«Το Σβηστό Μανουάλι»: 200 χρόνια της ιστορίας του νέου Ελληνικού κράτους μέσα από την έκθεση στο Μουσείο Αργυροτεχνίας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Στη Γενεύη ο γενικός διευθυντής του ΥΠΕΞ της Κύπρου: Θα παρουσιάσει την έκθεση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

Καταγγελίες χωρίς διερεύνηση, αδιάκριτες καταγραφές απαντά το ΥΠΕΞ στην έκθεση του State Department για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα: Κόλαφος, λέει ο ΣΥΡΙΖΑ

Έξω φρενών η Ιερουσαλήμ με τα Ηνωμένα Έθνη: Το Ισραήλ κατακεραυνώνει την έκθεση για το Γραφείο Αρωγής και Έργων (UNRWA), ομιλεί για σχέση με τη Χαμάς

Ένα σημαντικό έργο γεμάτο συμβολισμούς, το οποίο μέσα από συγκρίσεις και αντιπαραθέσεις, αναστοχάζεται τα 200 χρόνια της ιστορίας του νέου Ελληνικού κράτους, είναι η έκθεση της εικαστικού Ηρώς Νικοπούλου, την οποία φιλοξενεί το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, στο Μουσείο Αργυροτεχνίας, στα Ιωάννινα.

Πρόκειται, για μία εικαστική εγκατάσταση που ξεδιπλώνεται σε τρεις ενότητες και έχει τίτλο «Το Σβηστό Μανουάλι – Εικόνες για έναν Κόσμο που Περιμένει.»

«Θα χαρώ αν το έργο μου γίνει αφορμή για αναστοχασμό όλων όσων έχουν συμβεί στη χώρα μας τα τελευταία διακόσια χρόνια. Αν ενεργοποιηθεί η μνήμη του επισκέπτη και τον βοηθήσει να κατανοήσει τις διαφορές ανάμεσα στην επίσημη ιστορία και εκείνην που προκύπτει από απωθημένες πτυχές της μικροϊστορίας. Αν εμπλακεί και «συνομιλήσει» με τα έργα αποκωδικοποιώντας τους συμβολισμούς, καθώς σε αυτή την δουλειά τίποτα δεν είναι, όπως αρχικά φαίνεται», επισημαίνει η εικαστικός στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, κατά την ξενάγηση στην Έκθεση.

Το Τέμπλο

Στην 1η ενότητα , ο επισκέπτης θα συναντήσει μπροστά από ένα τρίπτυχο «Τέμπλο», ένα σιδερένιο γλυπτό μανουάλι, έργο της εικαστικού, που δεν είναι εκκλησιαστικό. « Με το κωνικό και σπειροειδές σχήμα που του έδωσα θέλω να αποδώσω την σπειροειδή έννοια, κίνηση του ιστορικού χρόνου, που μαζί με τα λιγοστά μισολιωμένα και τώρα σβηστά κεριά ανακαλούν συνειρμικά, εκτός από το φως τους που λείπει και την έννοια της μνήμης» εξηγεί η κα Νικοπούλου.

Μέσα από την δομή των τριών πτυχών του «Τέμπλου», εν είδη μεγεθυμένου λειτουργικού εκκλησιαστικού τριπτύχου, που όμως δεν έχει καμία σχέση με εκκλησιαστικό ή θρησκευτικό θέμα, ιστορεί το πανόραμα της νεοελληνικής εκδοχής της νεωτερικότητας, δηλαδή των τελευταίων διακοσίων χρόνων, όπως αυτή προβάλλεται στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο γίγνεσθαι.

Τα ιστορικά πρόσωπα βρίσκονται στην αριστερή πλευρά, τα ιστορικά γεγονότα στα δεξιά, ενώ στο κέντρο τοποθετείται ψηλόλιγνη, η μόνη έγχρωμη και καθοριστική πτυχή με ένα σύνολο συμβόλων, όπως σημαίες ή λογότυπα κινημάτων, κομμάτων ή πολυεθνικών εταιρειών, όλων εκείνων δηλαδή που κινούν σε συμβολικό ή οικονομικό επίπεδο τον κόσμο μας.

Η χρονική διάταξη και στα τρία μέρη του τρίπτυχου ξεκινά από το παρόν στο επάνω μέρος και προχωρά προς τα κάτω, φτάνοντας στην εποχή της Παλιγγενεσίας του 1821 και των Ορλωφικών το 1770. Παρατηρούμε ότι στις αποτυπώσεις προσώπων, γεγονότων, λογοτύπων, που αφορούν τον παρόντα χρόνο σπανίζουν οι περιπτώσεις που διαπνέονται από όραμα και εσωτερικό φως.

Όσο κατεβαίνει η ματιά μας προς τα κάτω, αυξάνεται η παρουσία ιδεών και αξιών, άρα σε συμβολικό επίπεδο δυναμώνει το φως.

Υλικό χιλίων αρχείων

Η Ηρώ Νικοπούλου, όπως μας αναφέρει, πριν την εικαστική της δημιουργία, χρειάστηκε να προηγηθεί τριετής έρευνα, από την οποία προέκυψε υλικό περιπου χιλίων αρχείων το οποίο διαχειρίστηκε για τις τρεις ενότητες του έργου.

«Χωρίς να είμαι ιστορικός επιστήμονας, εννοείται, συχνά συνάντησα τεκμήρια από την μικροϊστορία που την αξιοποίησα, ως πηγή συμπληρωματική ή σε ορισμένες περιπτώσεις και διορθωτική του επίσημου ιστορικού αφηγήματος» επισημαίνει και συνεχίζει :

«Όλοι, άλλωστε, γνωρίζουμε για τις σκοτεινές περιόδους, για τους δύο εμφυλίους που διαδραματίστηκαν από το 1823 μέχρι το 1825 για τις διαμάχες μεταξύ Φιλικών και Κοτζαμπάσηδων, μεταξύ στρατιωτικών και πολιτικών, για τα «καπάκια» στ’ αρματωλίκια, και για την ολέθρια δολοφονία του Καποδίστρια αργότερα, το 1831. Παρ’ όλα αυτά, επικράτησε η ανάγκη για ελευθερία, επομένως, τελικά επικράτησε μέσα από πολλά σκοτάδια, αν και με την βοήθεια των μεγάλων δυνάμεων, το φως της. Αυτό το οραματικό φως προσπαθεί να ανιχνεύσει το έργο μου».

Postmodern Hellas 2021

Στην 2η ενότητα, το έργο έχει τίτλο Postmodern Hellas 2021. Αναφέρεται στην μετανεωτερική Ελλάδα, μέσω του καθοριστικού και ιστορικά φορτι­σμένου τοπόσημου της Αθήνας, την Παλαιά Βουλή, σε συνδυασμό με την απουσία του γνω­στού ανδριάντα του αρχιστράτηγου Κολοκοτρώνη.

«Πολλά πράγματα είναι καλά αλλά δεν έχουν όλα την ίδια αξία, δεν είναι όλα ανταλλάξιμα και αντικαταστάσιμα, για παράδειγμα, καλά τα αναψυκτικά, αλλά δεν μπορούν να αντικαταστήσουν το νερό, γιατί χωρίς το νερό δεν υπάρχει ζωή» σημειώνει η κ. Νικοπούλου και θέτει το ερώτημα στον επισκέπτη.

«Το ερώτημα, λοιπόν, που θέτει το συγκεκριμένο έργο της 2ης ενότητας, είναι κατά πόσο ο Κολοκοτρώνης, ως συμβολική επιτομή του αγώνα της Ανεξαρτησίας, μας ενεργοποιεί συναισθηματικά και στοχαστικά σήμερα. Κατά πόσο, συνειδητοποιούμε τις προσπάθειες μερικής ιστορικής αποκαθήλωσής του και αντικατάστασής του, από άλλες μορφές;

Πώς αντιδρούμε στην πλήρη αποσιώπηση του υπερχιλιετούς Βυζαντίου, με το ισχυρό θρησκευτικό του αποτύπωμα στην ψυχή του λαού μας, στην επετειακή και ευτυχώς αποσυρμένη λεζάντα που πλανάται από πάνω του»;

«Συνθετικά πορτρέτα»

Η τρίτη ενότητα της έκθεσης αποτελείται από 12 «Συνθετικά πορτρέτα» ηρώων και αγωνιστών του 1821 ανδρών και γυναικών, λογίων και πολιτικών, Ελλήνων και Αρβανιτών.

Σε κάθε πορτρέτο υπάρχει, ως εικαστική βάση, ένα διαφορετικό κάθε φορά ζωγραφικό μου έργο με λάδι σε καμβά, το οποίο ψηφιοποιημένο συλλειτουργεί με το υπόλοιπο υλικό.

Το έργο «δανείζεται» στοιχεία άλλων ζωγραφικών ή φωτογραφικών πορτρέτων, εμπλουτισμένων από σημαντικές στιγμές της δράσης, της ζωής ή του ένδοξο θυσιαστικού θανάτου του εικονιζόμενου, χαρακτηριστικά προσωπικά αντικείμενα, αρχειακό υλικό όπως χάρτες, χειρόγραφες επιστολές μεταγενέστερες ή και σύγχρονες απεικονίσεις ή χρήσεις της εικόνας του αγωνιστή, δημιουργώντας τελικά ένα εικαστικό παλίμψηστο.

«Με αυτό τον τρόπο επιδίωξα την αποεξοικειοποίηση του θεατή από τις παλιές και καθιερωμένες εικόνες που έχουν τελικά αδρανήσει και δεν μας κινητοποιούν ψυχοπνευματικά».

Ρωτήσαμε την Ηρώ Νικοπούλου, με ποιόν προβληματισμό θα ήθελε να φύγει ο επισκέπτης από την Έκθεση:

«Θα χαρώ αν το έργο μου γίνει αφορμή για αναστοχασμό όλων όσων έχουν συμβεί στη χώρα μας τα τελευταία διακόσια χρόνια. Αν ενεργοποιηθεί η μνήμη του επισκέπτη και τον βοηθήσει να κατανοήσει τις διαφορές ανάμεσα στην επίσημη ιστορία και εκείνην που προκύπτει από απωθημένες πτυχές της μικροϊστορίας.

»Αν εμπλακεί και «συνομιλήσει» με τα έργα αποκωδικοποιώντας τους συμβολισμούς, μια που σε αυτή την δουλειά τίποτα δεν είναι όπως αρχικά φαίνεται.

»Όλα τα έργα έχουν πολλαπλά, μισοκρυμμένα επίπεδα και λειτουργούν, ως παλίμψηστα, τα οποία χρειάζονται προσεκτική και επίμονη ματιά για να τα αποκαλυφθούν.

»Αν συνειδητοποιήσει, ότι όλα όσα είχαν κατορθώσει τότε εκείνοι που αγωνίστηκαν για την ελευθερία τους, την οποία χαιρόμαστε κι εμείς σήμερα, δεν είναι δεδομένα αν εμείς δεν είμαστε συνειδητοποιημένοι για την αξία τους. Αν αναρωτηθεί κατά πόσον του αρκεί στη ζωή του μόνο το τεχνητό φως της τεχνολογίας.

Στον μετανεωτερικό κόσμο του παρόντος, όπου το κέντρο των αποφάσεων και των ευθυνών μετατοπίζεται διαρκώς από τον άνθρωπο προς τα τεχνολογικά του υποκατάστατα, που θαυμάζονται άκριτα ως τεχνητή νοημοσύνη, είναι πολύ σημαντικό ο άνθρωπος να συνεχίσει να οραματίζεται έναν κόσμο που θα είναι αδιανόητος δίχως την αναγεννημένη και ζωοποιό παρουσία του.

»Στόχος αυτής της δουλειάς μου, λοιπόν, είναι να οραματιστούμε το μέλλον μας και την χώρα μας όχι ως απλό χώρο αλλοτριωμένο από την ασύμμετρη, δίχως βάσεις στο παρελθόν, αξιοποίηση.

»Να σκεφτούμε πάλι το θέμα της ταυτότητά μας, της τόσο πλούσιας σε συμπληρωματικές αποχρώσεις, να πιστέψουμε ξανά στον δημιουργικό κι ανοιχτό εαυτό μας, να ονειρευτούμε τον Τόπο μας και τον Κόσμο μας ξανά ως έργο ψυχής».

Η Έκθεση θα φιλοξενείται στο Μουσείο Αργυροτεχνίας του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, στα Ιωάννινα έως τις 11 Σεπτεμβρίου 2023.

Mε πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ, Μ. Τζώρα
Ιωάννινα, Ελλάδα