Πρώτη αποτίμηση της Ελληνογαλλικής Συμφωνίας: Το αμυντικό σύμφωνο σε περίπτωση επίθεσης από τρίτους

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Επέμβαση της αστυνομίας στη σχολή Πολιτικών Σπουδών στο Παρίσι που έχει καταληφθεί από φιλοπαλαιστίνιους φοιτητές [video]

Θυσία στον… βωμό του Πούτιν οι νέοι της Ρωσίας: Στις 500.000 οι απώλειες στους 150.000 οι νεκροί στρατιώτες, υποστηρίζει ο Γάλλος υπουργός Άμυνας

Απειλεί και την Ελλάδα το βακτήριο xylella fastidiosa που ευθύνεται για τη «μεγάλη σφαγή» των ιταλικών ελιών: Χωρίς αντίδοτο, ήρθε από τη λατινική αμερική με ένα φυτό καφέ [videos]

Του ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ Γ. ΤΣΙΣΛΙΑΝΗ*

Υπεγράφη τελικά στο Παρίσι παρουσία του Πρωθυπουργού, του Υπουργού Εξωτερικών και του Υπουργού Εθνικής Άμυνας το τελικό κείμενο με την ονομασία «Συμφωνία μεταξύ της Κυβέρνησης της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Κυβέρνησης της Γαλλικής Δημοκρατίας για την εγκαθίδρυση στρατηγικής εταιρικής σχέσης για τη συνεργασία στην άμυνα και την ασφάλεια».

Με την ανωτέρω συμφωνία η Ελλάδα δίνει πια τέλος στην φρεγατιάδα για την οποία τόσα πολλά έχουν ειπωθεί, αγοράζει 3+1 φρεγάτες Belh@ara και παράλληλα υπογράψει αμυντικό σύμφωνο σε περίπτωση επίθεσης από τρίτους.

Ειδικά αυτό το τελευταίο αποτέλεσε ιδιαίτερο αντικείμενο συζήτησης καθώς οι περισσότεροι πια νιώθουν ότι έχουν προστάτη την Γαλλία. Στο παρόν θα εξεταστεί αν όντως ισχύει νομικά το ανωτέρω και θα επιχειρηθεί μια αποτίμηση της συμφωνίας σε στρατιωτικό και διπλωματικό επίπεδο.

Καταρχάς στο προοίμιο τα Μέρη δηλώνουν ότι λαμβάνουν υπόψη τη Συνθήκη του Βορειοατλαντικού Συμφώνου και την Συνθήκη για την ΕΕ και ιδίως το άρθρο 42 αυτής.

• Αυτό από μόνο του δηλώνει ότι σε πρώτη τουλάχιστον φάση τα Μέρη δεν επιθυμούν ευθεία «αντιπαράθεση» με το ΝΑΤΟ ούτε βέβαια και να τρομάξουν τα υπόλοιπα κράτη – μέλη της Ε.Ε. με τη δημιουργία μιας νέας συμμαχίας που θα αντικαταστήσει άμεσα το ΝΑΤΟ.

Υπ’ όψιν ότι σύμφωνα με το Δίκαιο των Συνθηκών το προοίμιο κάθε συνθήκης δεν είναι δεσμευτικό αλλά είθισται να λαμβάνεται υπόψη. Επομένως, όπως ανέφερε και ο Πρωθυπουργός η συμφωνία αυτή δεν αντικαθιστά το ΝΑΤΟ ούτε το ανταγωνίζεται αλλά το συμπληρώνει.

Το άρθρο 1 αποτελεί ουσιαστικά την πολιτική βούληση των δυο χωρών να αντιμετωπίσουν από κοινού τις προκλήσεις και απειλές στη βάση των αμοιβαίων συμφερόντων. Το επιστέγασμα αυτής της βούλησης είναι το περίφημο άρθρο 2 το οποίο κατά λέξη ορίζει

«Τα Μέρη παρέχουν το ένα στο άλλο βοήθεια και συνδρομή, με όλα τα κατάλληλα μέσα που έχουν στην διάθεσή τους, κι εφόσον υφίσταται ανάγκη με τη χρήση ένοπλης βίας, εάν διαπιστώσουν από κοινού ότι μία ένοπλη επίθεση λαμβάνει χώρα εναντίον της επικράτειας ενός από τα δύο, σύμφωνα με το Άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.»

Εδώ λοιπόν πρέπει να γίνει προσπάθεια ερμηνείας του άρθρου αυτού για το οποίο πολλοί έσπευσαν να πανηγυρίσουν. Είθισται στο Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο να γίνεται λόγος για Έδαφος και όχι για Επικράτεια. Η τελευταία εμφανίζεται στο ελληνικό Συνταγματικό Δίκαιο. Είναι πιο σωστό λοιπόν να ομιλούμε για Έδαφος και όχι για Επικράτεια αν και η τελευταία λέξη δεν μπορεί να θεωρηθεί λάθος.

Πρέπει όμως οπωσδήποτε να καθορίσουμε τι είναι έδαφος όπως αυτό νοείται από το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο. Έδαφος λοιπόν είναι η περιοχή στην οποία βρίσκεται εγκατεστημένος ο Λαός και ασκούνται οι εξουσίες του Κράτους.

Εν ολίγοις το έδαφος αποτελείται α) από το χερσαίο έδαφος (αδιάφορο αν είναι συνεχές ή διακοπτόμενο ή ακόμη και υπερπόντιο), στο οποίο περιλαμβάνονται οι λίμνες και οι ποταμοί, β) τα θαλάσσια εσωτερικά ύδατα και η αιγιαλίτιδα ζώνη, γ) ο υπερκείμενος του χερσαίου και θαλασσίου χώρου εναέριος χώρος, όπως προβλέπεται στο άρθρο 1 της Σύμβασης του Σικάγου περί αεροπλοΐας του 1944.

• Δεν περιλαμβάνονται στο έδαφος οι περιοχές όπου το κράτος ασκεί τις ειδικές λειτουργικές αρμοδιότητες που καλούνται α) κυριαρχικά δικαιώματα που υφίστανται π.χ. στην υφαλοκρηπίδα ή β) έλεγχος και δικαιοδοσία που προβλέπονται σε άλλες περιοχές π.χ. συνορεύουσα ζώνη και ΑΟΖ.

Επιπλέον, το άρθρο 2 κάνει ρητή αναφορά στο άρθρο 51 του Χάρτη των Η.Ε. το οποίο κατά λέξη ορίζει τα εξής:

«Καμιά διάταξη αυτού του Χάρτη δε θα εμποδίζει το φυσικό δικαίωμα της ατομικής ή συλλογικής νόμιμης άμυνας, σε περίπτωση που ένα Μέλος των Ηνωμένων Εθνών δέχεται ένοπλη επίθεση, ως τη στιγμή που το Συμβούλιο Ασφαλείας θα πάρει τα αναγκαία μέτρα για να διατηρήσει τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια. Τα μέτρα που θα παίρνουν τα Μέλη των Ηνωμένων Εθνών κατά την άσκηση αυτού του δικαιώματος της νόμιμης άμυνας θα ανακοινώνονται αμέσως στο Συμβούλιο Ασφαλείας, και σε καμία περίπτωση δε θα θίγουν την εξουσία και την υποχρέωση που έχει το Συμβούλιο Ασφαλείας, σύμφωνα με αυτόν το Χάρτη, να αναλαμβάνει οποτεδήποτε τη δράση που κρίνει αναγκαία για τη διατήρηση ή για την αποκατάσταση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.».

Με βάση τα ανωτέρω βγαίνουν τα εξής συμπεράσματα:

Πρώτον τα Μέρη της Συμφωνίας συμμορφώνονται με το πλαίσιο που θέτει ο Χάρτης των Η.Ε. και δίνουν το μήνυμα ότι δεν παρεκκλίνουν από το Διεθνές Δίκαιο. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθότι στέλνει το ανάλογο μήνυμα στα κράτη – παρίες (βλ Τουρκία) που προσπαθούν να επιβάλλουν δικές τους ερμηνείες.

Δεύτερον, γίνεται αναφορά και ορθά για χρήση ένοπλης βίας από επίθεση εντός του άρθρου 2 της συμφωνίας, που βρίσκεται σε συμφωνία με το άρθρο 2 παρ. 4 του χάρτη των Η.Ε. το οποίο ομιλεί για την απειλή και την χρήση βίας και κατ’ ορθή ερμηνεία αναφέρεται σε ένοπλη βία εξαιρώντας όλες τις υπόλοιπες μορφές βίας.

Τι σημαίνουν λοιπόν τα ανωτέρω; Όσον αφορά εμάς σημαίνει την νομική δέσμευση της Γαλλίας για στρατιωτική συνδρομή σε περίπτωση που η Τουρκία επιτεθεί εναντίον ελληνικού εδάφους, ήτοι στον Έβρο και στα νησιά του Αν. Αιγαίου. Δεν συνεπάγεται όμως καμία νομική υποχρέωση για τη Γαλλία μια ενδεχόμενη τουρκική επίθεση εναντίον ελληνικών πλοίων που θα βρίσκονται σε διεθνή ύδατα ή στην υφαλοκρηπίδα αφού αυτές οι περιοχές ΔΕΝ αποτελούν έδαφος!

Και γεννιέται το ερώτημα: θα παράσχει συνδρομή η Γαλλία στην περίπτωση ελληνοτουρκικής σύρραξης στην Αν. Μεσόγειο; Θα παράσχει βοήθεια σε ενδεχόμενο συμβάν εντός της θεωρητικής ελληνικής υφαλοκρηπίδας; Νομικά ΔΕΝ είναι δεσμευμένη. Υπενθυμίζω στο σημείο αυτό ότι η υφαλοκρηπίδα θεωρείται επέκταση της φυσικής προέκτασης του παρακτίου κράτους το οποίο επεκτείνει την κυριαρχία του υπό την μορφή των κυριαρχικών δικαιωμάτων. Δεν είναι δηλαδή κυριαρχία.

Επιπλέον, η Ελλάς ουδέποτε κατέστησε σαφές ποια είναι η υφαλοκρηπίδα της και είναι το μόνο νομικό πρόβλημα που αναγνωρίζει με την Τουρκία. Συνεπώς και με απόλυτη σαφήνεια και προς απογοήτευση (μάλλον) των περισσότερων η Γαλλία ΔΕΝ έγινε προστάτης της Ελλάδος τουλάχιστον όσον αφορά το  καυτό πεδίο αντιπαράθεσης που είναι πια η Αν. Μεσόγειος.

Η διακήρυξη περί αμυντικής συνδρομής κινδυνεύει πράγματι να παραμείνει απλά διακήρυξη. Αυτό σημαίνει ότι (σε πρώτη τουλάχιστον φάση) η Ελλάς θα κληθεί να βγάλει το φίδι από την τρύπα σε μια νέα κρίση με την Τουρκία. Αντίθετα, σε περίπτωση εισβολής της Τουρκίας σε Έβρο και νησιά η Γαλλία παραμένει δεσμευμένη στην παροχή στρατιωτικής συνδρομής.

• Το παιχνίδι λοιπόν θα παραμείνει επικίνδυνο για την Ελλάδα και θα χρειαστεί προσεκτικούς χειρισμούς τόσο από το ΥΠΕΞ όσο και από το ΥΠΕΘΑ σε περίπτωση άσκησης βίας και ιδίως από μέρους μας στην περίπτωση για παράδειγμα που η Τουρκία θελήσει και πάλι να κάνει έρευνες ή ακόμα χειρότερα να στείλει γεωτρύπανα στην – το τονίζω και πάλι – θεωρητική ελληνική υφαλοκρηπίδα.

Η Ελλάς κινδυνεύει μόνο από ένα πράγμα: Να μην θεωρηθεί επιτιθέμενη χώρα σε περίπτωση άσκησης ένοπλης βίας και βρεθεί με την πλάτη στον τοίχο την στιγμή που έχει επιτύχει πολλά σε διπλωματικό επίπεδο (παράδειγμα η βύθιση εντός διεθνών υδάτων τουρκικών πλοίων προς προάσπιση της υφαλοκρηπίδας και της άφαντης ΑΟΖ…)

Σε πολιτικό – διπλωματικό επίπεδο θεωρώ ευτυχές το γεγονός ότι η πρόβλεψη του άρθρου 2 δεν καθιστά εξ ολοκλήρου προστάτη την Γαλλία διότι ως γνωστόν η ψυχολογία του Έλληνα θα του επέβαλλε τον εφησυχασμό ενώ έχουν γίνει ήδη αντιληπτά τα αποτελέσματα της 15ετούς απραξίας της χώρας στον χώρο των Ε.Δ..

Ο ρεαλισμός είναι η θεωρία που επικρατεί  στο διεθνές στερέωμα και αυτός επιβάλλει  κάθε κράτος να μπορεί να προστατεύει τον εαυτό του. Ως εκ τούτου οι προσπάθειες για την ενίσχυση και των τριών Κλάδων των ΕΔ πρέπει να συνεχιστούν με αμείωτο ρυθμό.

Αν η χώρα επιθυμεί πράγματι να μετατραπεί σε στρατηγικό εταίρο  πρέπει να κάνει θυσίες και αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να αλλάξουν οι νοοτροπίες και να σταματήσουν οι σπατάλες που και σήμερα υπάρχουν. Δεν μπορείς να θεωρηθείς ισχυρός διεθνής δρών δίχως ισχυρές ένοπλες δυνάμεις.

Προκειμένου όμως να μην επικρατήσει η απογοήτευση, η πανηγυρική διακήρυξη του αμοιβαίου αμυντικού συμφώνου αυξάνει πράγματι τις πιθανότητες εμπλοκής των γαλλικών δυνάμεων σε κάθε κρίση με την Τουρκία αφού τα ελληνικά και γαλλικά συμφέροντα ταυτίζονται στην Αν. Μεσόγειο και προφανώς θα θελήσει και η Γαλλία να τα προστατεύσει.

Περαιτέρω, πολιτικά οι δυο χώρες ουσιαστικά ξεκίνησαν με την υπογραφή του Συμφώνου την υλοποίηση του οράματος του Ευρωστρατού. Αυτό προβλέπεται στο άρθρο 3 και δεν έγινε ακόμη καλά αντιληπτό από πολλούς στην ελληνική κοινωνία. Η Ελλάδα ανέλαβε πια βαρύ έργο μαζί με την Γαλλία και προκειμένου να το φέρει εις πέρας θα χρειαστεί  κυριολεκτικά πολλή δουλειά και το κυριότερο σοβαρότητα. Επιμονή και υπομονή.

Είναι μια διαδικασία που, αν ευοδωθεί, θα χρειαστεί λογικά αρκετά χρόνια και ίσως πέραν της 5ετίας που προβλέπει η Συμφωνία. Αυτό εγκυμονεί τον κίνδυνο η Ελλάδα που δεν είναι καθόλου συνηθισμένη σε μεγάλα εγχειρήματα (τόσο οι πολιτικοί όσο και η ίδια η κοινωνία) να κουραστεί γρήγορα οπότε τα αντανακλαστικά ιδίως των πολιτικών και στρατιωτικών δυνάμεων πρέπει να είναι διαρκώς ενεργοποιημένα.

• Πρέπει να πεισθεί η ελληνική κοινωνία για την αξία του εγχειρήματος αλλιώς θα κινδυνεύσουμε να βρεθούμε και πάλι στην άκρη από την  ίδια την Ιστορία.

Εξαιρετικά σημαντική είναι η πρόβλεψη για συνεργασία στο βιομηχανικό επίπεδο αφού από τον συνδυασμό των άρθρων 24,25,26 και 27 της Συμφωνίας γίνεται πρόβλεψη για κοινή ανάπτυξη συστημάτων που θα περιλαμβάνει ελληνικές και γαλλικές εταιρείες ώστε να ενισχύεται η τυποποίηση και η διαλειτουργικότητα του αμυντικού εξοπλισμού.

Τα άρθρα αυτά ουσιαστικά εισάγουν σε αμιγώς ευρωπαϊκό επίπεδο τα πρότυπα του ΝΑΤΟ και πέραν των προφανών οικονομικών οφελών θα υπάρξουν  και οφέλη επιχειρησιακά. Επιπλέον, οι προβλέψεις αυτές είναι απαραίτητες για τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Άμυνας και στέλνουν το σωστό μήνυμα στα υπόλοιπα κράτη – μέλη της Ε.Ε..

Ιδού λοιπόν πεδίον δόξης λαμπρό για την ελληνική αμυντική βιομηχανία ιδίως από τη στιγμή που αποφασίσθηκε μέχρι στιγμής μόνον η προμήθεια 3+1 φρεγατών Belh@ara και όχι και των κορβετών Gowind. Από τις πληροφορίες που υπάρχουν μέχρι στιγμής οι τελευταίες εξακολουθούν και αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης καθώς δεν έχει προλάβει η ελληνική πλευρά να τις αξιολογήσει και να τις διαμορφώσει.

Επιπλέον, εκτίμηση του γράφοντος είναι ότι η ελληνική πλευρά θα χρειαστεί ακόμη αρκετό χρόνο προκειμένου να επιλύσει το δυσεπίλυτο νομικά, οικονομικά και πολιτικά ζήτημα των ναυπηγείων, τα οποία θα πρέπει να εμπλακούν στην κατασκευή των κατά πάσα πιθανότητα 3 κορβετών Gowind, η προμήθεια των οποίων λογικά θα αποφασισθεί εντός ολίγων μηνών.

Εν κατακλείδι τόσο το ΠΝ όσο και η ίδια η χώρα εισέρχονται σε νέα εποχή και σε αχαρτογράφητα εν πολλοίς ύδατα τώρα που οι Αμερικανοί αποχωρούν και ανοίγει πια ένας ορίζοντας ευκαιριών και προκλήσεων που δύναται να καταστήσει τη χώρα ισχυρή περιφερειακή δύναμη τόσο στην Αν. Μεσόγειο όσο και στην Ευρώπη. Απαιτείται σοβαρότητα, σύνεση, ψυχραιμία και φυσικά πολλή δουλειά.

Ευάγγελος Γ. Τσισλιάνης
Δικηγόρος – Διεθνολόγος

• Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΓΝΩΜΕΣ, ΤΑ ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ ΕΔΩ ΚΑΙ ΕΔΩ

Για ορισμένους στην Ελλάδα η απειλή της Τουρκίας δεν είναι ορατή: Οι εκλογικές αναμετρήσεις και οι συνεργασίες