Άρθρο των New York Times: Η κλιματική αλλαγή, τα ελληνοτουρκικά και η πολιτική στάση της Ελλάδας
FILE PHOTO: Καπνοί από πυρκαγιά σε δασική έκταση στη Βόρεια Εύβοια. ΑΠΕ ΜΠΕ, ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΣΒΕΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Πολύ δύσκολη η φετινή αντιπυρική περίοδο, 2.1 δισ. ευρώ στην αντιμετώπιση καταστροφών: Δηλώσεις Κικίλια στο Associated Press
Ακόμα ένα αστείο από τον Ερντογάν… Μέχρι την μόνιμη κατάπαυση του πυρός η διακοπή εμπορικών συναλλαγών με το Ισραήλ: Διευκρινίσεις από τον ισλαμιστή υπουργό Εμπορίου της Τουρκίας
Με τίτλο «Οι φωτιές στην ελλάδα είναι μια τρομακτική προειδοποίηση» και υπότιτλο «Αντιμέτωποι με την ερημοποίηση οι Έλληνες έπρεπε σε πολλές περιπτώσεις να φροντίσουν μονοι τον εαυτό τους», στο άρθρο της εφημερίδας New York Times αναφέρονται τα εξής:
«Έξι χρόνια αφότου βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή της ευρωπαϊκής πολιτικής κρίσης για τους πρόσφυγες, χιλιάδες Έλληνες είναι πλέον πρόσφυγες στη χώρα τους.
Στις 21 Ιουλίου, μια μικρή πυρκαγιά άρχισε να καίει στο βόρειο μισό της Εύβοιας, νησί περίπου 30 μίλια βορειοανατολικά της Αθήνας. Τις επόμενες 20 ημέρες – οι περισσότερες από τις οποίες ο καύσωνας ξεπέρασαν τους 100 βαθμούς Φαρενάιτ, ή τους 38 βαθμούς Κελσίου – διογκώθηκε σε μια τεράστια πυρκαγιά, που σάρωσε από τη μία ακτή της Εύβοιας στην άλλη φτάνοντας σε έναν εκπληκτικό ισολογισμό ζημιών: 120.000 στρέμματα καμένου δάσους, εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ σε οικονομική ζημιά, και χονδρική εκκένωση δεκάδων χωριών και χιλιάδων νησιωτών. Δύο άνθρωποι σκοτώθηκαν.
Η καταστροφή, αν και συγκλονιστική, δεν είναι καινούργια: πολλά τμήματα της Ελλάδας καίγονται σχεδόν κάθε καλοκαίρι. Η φετινή καταστροφή ωχριά σε σύγκριση με το καλοκαίρι του 2007, όταν πυρκαγιές σε όλη την Πελοπόννησο και τη νότια Εύβοια έκαψαν 670.000 στρέμματα δάσους και αγροτικών εκτάσεων. Και για την ανθρώπινη ζωή, το χειρότερο ήταν το καλοκαίρι του 2018, όταν η παραθαλάσσια πόλη Μάτι καταστράφηκε από μία από τις πιο φονικές πυρκαγιές αυτού του αιώνα, σκοτώνοντας 102 κατοίκους.
- Ωστόσο, αυτό που ξεχωρίζει τις φλόγες του φετινού καλοκαιριού είναι η εξήγηση του ελληνικού κράτους για το γιατί συμβαίνουν. «Η κλιματική κρίση», όπως είπε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στις αρχές Αυγούστου, «είναι εδώ».
- Αλλά μετά από δεκαετίες ιδιωτικοποίησης, λιτότητας και απεριόριστες στρατιωτικές δαπάνες, το κράτος δεν είναι σε θέση να την αντιμετωπίσει. Σε μέρη όπως η Εύβοια, οι Έλληνες έχουν αφεθεί σε μεγάλο βαθμό να φροντίζουν μόνοι τον εαυτό τους.
Είναι μια προειδοποιητική ιστορία: Σε ολόκληρη τη νότια Ευρώπη και πέρα, πολλές χώρες – μεταξύ των οποίων η Τουρκία, η Ιταλία και η Αλγερία – έχουν αγωνιστεί να ανταποκριθούν στις πυρκαγιές, καθώς δεκαετίες υπο επενδύσεων έχουν εξασθενήσει την ικανότητα του κράτους να προστατεύει τους πολίτες του.
Στην Ελλάδα όπως και αλλού, για να έχει οποιαδήποτε πιθανότητα μετριασμού της κλιματικής καταστροφής, το κράτος πρέπει να αντιστρέψει πολλά από αυτά που έχει κάνει τα τελευταία 30 χρόνια-και να δεσμευτεί για την υπομονετική, μακροπρόθεσμη αποστολή της επένδυσης στην περιβαλλοντική ανθεκτικότητα. Διαφορετικά, η Αθήνα, με ρυτίδες από τον καπνό, θα μπορούσε να γίνει η πρώτη ακατοίκητη πρωτεύουσα της Ευρώπης.
Οι ρίζες των πυρκαγιών του φετινού καλοκαιριού στην Ελλάδα επιστρέφουν στη μεταπολεμική περίοδο, όταν η ασυνήθιστη αστικοποίηση – η οποία πυροδοτήθηκε από εύθραυστα, συχνά παράνομα κτίρια – ξερίζωσε δεκάδες χιλιάδες από την ύπαιθρο στην Αθήνα.
Ολόκληρες ακτογραμμές λεηλατήθηκαν με μπετόν για χάρη της τουριστικής ανάπτυξης, ενώ κολοσσιαίες εκτάσεις της υπαίθρου, οι οποίες επιτηρούνταν από βοσκούς και ελαιοκαλλιεργητές με διακυβεύματα στην ευημερία της γης, άδειασαν από πολλούς χειριστές τους. Ακόμη πιο καταστροφική, σε παγκόσμια κλίμακα, ήταν η περιβαλλοντική ζημιά που προκάλεσαν οι πλοιοκτήτες πλοιοκτήτες της Ελλάδας, των οποίων η αδιάκοπη μεταφορά υδρογονανθράκων, σε συνδυασμό με το στραγγαλισμό του πολιτικού συστήματος της χώρας, τους έκανε μερικούς από τους πιο εκπληκτικούς παράγοντες της πλανητικής βεβήλωσης στον κόσμο.
Ακόμα κι έτσι, τουλάχιστον μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1980, το κράτος έπαιξε μεγάλο ρόλο στην εξασφάλιση της δημόσιας ευημερίας. Αλλά την επόμενη δεκαετία, αυτό άρχισε να αλλάζει. Σε αναζήτηση άμεσων κερδών, η κυβέρνηση πούλησε κομμάτια του δημόσιου τομέα της χώρας, μεταξύ των οποίων οι τηλεπικοινωνίες, η ηλεκτρική ενέργεια και το φυσικό αέριο. Οι ευθύνες που είχε κάποτε το κράτος έπεφταν στα ιδιωτικά συμφέροντα, των οποίων η προτεραιότητα ήταν να αποκομίσουν κέρδος τους, ή στους ιδιώτες πολίτες, που απέμειναν να μαζέψουν τα σπασμένα.
Πάρτε τον ελληνικό τομέα πυρόσβεσης. Αν και ονομαστικά υπό την αιγίδα του κράτους, υπέφερε από ανεπαρκείς πόρους: Στη δεκαετία του ’90, η κυβέρνηση ανέπτυξε ετησίως μια μικρή δύναμη μόλις 4.500 μονίμων πυροσβεστών – με τη βοήθεια χιλιάδων εποχικών προσλήψεων – για να σβήσει τις φλόγες του καλοκαιριού.
- Μικρή προσπάθεια έγινε για την αξιοποίηση πόρων για τη μακροχρόνια φροντίδα των δασικών εκτάσεων που θα μπορούσαν να αποτρέψουν την εκδήλωση πυρκαγιών. Επιτείνοντας το πρόβλημα, το 1998 η φιλελεύθερη κυβέρνηση, στο πλαίσιο της προσπάθειας της για περαιτέρω αποκέντρωση της κυβέρνησης, αποσύνδεσε το έργο της πυρόσβεσης από αυτό της διαχείρισης των δασών. Οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση πυρκαγιών μπλέχτηκαν στη γραφειοκρατία.
Χειροτέρεψε. Η οικονομική κρίση του 2008 και η ανελέητη λιτότητα που ακολούθησε – που επιμένουν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αποστέλλουν τώρα στρατεύματα πυροσβεστών στην Αθήνα – ανάγκασε την ελληνική κυβέρνηση να λειτουργήσει με αυστηρές δημοσιονομικές περικοπές.
Με ελάχιστο μόνο έλεγχο στα δικά της οικονομικά, μείωσε τον προϋπολογισμό πυρόσβεσης κατά περισσότερα από 100 εκατομμύρια ευρώ, ή 118 εκατομμύρια δολάρια. Το αποτέλεσμα ήταν σημαντική εγκατάλειψη. Τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς τα σπίτια τους κάηκαν στην Εύβοια, οι κάτοικοι σήκωσαν τα χέρια τους απελπισμένοι. «Το κράτος απουσιάζει», είπε ένας χωρικός. «Παλεύουμε μόνοι», είπε ένας άλλος.
Υπάρχει ανατροπή. Αν και είναι πολύ περιορισμένη, η ελληνική κυβέρνηση έχει όντως πρόσβαση σε σημαντικά ποσά – αλλά επιλέγει να τα χρησιμοποιήσει για άλλους σκοπούς. Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι η κυβέρνηση ξοδεύει άφθονα ποσά για να υπερασπιστεί τους πολίτες της ενάντια στην υποτιθέμενη απειλή της Τουρκίας, η οποία υπέστη εκτεταμένες πυρκαγιές αυτό το καλοκαίρι, με τουλάχιστον 160.000 στρέμματα δασικών εκτάσεων να καταστρέφονται κατά μήκος του τουριστικού κορεσμένου νότιου τόπου της χώρας.
Είναι μια περίεργη κατάσταση: Πέρυσι, οι δύο χώρες, και οι δύο μέλη του ΝΑΤΟ, ξόδεψαν πάνω από 20 δισεκατομμύρια ευρώ για να οπλιστουν όχι ενάντια στην εμφανή ζημιά της κλιματικής αλλαγής – αλλά σε μεγάλο βαθμό η μία κατά της άλλης. Εάν η ελληνική κυβέρνηση μετέφερε μόλις το ένα δέκατο του ετήσιου στρατιωτικού προϋπολογισμού της στην προστασία του περιβάλλοντος, θα μπορούσε να αντέξει οικονομικά να στέλνει περίπου 45.000 επιπλέον πυροσβέστες σε μέρη όπως η Εύβοια κάθε καλοκαίρι.
- Ακόμα πιο παράξενο είναι αυτό που τα τελευταία χρόνια επιταχύνει τον αγώνα εξοπλισμών. Ανακαλύφθηκαν τα τελευταία 15 χρόνια, εκτεταμένα κοιτάσματα φυσικού αερίου που έχουν παγιδευτεί κάτω από την ανατολική Μεσόγειο, μεγάλα τμήματα των οποίων η Τουρκία ισχυρίζεται ότι βρίσκονται στα θαλάσσια σύνορά της, και έδωσαν νέα τροφή στη σύγκρουση δεκαετιών.
Η ειρωνεία προσεγγίζει το γκροτέσκο: Πολίτες δύο κρατών αναγκάστηκαν να γίνουν εθελοντές πυροσβέστες καθώς οι κυβερνήσεις τους διοχετεύουν δισεκατομμύρια ευρώ για να ενισχύσουν τις αξιώσεις για το ίδιο τον υπεύθυνο για την πυρπόληση των χωρών τους.
Φυσικά, δεν είναι στην αρμοδιότητα της Ελλάδας να λύσει την κλιματική κρίση. Αλλά ένα κράτος που ανακατανέμει ριζικά τους υπάρχοντες πόρους και τίθεται σε πολεμική στάση απέναντι στην κλιματική απειλή και όχι ενάντια στους δικούς του γείτονες, θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα για την υπόλοιπη Μεσόγειο και όχι μόνο. Η εναλλακτική λύση – καμένη γη, ανεβασμένη στάθμη των θαλασσών, εκκενωμένα χωριά – είναι σίγουρος χαμός.»
ΠΗΓΗ: New York Times – The Fires in Greece Are a Terrifying Warning
Άρθρο γνώμης του Alexander Clapp. Ο δημοσιογράφος με έδρα την Αθήνα, ο οποίος έχει γράψει, μεταξύ άλλων, για το The London Review of Books, Foreign Policy και The Economist. (Το άρθρο θα δημοσιευθεί στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας στις 30.08.2021)