδρασή της η Ρωσία έδωσε αναντίστοιχη σημασία σε αυτό το γεγονός, δεδομένης της κλίμακας και της έκτασής τ[των γυμνασίων] . Είναι περίπου 260 άτομα οπλισμένα με τουφέκια –όχι βαρύ οπλισμό– που συγκεντρώνονται στην Αρμενία για εννέα έως 10 ημέρες, για να βελτιώσουν αυτό που αποκαλούν «τη διαλειτουργικότητα των ειρηνευτικών δυνάμεων», λέει Ο Τερ -Ματεβοσιάν.
«Η Ρωσία αντέδρασε υπερβολικά αμφισβητώντας τους πραγματικούς στόχους των ασκήσεων και βλέποντας το χέρι του ΝΑΤΟ πίσω από αυτό».
«Αραίωση» της ρωσικής επιρροής
Δεν είναι ακόμη σαφές εάν οι προσπάθειες της Αρμενίας να δημιουργήσει νέες διεθνείς εταιρικές σχέσεις υποκινούνται αποκλειστικά από τις προσπάθειές της να ενισχύσει την ασφάλειά της ή εάν αυτές οι προσπάθειες αποτελούν έναν ευρύτερο δυτικό προσανατολισμό.
«Ως μικρό κράτος, είναι αρκετά επικίνδυνο για την Αρμενία να κάνει μια αναστροφή, ένα μεγάλο γεωπολιτικό άλμα. Γνωρίζουμε τους κινδύνους για αυτό», δήλωσε στο CNN η ‘Αννα Οχανιάν,, ειδικός στη ρωσική εξωτερική πολιτική και καθηγήτρια στο Stonehill College στη Μασαχουσέτη.
Αντί να επιδιώκει να διακόψει πλήρως τους δεσμούς με τη Ρωσία, η Αρμενία απλώς «αδυνατίζει» την επιρροή της, πρόσθεσε.
Όμως, ενώ τα βήματα που έγιναν μέχρι τώρα μπορεί να είναι μέτρια, θα μπορούσαν να θέσουν την Αρμενία σε ένα μονοπάτι από το οποίο είναι δύσκολο να γυρίσεις πίσω.
«Αν ο Πούτιν ξυπνούσε αύριο και ξαφνικά άρχιζε να ακολουθεί διαφορετικούς τύπους πολιτικών – παρέχοντας ορισμένες συγκεκριμένες εγγυήσεις ασφάλειας – δεν νομίζω ότι η εξωτερική πολιτική της Αρμενίας θα αναπροσανατολιζόταν», τόνισε η Οχανιάν.
«Εάν η Ρωσία παρείχε ένα πλήρες φάσμα ασφάλειας για την Αρμενία, αυτό θα σήμαινε μια πολύ βαθύτερη ενσωμάτωση της Αρμενίας στη ρωσική νεο-ιμπεριαλική σφαίρα, παρόμοια με τη Λευκορωσία», είπε – μια μοίρα που η Βελούδινη Επανάσταση της Αρμενίας σηματοδότησε ότι «δεν θα αντέξει.. .»
«Στρυμωγμένη στη μέση»
Οι ηγέτες της Αρμενίας δεν αγνοούν τις προκλήσεις που έρχονται. Μιλώντας στη La Repubblica, ο Πασινιάν είπε ότι φοβάται πως η Αρμενία θα μπορούσε να καταλήξει στρυμωγμένη στη μέση, παγιδευμένη μεταξύ Ρωσίας και Δύσης.
«Οι δυτικές χώρες ή οι ειδικοί… χαρακτηρίζουν την Αρμενία ως φιλορωσική χώρα. Από την άλλη πλευρά, πολλοί κύκλοι στη Ρωσία θεωρούν την Αρμενία ή την κυβέρνησή της… φιλοδυτικές», είπε.
- Χωρίς να μπορεί να κάνει αρκετά για να ευχαριστήσει καμία πλευρά, η Αρμενία μπορεί να διακινδυνεύσει να αποξενώσει και τις δύο, αφήνοντας τον εαυτό της εκτεθειμένο.
Πολλοί στο Ερεβάν έχουν ήδη αρχίσει να φοβούνται μια πιθανή ρωσική επίπληξη. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να είναι οικονομικού χαρακτήρα, αφού η Ρωσία ελέγχει τεράστια τμήματα της οικονομίας της Αρμενίας, από τις τηλεπικοινωνίες μέχρι την ενέργεια. Το Κρεμλίνο απαγόρευσε τις εισαγωγές γαλακτοκομικών προϊόντων από την Αρμενία τον Απρίλιο – φαινομενικά μετά από κάποιες ανησυχίες για την υγεία που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα, αλλά αυτό που βλέει η Οχανιάν ήταν μια τιμωρία για το Ερεβάν που εξετάζει την επικύρωση του ΔΠΔ.
Ή μπορεί να είναι κάτι χειρότερο. «Πρέπει να θυμόμαστε ότι η Ρωσία έχει τεράστιο καταστροφικό δυναμικό στην περιοχή», είπε ο Τερ-Ματεβοσιάν, αναφερόμενος στη μεγάλη στρατιωτική βάση της Ρωσίας βόρεια του Ερεβάν.
Για τον Ματεβοσιάν, η σημερινή κυβέρνηση της Αρμενίας, της οποίας οι «ιδεολογικές ρίζες προέρχονται από… φιλελεύθερες δυτικές αξίες», έχει εκμεταλλευτεί αυτή την «ευκαιριακή στιγμή» για να εφαρμόσει «κάποιες από τις ιδέες, τις σκέψεις και τις πεποιθήσεις της που αγαπούσαν για πολλά χρόνια».
«Θα τα καταφέρουν ή όχι; Ο χρόνος θα δείξει. Αλλά ποιο θα είναι το τίμημα αυτής της αλλαγής, αυτής της διαφοροποίησης; Αυτό είναι το μεγαλύτερο ερώτημα που θέτουν πολλοί στην Αρμενία».
Με πληροφορίες από CNN
Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE