Η σημασία της Ελληνικής Επανάστασης για τη σύγχρονη Ευρώπη: Το βιβλίο του Mark Mazower

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Πότε ανακάλυψαν οι Έλληνες τον «Νέο Κόσμο»: Το αμερικανικό όνειρο, ο «αμερικανολόγος» Κοραής και οι διαχρονικές σχέσεις αγάπης και μίσους

Ανεκτίμητη η προσφορά των Επτανήσων στον αγώνα για την ανεξαρτησία: Από τον Καποδίστρια και τους λόγιους μέχρι τους ανώνυμους μαχητές της ελευθερίας

Το Τορίνο τίμησε την Ελληνική Επανάσταση: Με τη γαλανόλευκη και το σύνθημα «Ελευθερία ή Θάνατος» φωτίστηκε το μνημείο- σύμβολο της πόλης

Βιβλίο: The Greek Revolution 1821 and the Making of Modern Europe
Συγγραφέας:  Mark Mazower
Εκδ.Penguin Press,  2021, σελ 608
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ  ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΥΡΩΠΗ

Του ΑΧΙΛΛΕΑ ΠΑΠΑΡΣΕΝΟΥ*

Ο Μαρκ Μαζάουερ, καθηγητής ιστορίας στο πανεπιστήμιο Κολούμπια, έχει εντρυφήσει στην ιστορία της Ευρώπης, των Βαλκανίων και της Ελλάδας. Βιβλία του, όπως «Η Ελλάδα του Χίτλερ», «Θεσσαλονίκη: Πόλη των Φαντασμάτων», «Τα Βαλκάνια: Μία Σύντομη Ιστορία» και «Η Σκοτεινή Ηπειρος» έχουν αποσπάσει  εγκώμια και βραβεία.

Τιμητικά πολιτογραφημένος Ελληνας  πέρυσι και μέλος της Επιτροπής  «Ελλάδα 2021», που συστάθηκε  για τον εορτασμό της δισεκατοντηρίδας  από την έναρξη της Επανάστασης του 1821,  ο διακεκριμένος Βρετανός ιστορικός  με ένα ογκώδες νέο βιβλίο του, που μόλις κυκλοφόρησε και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, εντάσσει την Ελληνική Επανάσταση στο ευρύτερο πλαίσιο της σύγχρονης ευρωπαικής ιστορίας, αναδεικνύοντας τη σημασία της ως προάγγελου πολιτικών εξελίξεων στην Ευρώπη, καθώς η Ελλάδα υπήρξε το πρώτο έθνος -κράτος, που αναδύθηκε από τις πολυεθνικές αυτοκρατορίες στις αρχές του 19^ου αιώνα.

Διαχωρίζοντας τους μύθους απο την πραγματικότητα και επικαλούμενος διπλωματικά έγγραφα, μαρτυρίες  Ελλήνων και ξένων  πρωταγωνιστών και την έρευνα λαμπρών νέων Ελλήνων ιστορικών, αναλύει χωρίς εξωραισμούς την πορεία της Επανάστασης  από την ίδρυση  της Φιλικής Εταιρείας, τις  νίκες και ήττες στα πεδία των μαχών μέχρι την αποφασιστική Ναυμαχία του Ναυαρίνου, το έργο του πρώτου Κυβερνήτη Καποδίστρια και  την εγκαθίδρυση της  βασιλείας του Οθωνα.

Η συναρπαστικη αφήγηση του εστιάζει όχι μόνο στον ηρωισμό και την στρατιωτική τακτική των επαναστατών με τις αρετές και τα ελαττώματα τους αλλά και στο κοινωνικοοικονομικό και διπλωματικό υπόβαθρο της εποχής, σημειώνοντας ότι ως συνέπεια του  απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων εγκαινιάσθηκε μία νέα  προσέγγιση των διεθνών σχέσεων, καθώς οι διεθνείς διασκέψεις που ασχολήθηκαν με  το ζήτημα της ελληνικής ανεξαρτησίας αποτέλεσαν τη μαγιά για τη δημιουργία ενός νέου, έστω και στοιχειώδους, διεθνούς συστήματος στη βάση  της εθνικής αυτοδιάθεσης , που περίπου ένα αιώνα αργότερα οδήγησε στην Κοινωνία των Εθνών.

Χωρίς να παραβλέπει τις εμφύλιες συγκρούσεις, που συνεχίσθηκαν στον 20ο αιώνα με τον Εθνικό Διχασμό και τον Εμφύλιο Πόλεμο και μερικές εκδικητικές ακρότητες , γράφει πως μια εξέγερση, που ξεκίνησε  χωρίς προετοιμασία και οργάνωση, με διαφορετικές επιδιώξεις, αμφιταλαντεύσεις  και αντιπαραθέσεις ετερόκλητων κοινωνικών ομάδων μεταμορφώθηκε σταδιακά σε εθνική επανάσταση,  καθώς  έγινε συνείδηση ότι τα συμφέροντα του Εθνους ήταν σημαντικότερα από προσωπικές φιλοδοξίες και τοπικά προνόμια.

Με κυρίαρχη την ταύτιση της ελληνικότητας με την ορθόδοξη πίστη η  Επανάσταση παρά τη διαφορά ισχύος των εμπολέμων και ενάντια στα προγνωστικά  πέτυχε  το «μεγαλύτερο από όλα τα θαύματα», την ανεξαρτησία, από την οποία προέκυψε  μια τελείως διαφορετική κοινωνία από αυτή που υπήρχε προεπαναστατικά και ένα εθνικό  κράτος που παρότι εύθραυστο  είχε στηθεί στη βάση  φιλελεύθερων συνταγματικών θεσμών.

Βέβαια αν η κατάκτηση της ανεξαρτησίας, με κόστος τρομακτικά αντίποινα, καταστροφές, τον εξαναγκασμό σε δουλεία και ανθρώπινο πόνο,  ήταν ένας άθλος, η συγκρότηση ενός σύγχρονου κράτους ουσιαστικά από το μηδέν αποδείχθηκε δυσκολότερο εγχείρημα, όπως και η  ολοκλήρωση της εθνικής κυριαρχίας.

Ο Μαζάουερ σημειώνει ότι η διπλωματία ήταν εξίσου σημαντική με τα όπλα  και ενώ δικαίως οι  στρατιωτικοί ηγέτες της Επανάστασης,  όπως ο Κολοκοτρώνης και ο Καραισκάκης, έγιναν πηγή έμπνευσης  και πατριωτικής αυτοθυσίας για τις μελλοντικές γενιές, κρίσιμη ήταν  και η συμβολή  της ελληνικής διασποράς, εμπόρων, διανοουμένων  και εξωστρεφών πολιτικών , όπως ο Μαυροκορδάτος, που ενήμεροι της διεθνούς συγκυρίας, με επαφές και επιρροή στο εξωτερικό, θεωρούσαν απαραίτητη εξ αρχής την υιοθέτηση φιλελευθέρων συνταγμάτων και δημοκρατικών θεσμών , την εξασφάλιση διεθνούς οικονομικής και στρατιωτικής υποστήριξης και  την κινητοποίηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης, που ώθησε απρόθυμες κυβερνήσεις σε αλλαγή πολιτικής υπέρ των Ελλήνων.

Ο συγγραφέας θαυμάζει  την αντοχή και σθένος  που έχει επιδείξει ο ελληνικός λαός σε δύσκολες φάσεις της ιστορίας του μέχρι τις μέρες μας, όπως στη δεκαετή οικονομική κρίση και την πανδημία του κορωνιού.

Γι΄αυτόν  η Επανάσταση δεν ήταν μόνο ένα υπόδειγμα ηρωισμού και αυτοθυσίας , αλλά και μια ιστορία ανεξάντλητης καρτερικότητας του ελληνικού λαού, που  αρνήθηκε να παραδοθεί και  επέμενε να ελπίζει, ακόμη και όταν όλα φαίνονταν χαμένα στη διετία 1825-1827, έως ότου επήλθε η μεγάλη ανατροπή με τη σωτήρια επέμβαση των τριών Μεγάλων Δυνάμεων, Βρετανίας, Γαλλίας και Ρωσίας και την ολοκληρωτική καταστροφή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου στο Ναυαρίνο τον Οκτώβριο 1827.

Η ελληνική ανεξαρτησία θεωρήθηκε τότε από τις Μεγάλες Δυνάμεις αναπόφευκτη και επιθυμητή  για τη σταθερότητα στην Ευρώπη, ενώ στην αρχή χαρακτηριζόταν ως απειλή για την ειρήνη. «Ηταν μια  νίκη για ένα νέο είδος πολιτικής, διεθνούς στην εμβέλεια, λαικής στην προέλευση, ρομαντικής στα αισθήματα και ριζοσπαστικής στους στόχους της», γράφει χαρακτηριστικά.

Ο Μαζάουερ υπογραμμίζει επίσης  ότι με την Ελληνική Επανάσταση για  πρώτη φορά στα διεθνή χρονικά αναδεικνύεται η μετασχηματιστική δύναμη της παγκόσμιας κοινής γνώμης.

Ο φιλελληνισμός, θεμελιωμένος στον θαυμασμό της αρχαίας Ελλάδας ως κοιτίδας του δυτικού πολιτισμού  από τις μορφωμένες ελίτ στην Ευρώπη και Αμερική, γιγαντώθηκε με τη δημόσια κατακραυγή για τις τουρκικες θηριωδίες, όπως τη σφαγή της Χίου, τη καταστροφή των Ψαρών και τα σχέδια ερήμωσης της Πελοποννήσου από τον Ιμπραήμ, καθώς και με  τη συγκίνηση που προκάλεσαν ο θάνατος του Λόρδου Βύρωνα, η ηρωική έξοδος του Μεσολογγίου και η  πολιορκία των Αθηνών.

Η επίδειξη μιας πρωτόγνωρης διεθνούς αλληλεγγύης ήταν « ένα από τα  εντυπωσιακότερα πολιτικά και πολιτισμικά φαινόμενα στη μεταναπολεόντεια εποχή και δημιούργησε μια φιλελεύθερη ευρωπαική συνείδηση  παρεμβατισμού, που συνεχίσθηκε  τον επόμενο  αιώνα, στον εμφύλιο πόλεμο της Ισπανίας στη δεκαετία του 1930 και στους πολέμους της Γιουγκοσλαβίας στη δεκαετία του 1990».

Ο Λόρδος Βύρων  μπορεί να υπήρξε ο διασημότερος από τους φιλέλληνες που θυσιάσθηκαν  στο πλευρό των Ελλήνων, αλλά πολλοί άλλοι βοήθησαν με πάθος μέσα από τη τέχνη, τη μουσική  και την ανθρωπιστική βοήθεια, ριζοσπάστες κατά της μοναρχίας , φιλελεύθεροι υπέρ των συνταγματικών δικαιωμάτων και συντηρητικοί υπέρ της προστασίας  των  Χριστιανών.

Και παρότι αρκετοί  από αυτούς που  έσπευσαν στην Ελλάδα απογοητεύθηκαν όταν βρήκαν μια διαφορετική χώρα από αυτή που φαντάζονταν, ο Αγώνας των Ελλήνων για ελευθερία και ανεξαρτησία συνέχισε να συγκινεί επώνυμους και μη στην Ευρώπη και στην  Αμερική, που έβλεπαν στους αγωνιστές της Επανάστασης  την αναβίωση των  αρχαίων Ελλήνων, ή την ανάσταση του Βυζαντίου, ή τη νίκη της Χριστιανοσύνης επί του Ισλάμ.

*Ο Αχιλλέας Παπαρσένος υπηρέτησε στις ελληνικές πρεσβείες της Ουάσιγκτον και Λονδίνου, ως προστάμενος των Γραφείων Τύπου και Επικοινωνίας.

• Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΓΝΩΜΕΣ, ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΔΩ ΚΑΙ ΕΔΩ

Μάθημα πολιτικής Ερντογάν στους Ευρωπαίους πρέσβεις: Χάσιμο χρόνου να προσπαθούμε να στεγνώσουμε τα ρούχα του σήμερα με τον χθεσινό ήλιο!