Το Γιβραλτάρ ανήκει στους… μακάκος* του: Τρεις αιώνες διαμάχης Αγγλίας και Ισπανίας για ένα βράχο, αλλά τι βράχο [videos]

Το Γιβραλτάρ είναι πόλη και μικρή βραχώδης χερσόνησος έκτασης 6,5 τετραγωνικών χιλιομέτρων στο νότιο μέρος της Ιβηρικής χερσονήσου και συγκεκριμένα της Ανδαλουσίας, 14 ναυτικά μίλια βορειοανατολικά της Ταρίφας.

Στο σημείο εκείνο, γνωστό και ως στενό του Γιβραλτάρ, ενώνονται η Μεσόγειος Θάλασσα με τον Ατλαντικό ωκεανό, αποτελώντας έτσι τη δυτική κλείδα-στόμιο της λεκάνης της Μεσογείου.

Το Γιβραλτάρ, που βρίσκεται στο νότιο άκρο της Ιβηρικής χερσονήσου, είναι βρετανικό υπερπόντιο έδαφος, το οποίο υπόκειται σε εδαφικές διεκδικήσεις από την Ισπανία.

Οι Βρετανοί το κατέλαβαν τη δεκαετία του 1700 και παρά τις πολλαπλές διαμάχες στα χρόνια που ακολούθησαν, το 2000, το κοινοβούλιο του Γιβραλτάρ υπέγραψε μια δήλωση ενότητας με την οποία δηλώνει ότι δεν θα εγκαταλείψει ποτέ το δικαίωμά του για αυτοδιάθεση. Η δήλωση επίσης αναφέρει ότι ότι «το Γιβραλτάρ ανήκει στον λαό του Γιβραλτάρ και δεν ανήκει ούτε στην Ισπανία για να το διεκδικήσει, ούτε στην Βρετανίας για να το δώσει».

Μακάκος, όπως κοράκια του Πύργου του Λονδίνου*

Η πάνω περιοχή του βράχου καλύπτεται από ένα φυσικό καταφύγιο, το οποίο φιλοξενεί περίπου 230 Μακάκους Μπάρμπαρι, (συνήθως συγχέεται με πιθήκους), η μόνη άγρια μαϊμού που ζει στην Ευρώπη και η οποία υπήρχε εκεί πριν την κατάκτηση του Γιβραλτάρ από τους Βρετανούς.

Μια δεισιδαιμονία, ανάλογη με εκείνη των κορακιών στον Πύργο του Λονδίνου, δηλώνει ότι εάν οι μαϊμούδες ποτέ φύγουν, θα φύγουν και οι Βρετανοί. Το 1944 ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίνστον Τσώρτσιλ είχε τόσο ανησυχήσει για τον συρρικνούμενο πληθυσμό των μαϊμούδων που έστειλε ένα μήνυμα προς τον αποικιακό γραμματέα ζητώντας να γίνει κάτι για την κατάσταση[

Διαμάχη και διαπραγματεύσεις

Το καθεστώς του Γιβραλτάρ αποτέλεσε αντικείμενο μεγαλύτερης αβεβαιότητας μετά την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ το 2021.

Η πρόσφατη πρόταση για μια ζώνη κοινής ευημερίας στο Γιβραλτάρ, που υποβλήθηκε από την Ισπανία και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, χρειάζεται τώρα την αποδοχή του Ηνωμένου Βασιλείου, δήλωσε τη Δευτέρα ο υπουργός Εξωτερικών της Ισπανίας Χοσέ Μανουέλ Αλμπάρες.

«Θέσαμε μια παγκόσμια συμφωνία στο τραπέζι για την οικοδόμηση μιας κοινής ζώνης ευημερίας μεταξύ του Γιβραλτάρ και του Campo de Gibraltar – στην Ισπανία», δήλωσε ο Αλμπάρες (PSOE/S&D) στον Τύπο στην ισπανική πόλη Κόρδοβα (Ανδαλουσία, νότια), όπως ανέφερε το ισπανικό πρακτορείο ειδήσεων.

«Για να υπάρξει συμφωνία, δεν υπάρχει μόνο η ισπανική πρόταση, αλλά πρέπει να υπάρξει και η αποδοχή του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι στο χέρι του Ηνωμένου Βασιλείου», επανέλαβε ο Αλμπάρες.

Η πρόταση, που εστάλη στο Λονδίνο από την Ισπανία και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Νοέμβριο του 2022, αποσκοπεί στη δημιουργία ενός νέου νομικού πλαισίου που θα θέτει τα θεμέλια για μια σταθερή σχέση μεταξύ της Ισπανίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αφενός, και της επικράτειας του Γιβραλτάρ, μέσω του Ηνωμένου Βασιλείου, αφετέρου, σε έναν κόσμο μετά το Brexit.

Σε ένα τέτοιο νομικό πλαίσιο και σύμφωνα με την Επιτροπή και την Ισπανία, η Ισπανία πρέπει να αναλάβει τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων στο Γιβραλτάρ και να ασκήσει ορισμένα καθήκοντα για την ασφάλεια του χώρου Σένγκεν.

Ταυτόχρονα, πρέπει να διασφαλιστεί η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων μεταξύ της ΕΕ και του Γιβραλτάρ, χωρίς να αυξηθούν οι κίνδυνοι για την εσωτερική αγορά της ΕΕ.

Σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν στις 4 Μαΐου, ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ (PSOE/S&D) και ο Βρετανός ομόλογός του, Ρίσι Σούνακ, συμφώνησαν στην ανάγκη επίτευξης συμφωνίας «το συντομότερο δυνατό» για το θέμα αυτό.

Εποικοδομητικό πνεύμα και διάλογος με το Λονδίνο

«Κατ’ αρχήν, το εποικοδομητικό πνεύμα του Ηνωμένου Βασιλείου είναι επίσης η οικοδόμηση αυτού του χώρου κοινής ευημερίας», δήλωσε ο Αλμπάρες.

Λαμβάνοντας υπόψη αυτό το «εποικοδομητικό πνεύμα», ο υπουργός εξέφρασε την ελπίδα ότι «θα υπάρξει το συντομότερο δυνατό (συμφωνία με το Λονδίνο)». «Είμαστε έτοιμοι για μια συμφωνία, αλλά για να υπάρξει συμφωνία, χρειάζονται δύο».

Η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο διαπραγματεύονται μια συμφωνία που θα διέπει τις σχέσεις της ΕΕ με το Γιβραλτάρ μετά το Brexit, δεδομένου ότι μια προσυμφωνία επιτεύχθηκε στα τέλη Δεκεμβρίου 2020, λίγες ώρες μετά την επίσημη αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ένωση.

Στα τέλη του περασμένου έτους συνήφθη μια καταρχήν συμφωνία μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ισπανίας, σύμφωνα με την οποία η «μεγιστοποιημένη και απεριόριστη κινητικότητα των προσώπων μεταξύ του Γιβραλτάρ και του χώρου Σένγκεν», η κατάργηση του φράχτη στα χερσαία σύνορα και η μεταφορά των τελωνειακών ελέγχων στο αεροδρόμιο και το λιμάνι του Γιβραλτάρ, θα εξαρτηθεί από την παρουσία ισπανικής και γιβραλταριανής αστυνομίας στα σημεία εισόδου και θα εποπτεύεται από τη Frontex, την υπηρεσία συνόρων της ΕΕ, για τέσσερα χρόνια, ανέφερε η EURACTIV.

Το Γιβραλτάρ και οι ισπανικές εκλογές

Σύμφωνα με αναφορές ισπανικών μέσων ενημέρωσης, τα σύνορα Ισπανίας-Γιβραλτάρ (γνωστά με το όνομα «la verja»/ο φράχτης) διασχίζουν καθημερινά περίπου 15.000 εργαζόμενοι, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι Ισπανοί. Άλλες πηγές αναφέρουν ότι ο αριθμός αυτός πλησιάζει τις 30.000.

Εν τω μεταξύ, οι σχέσεις μεταξύ της Ισπανίας και του Γιβραλτάρ λειτουργούν με ad hoc ρυθμίσεις και δεν υπάρχει κάποια αυστηρή προθεσμία μέχρι την οποία θα πρέπει να επιτευχθεί συμφωνία για μια νέα συνθήκη.

Η Ισπανία θα πραγματοποιήσει περιφερειακές και δημοτικές εκλογές στις 28 Μαΐου, ενώ οι γενικές εκλογές αναμένεται να διεξαχθούν τον Δεκέμβριο, κατά τη διάρκεια του τελευταίου μήνα της προεδρίας της χώρας στο Συμβούλιο της ΕΕ.

Το κεντροδεξιό Λαϊκό Κόμμα (PP/EPP), η κύρια δύναμη της αντιπολίτευσης, και το ακροδεξιό κόμμα VOX (ECR) ακολουθούν μια «σκληρή γραμμή» για την «καυτή πατάτα» του Γιβραλτάρ, σε σύγκριση με τον μετριοπαθή τόνο του κυβερνώντος σοσιαλιστικού κόμματος (PSOE/S&D). Σε πολλές περιπτώσεις, το VOX έχει ταχθεί υπέρ του κλεισίματος των συνόρων με το Γιβραλτάρ.

Το Γιβραλτάρ από το 1704

Το 1704, κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ισπανικής Διαδοχής, ένας ενιαίος αγγλο-ολλανδικός στόλος, που εκπροσωπούσε τη Μεγάλη Συμμαχία, κατέλαβε την πόλη του Γιβραλτάρ για λογαριασμό του Αρχιδούκα Καρόλου της Αυστρίας, κατά την προσπάθειά του να γίνει Βασιλιάς της Ισπανίας.

Στη συνέχεια, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού έφυγε από την πόλη, με πολλούς να εγκαθίστανται σε κοντινή απόσταση. Καθώς η εκστρατεία της Συμμαχίας κινούνταν σε αποτυχία, συνήφθη η Συνθήκη της Ουτρέχτης (1713), με την οποία εκχωρήθηκε ο έλεγχος του Γιβραλτάρ στη Βρετανία για να εξασφαλιστεί η αποχώρησή της από τον πόλεμο. Μετέπειτα προσπάθειες των Ισπανών μοναρχών να ανακτήσουν το Γιβραλτάρ, με την Πολιορκία του 1727 και με τη Μεγάλη Πολιορκία του 1779-83, στέφθηκαν σε αποτυχία.

Μετά την καταστροφική Μεγάλη Πολιορκία, η πόλη ξαναχτίστηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου. Ο χτίστης-μηχανικός Τζοβάνι Μαρία Μποσέτι, έφθασε στο Γιβραλτάρ το 1784 από το Μιλάνο και έχτισε το Ναυπηγείο (που ολοκληρώθηκε το 1812) και πολλά άλλα κτήρια. Ο Μποσέτι θεωρείται υπεύθυνος για τον καθορισμό της μορφής της παλιάς πόλης, που συνδυάζει αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά διαφορετικών επιρροών (ιταλικών, ισπανικών, αγγλικών κ.ά.).

Κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων, το Γιβραλτάρ έγινε βάση «κλειδί» για το Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη Μάχη του Τραφάλγκαρ (21 Οκτωβρίου 1805). Η στρατηγική του θέση επιβεβαιώθηκε και κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Κριμαίας του 1854-1856.

Τον 18ο αιώνα, η στρατιωτική φρουρά εν καιρώ ειρήνης κυμαινόταν από περίπου 1.100 έως το πολύ 5.000 άνδρες. Το πρώτο μισό του 19ου αιώνα, ωστόσο, σημειώθηκε σημαντική αύξηση του πληθυσμού του Γιβραλτάρ (πάνω από 17.000 το 1860), καθώς άνθρωποι από τη Βρετανία και άλλα μέρη της Μεσογείου (Ιταλοί, Πορτογάλοι, Μαλτέζοι και Γάλλοι) εγκαταστάθηκαν εκεί.

Η στρατηγική του σημασία αυξήθηκε με το άνοιγμα της Διώρυγας του Σουέζ, καθώς βρισκόταν στη θαλάσσια διαδρομή μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Βρετανικής Ινδικής Αυτοκρατορίας. Στα τέλη του 19ου αιώνα, έγιναν σημαντικές προσπάθειες για τη βελτίωση των οχυρώσεων και την επέκταση του λιμανιού.

Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, το μεγαλύτερο μέρος του άμαχου πληθυσμού του Γιβραλτάρ μεταφέρθηκε στο Λονδίνο, αλλά και σε τμήματα του Μαρόκου, της Μαδέρας και στην Τζαμάικα. Ο Βράχος ενισχύθηκε αμυντικά σε σημαντικό βαθμό. Στις 18 Ιουλίου 1940, η Γαλλική Πολεμική Αεροπορία της Γαλλίας του Βισύ εξαπέλυσε αεροπορική επίθεση στο Γιβραλτάρ ως αντίποινα για βρετανικούς βομβαρδισμούς κατά δυνάμεων του Βισύ.

Η ναυτική βάση και τα πλοία που στάθμευαν εκεί διαδραμάτισαν βασικό ρόλο στην προμήθεια και τον εφοδιασμό του νησιού της Μάλτας, κατά τη διάρκεια της μακράς πολιορκίας της. Από το Γιβραλτάρ ξεκίνησε η κρίσιμη νηοπομπή με την ονομασία «Επιχείρηση Βάθρο» τον Αύγουστο του 1942, μέσω της οποίας ανεφοδιάστηκε το νησί σε μια κρίσιμη χρονική στιγμή όπου οι αεροπορικές επιθέσεις από την πλευρά Γερμανών και Ιταλών είχαν ενταθεί.

Η απροθυμία του Ισπανού δικτάτορα Φρανθίσκο Φράνκο να επιτρέψει την είσοδο του γερμανικού στρατού στο ισπανικό έδαφος, ματαίωσε το γερμανικό σχέδιο («Επιχείρηση Φέλιξ») για κατάληψη του Βράχου του Γιβραλτάρ.

Στη δεκαετία του 1950, ο Φράνκο αξίωσε την ενσωμάτωση του Γιβραλτάρ στην Ισπανία και περιόρισε τις μετακινήσεις πολιτών μεταξύ Γιβραλτάρ και ισπανικής ενδοχώρας. Οι Γιβραλτάροι ψήφισαν συντριπτικά υπέρ της παραμονής τους στη βρετανική κυριαρχία, στο δημοψήφισμα του 1967 που αφορούσε το μέλλον του Γιβραλτάρ και οδήγησε στην ψήφιση του Συνταγματικού Διατάγματος του 1969.

Ως απάντηση, η Ισπανία έκλεισε εντελώς τα σύνορα με το Γιβραλτάρ και διέκοψε όλες τις διόδους επικοινωνίας. Τα σύνορα με την Ισπανία άνοιξαν μερικώς στις 15 Δεκεμβρίου 1982 με απόφαση του Βασιλιά της Ισπανίας Χουάν Κάρλος, μετά από 13 χρόνια. Τρία χρόνια αργότερα, το 1985, τα σύνορα άνοιξαν πλήρως και οι δίοδοι επικοινωνίας αποκαταστάθηκαν, λίγο πριν την προσχώρηση της Ισπανίας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Βρετανία και η Ισπανία ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις για μια πιθανή συμφωνία κοινής κυριαρχίας επί του Γιβραλτάρ. Η κυβέρνηση του Γιβραλτάρ διοργάνωσε ένα νέο δημοψήφισμα για το σχέδιο αυτό και το 99% του πληθυσμού ψήφισε υπέρ της απόρριψής του.

Η βρετανική κυβέρνηση δεσμεύθηκε να σεβαστεί τις επιθυμίες των πολιτών. Μετά το δημοψήφισμα του 2006, ήρθε σε ισχύ ένα νέο Συνταγματικό Διάταγμα. Το ίδιο έτος ξεκίνησε μια διαδικασία τριμερών διαπραγματεύσεων μεταξύ της Ισπανίας, του Γιβραλτάρ και του Ηνωμένου Βασιλείου, με τις οποίες τερματίστηκαν ορισμένοι περιορισμοί και διαφορές που αφορούσαν τομείς, όπως οι αεροπορικές μετακινήσεις, οι τελωνειακές διαδικασίες, οι τηλεπικοινωνίες, οι συντάξεις και οι πολιτιστικές ανταλλαγές.

Στο βρετανικό δημοψήφισμα για την παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, που διεξήχθη τον Ιούνιο του 2016, το 96% των κατοίκων του Γιβραλτάρ ψήφισε υπέρ της παραμονής με ποσοστό 84%.

Η Ισπανία ως εκ τούτου επανέλαβε τις προτάσεις της για κοινή ισπανο-βρετανική κυριαρχία της χερσονήσου, κάτι που απέκλεισε κατηγορηματικά ο επικεφαλής της κυβέρνησης του Γιβραλτάρ, Φάμπιαν Πικάρντο.

Στη συμφωνία αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, υπάρχει ένα ειδικό πρωτόκολλο το οποίο προβλέπει, σε σχέση με το Γιβραλτάρ, στενή συνεργασία μεταξύ της Ισπανίας και του Ηνωμένου Βασιλείου για την εφαρμογή των δικαιωμάτων των πολιτών που προβλέπονται στη συμφωνία αποχώρησης.

Η οικονομία του Γιβλαρτάρ

Οι Βρετανικές Ένοπλες Δυνάμεις έχουν παίξει παραδοσιακά σημαντικό ρόλο στην οικονομία του Γιβραλτάρ, μέσω κυρίως του ναυστάθμου που συνεισφέρει το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας.

Ο ρόλος αυτός, ωστόσο, έχει μειωθεί τα τελευταία 20 χρόνια και εκτιμάται ότι αντιπροσωπεύει μόλις το 7% της τοπικής οικονομίας, σε σύγκριση με το 60% που αντιπροσώπευε το 1984.

Σήμερα, η οικονομία του Γιβραλτάρ κυριαρχείται από τέσσερις βασικούς τομείς: χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, διαδικτυακός τζόγος, ναυτιλία και τουρισμός, στον οποίο περιλαμβάνονται αφορολόγητες λιανικές πωλήσεις σε επισκέπτες.

Η περιοχή διαθέτει επίσης ένα μικρό κατασκευαστικό τομέα, με μια εταιρεία που προμηθεύει ασθενοφόρα από μεταποιημένα οχήματα SUV στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και σε άλλους οργανισμούς.

Η αγορά εργασίας του Γιβραλτάρ παρουσιάζει εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό ανεργίας (περίπου 1%). Σχεδόν το ήμισυ (46%) της συνολικής απασχόλησης καλύπτεται από μεθοριακούς εργαζόμενους (εργαζόμενους που διαμένουν συνήθως στην Ισπανία αλλά εργάζονται στο Γιβραλτάρ), η μεγάλη πλειοψηφία των οποίων (59%) είναι ισπανικής υπηκοότητας.

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, πολλοί πράκτορες στοιχημάτων και φορείς εκμετάλλευσης διαδικτυακών τυχερών παιχνιδιών εγκαταστάθηκαν στο Γιβραλτάρ για να επωφεληθούν από τη λειτουργία τους σε καθεστώς ρυθμιζόμενης δικαιοδοσίας με ευνοϊκό καθεστώς εταιρικού φόρου.

Το εν λόγω εταιρικό φορολογικό καθεστώς για τις υπεράκτιες εταιρείες εγκαταλείφθηκε σταδιακά μέχρι τον Ιανουάριο του 2011 και αντικαταστάθηκε από έναν επίσης ευνοϊκό σταθερό εταιρικό συντελεστή φορολογίας του 10%.

Ο τουρισμός είναι ένας πολύ σημαντικός κλάδος της οικονομίας. Το Γιβραλτάρ είναι ένα δημοφιλές λιμάνι για κρουαζιερόπλοια και προσελκύει επισκέπτες από θέρετρα της Ισπανίας για ημερήσιες εκδρομές. Ο Βράχος είναι ένα δημοφιλές τουριστικό αξιοθέατο, ιδιαίτερα μεταξύ των Βρετανών τουριστών και των κατοίκων της νότιας ακτής της Ισπανίας.

Είναι επίσης ένας δημοφιλής προορισμός αγορών, καθώς όλα τα αγαθά και οι υπηρεσίες είναι χωρίς ΦΠΑ, αν και ενδέχεται να υπόκεινται σε φόρους του Γιβραλτάρ. Πολλές από τις μεγάλες βρετανικές αλυσίδες καταστημάτων έχουν υποκαταστήματα ή συμφωνίες δικαιόχρησης (franchises) στο Γιβραλτάρ, συμπεριλαμβανομένων των Morrisons, Marks & Spencer και Mothercare.

Τα υποκαταστήματα και οι συμφωνίες δικαιόχρησης (franchises) των διεθνών λιανοπωλητών, όπως Tommy Hilfiger και Sunglass Hut International, είναι επίσης παρόντες στο Γιβραλτάρ, όπως και η ισπανική εταιρία ειδών ένδυσης Mango.

Ένας αριθμός από βρετανικές και διεθνείς τράπεζες έχουν επιχειρήσεις με έδρα το Γιβραλτάρ. Η Jyske Bank ισχυρίζεται ότι είναι η παλαιότερη τράπεζα στη χώρα, βάση της εξαγοράς της Banco Galliano το 1987, η οποία άρχισε να λειτουργεί στο Γιβραλτάρ το 1855. Ένας πρόγονος της Barclays, η Anglo-Egyptian Bank, λειτούργησε στο Γιβραλτάρ το 1888 και η Credit Foncier (που τώρα αποτελεί την Crédit Agricole λειτούργησε το 1920.

Με πληροφορίες από Euractiv και Wikipedia

Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία κατέρρευσε με πληθωρισμό 15.000%: Πανάκριβα έργα, έλλειψη σκλάβων, πολυδάπανες λεγεώνες, υπερφορολόγηση και άπληστοι μισθοφόροι [videos]

Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE