Ο κ. Θάνος Ντόκος ομιλεί για συνεκμετάλλευση στο Αιγαίο: Υπό ποιές προϋποθέσεις την αποδέχεται…
Ο αναπληρωτής Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας, Θάνος Ντόκος. Φωτογραφία via ONE CHANNEL
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Το περιοδικό TIME υμνεί τον Πρωθυπουργό της Ελλάδας: Ο Μητσοτάκης θέλει η χώρα του να γίνει το “στόρι της επιστροφής” της δεκαετίας, είναι έντονα φιλοδυτικός και φιλονατοϊκός…
Η Γεωγραφία της Ελλάδος: Η Αθήνα δεν μπορεί να υποχωρεί άλλο, είναι υποχρεωμένη να αντιστρέψει την μέχρι τώρα δυσοίωνη φορά των πραγμάτων…
Ο αναπληρωτής σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Ελλάδας, Δρ Θάνος Ντόκος, εξηγεί στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος» της Κύπρου τη θέση του για την συνεκμετάλλευση στο Αιγαίο, δημιουργώντας αμφιβολίες για τη στάση της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη στο θέμα αυτό.
Σημειώνει επίσης ότι η προσφυγή στη Χάγη αποτελεί θέση διαδοχικών ελληνικών κυβερνήσεων και θα ήταν εφικτή μόνο εφόσον η Τουρκία δεν επιμείνει στον μακρύ κατάλογο διεκδικήσεων που σταδιακά έχει θέσει στο τραπέζι τις τελευταίες δεκαετίες.
Αξίζει να διαβάσει κανείς λέξη προς λέξη την ερώτηση που υποβλήθηκε στον κ. Ντόκο από τη συνάδελφο Αντιγόνη Σολωμωνίδου- Δρουσιώτου και βεβαίως την απάντησή του:
- -Να «τα βρούμε» με την Τουρκία είπατε και έπεσαν πολλοί πάνω σας. Προτείνατε συνεκμετάλλευση στο Αιγαίο; Ρωτήθηκε ο στενός συνεργάτης του Έλληνα Πρωθυπουργού. Απάντησε ως εξής:
-Η συγκεκριμένη φράση, που δυστυχώς παρερμηνεύθηκε, ήταν η ακόλουθη: «Ακόμη και η συνεκμετάλλευση θα μπορούσε να συζητηθεί, υπό την προϋπόθεση της πρότερης οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών μέσω προσφυγής σε διεθνές δικαιοδοτικό όργανο». Αυτό σημαίνει μια ξεκάθαρα εμπροσθοβαρή, υπέρ ημών, συμφωνία. Πιο συγκεκριμένα, η Ελλάδα εξασφαλίζει αυτό που επεδίωξαν διαδοχικές ελληνικές Κυβερνήσεις, δηλαδή την προσφυγή των δύο χωρών στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Τα επόμενα βήματα είναι υποθετικά: εφόσον ανακαλυφθούν σημαντικά κοιτάσματα στο Αιγαίο ή (το πιο πιθανόν) στην Ανατολική Μεσόγειο, εφόσον το κοίτασμα εκτείνεται στις θαλάσσιες ζώνες και των δύο χωρών (περίπτωση Κατάρ-Ιράν), εφόσον η ποσότητα, η τιμή και οι τάσεις απομάκρυνσης από τα ορυκτά καύσιμα επιτρέψουν την εμπορική εκμετάλλευση του κοιτάσματος και, τέλος, εφόσον η Ελλάδα αποφασίσει ότι αυτό τη συμφέρει, τότε θα μπορούσε να διαπραγματευθεί μια συμφωνία συνεκμετάλλευσης με ποσοστά που θα καθοριστούν σύμφωνα με τα συμφωνημένα θαλάσσια σύνορα. Η Ελλάδα εξασφαλίζει λοιπόν τη βασική της επιδίωξη (οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών) με ένα υποθετικό αντάλλαγμα που έτσι κι αλλιώς δεν θα τη βλάψει, καθώς θα στηρίζεται στα δεδομένα της οριοθέτησης που θα έχει προηγηθεί.
- -Πού βρίσκεται το ενδεχόμενο να προσφύγετε από κοινού με Τουρκία στη Χάγη για θαλάσσιες ζώνες, όπως είπε ο Πρωθυπουργός;
-Η προσφυγή στη Χάγη αποτελεί θέση διαδοχικών ελληνικών Κυβερνήσεων και θα ήταν εφικτή μόνο εφόσον η Τουρκία δεν επιμείνει στον μακρύ κατάλογο διεκδικήσεων που σταδιακά έχει θέσει στο τραπέζι τις τελευταίες δεκαετίες. Η θέση της ελληνικής Κυβέρνησης είναι ότι προσφυγή μπορεί να υπάρξει μόνο με αντικείμενο την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών. Παρά τα κάποια ρητορικά πυροτεχνήματα, δεν διαφαίνεται ιδιαίτερη διάθεση από τουρκικής πλευράς. Όσον αφορά στη συνολική πολιτική της Ελλάδας έναντι μιας τουρκικής ηγεσίας που χαρακτηρίζεται από υπέρμετρη φιλοδοξία αλλά και έντονη ανασφάλεια (ιδιαίτερα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου 2016), μίγματος ιδιαίτερα επικίνδυνου, η βασική επιλογή είναι η συνέχιση μιας δισδιάστατης πολιτικής: από τη μια ετοιμότητα για ομαλοποίηση των σχέσεων και από την άλλη ετοιμότητα για κάθε άλλο ενδεχόμενο. Απαραίτητη θα είναι μια πολιτική «έξυπνης ισχύος»: συνδυασμός «ήπιας» και «σκληρής» ισχύος (με έμφαση στην ενίσχυση της αποτρεπτικής ικανότητας, την οποία η Τουρκία καταλαβαίνει και σέβεται, μέσω σημαντικών τομών στις Ένοπλες Δυνάμεις και επενδύσεων σε νέες τεχνολογίες) και βελτίωσης της αποτελεσματικότητάς μας στον στρατηγικό σχεδιασμό και τη διαχείριση κρίσεων, τομείς στους οποίους αναμένεται να συμβάλλει το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας.
- -Γεωστρατηγικής αξίας και σημασίας ο EastMed;
-Βεβαίως, πρόκειται για μια σημαντική συμφωνία σε γεωστρατηγικό επίπεδο και μια ισχυρή απάντηση στη συμφωνία Σαράτζ-Τουρκίας. Για την υλοποίησή του θα πρέπει να απαντηθούν στο μέλλον σημαντικά ερωτήματα οικονομικής κυρίως φύσης, αλλά αυτή τη στιγμή ιδιαίτερη σημασία έχει η γεωστρατηγική αξία του, άμεση για τις εμπλεκόμενες χώρες και έμμεση για την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια.
-Θεωρείτε ότι υπάρχουν δυνατότητες συνεννόησης σε θέματα εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων, καθώς στο τραπέζι παραμένει και η ελληνοκυπριακή δέσμευση για δημιουργία Ταμείου Υδρογονανθράκων προς όφελος και των δύο κοινοτήτων;
-Η Τουρκία χρησιμοποιεί συχνά το επιχείρημα ότι οι Ελληνοκύπριοι δεν θέλουν να μοιραστούν τα οφέλη της εξόρυξης υδρογονανθράκων με τους Τουρκοκύπριους και σε αυτό το επιχείρημα αρκετές χώρες τείνουν ευήκοον ους. Θα πρέπει να αναζητήσουμε τρόπους να «εκθέσουμε» την Τουρκία στο ζήτημα αυτό, ίσως με την υποβολή πρότασης για μια άτυπη επιτροπή Ελληνοκυπρίων – Τουρκοκυπρίων που θα συζητήσει μελλοντικούς τρόπους διαμοιρασμού των εσόδων.
- -Ο Ταγίπ Ερντογάν έχει τις πλάτες της Αμερικής;
-Οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας έχουν μπει σε πορεία επιδείνωσης από το 2003 και την απόφαση της Άγκυρας να μην επιτρέψει τη διέλευση αμερικανικών στρατευμάτων για το άνοιγμα δεύτερου μετώπου κατά του Ιράκ. Ακολούθησαν πολλά «επεισόδια» και σοβαρές διαφωνίες και οι διμερείς σχέσεις επιδεινώθηκαν σημαντικά, με αποκορύφωμα την κρίση των S-400 που έχει στρέψει ολόκληρο το αμερικανικό «σύστημα» (Κογκρέσο και υπηρεσίες εξωτερικής πολιτικής και εθνικής ασφάλειας) εναντίον της Τουρκίας. Αν και το λεγόμενο αμερικανικό «κατεστημένο» δεν παραγνωρίζει τη στρατηγική αξία της Τουρκίας και δεν θα επιθυμούσε να την «χάσει» προς όφελος της Ρωσίας, το μόνο που προστατεύει στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο την Τουρκία από την επιβολή σκληρών κυρώσεων είναι η προσωπική σχέση Τραμπ-Ερντογάν. Ο Πρόεδρος Τραμπ θεωρεί ότι μπορεί να κάνει «business» με τον Τούρκο ομόλογό του και αυτό το εκμεταλλεύεται όσο περισσότερο μπορεί ο κ. Ερντογάν.
- -Μπορεί να κάνει κίνηση νότια και ανατολικά της Κρήτης ο Ταγίπ Ερντογάν;
-Ασφαλώς και θα μπορούσε να κάνει κίνηση νότια και ανατολικά της Κρήτης, η Τουρκία. Το έχει άλλωστε εξαγγείλει επανειλημμένως ο κ. Ερντογάν. Γνωρίζει βεβαίως ότι η αποστολή ερευνητικού σκάφους ή άλλης μορφής έμπρακτη αμφισβήτηση σε περιοχές που η Ελλάδα θεωρεί τμήμα των θαλασσίων ζωνών της είναι μια κίνηση που καμία ελληνική Κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να αγνοήσει, πολύ περισσότερο να αποδεχθεί.
- -Ανησυχείτε για το ενδεχόμενο θερμού επεισοδίου ή και στρατιωτικής σύγκρουσης;
-Αν και έχουν σταλεί προς όλες τις κατευθύνσεις τα μηνύματα περί ελληνικών «κόκκινων γραμμών», υπάρχει ανησυχία ότι, είτε για λόγους εσωτερικής πολιτικής είτε επειδή τα πράγματα στη Λιβύη δεν εξελίσσονται όπως θα ήθελε η Τουρκία είτε γιατί μπορεί να υποτιμήσει την ελληνική αντίδραση, η Τουρκία θα μπορούσε να προχωρήσει με μια κίνηση έμπρακτης αμφισβήτησης στη συγκεκριμένη περιοχή, κλιμακώνοντας έτσι τη σοβούσα κρίση. Σε μια τέτοια περίπτωση, η Ελλάδα θα κάνει βεβαίως ό,τι μπορεί για να μη συμβάλει στην περαιτέρω κλιμάκωση της κρίσης, αλλά πλέον όλες οι επιλογές θα βρίσκονται στο τραπέζι.
- -Ποιος ο μεγαλύτερος φόβος;
-Ο μεγαλύτερος φόβος είναι η Τουρκία να υπερτιμήσει τις δυνάμεις της και να υποτιμήσει τη θέληση και την ικανότητα της Ελλάδας να υπερασπιστεί την εδαφική της ακεραιότητα και τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Και να εισέλθουμε έτσι σε μια κρίση από την οποία κανείς δεν θα βγει κερδισμένος.
- -Η Τουρκία αντιλαμβάνεται τη θέση της στην Ανατολική Μεσόγειο μέσα από αυτό που η ίδια ονομάζει «Γαλάζια Πατρίδα», το μήνυμα που δίνει είναι ότι είναι η επικυρίαρχος χώρα της Ανατολικής Μεσογείου;
-Η Τουρκία προβάλλει, με συζητούμενη πειστικότητα, την εικόνα μιας μεγάλης περιφερειακής δύναμης στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και της Μέσης Ανατολής. Η σημαντικότερη αλλαγή των τελευταίων ετών είναι ότι χρησιμοποιεί πλέον το εργαλείο της στρατιωτικής ισχύος σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από την εποχή Νταβούτογλου, όπου η έμφαση ήταν στη διπλωματία, τις οικονομικές σχέσεις και την «κοινή πολιτιστική (οθωμανική) κληρονομιά». Με την επικράτηση των στρατιωτικών στον εσωτερικό ανταγωνισμό με το Υπουργείο Εξωτερικών, η Τουρκία χρησιμοποιεί το αφήγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας» για να προωθήσει την παρουσία, τον ρόλο και την επιρροή της σε θαλάσσιες περιοχές όπου θεωρεί (μέσω αρκετά ευφάνταστων ερμηνειών του διεθνούς δικαίου της θάλασσας) ότι υπάρχει νομικό κενό και διεκδικήσιμες θαλάσσιες περιοχές. Επιπλέον, σύμφωνα με το τουρκικό αφήγημα, ο αποκλεισμός της Τουρκίας από ενεργειακές και άλλες συνεργασίες στην Ανατολική Μεσόγειο, αποτέλεσμα των δικών της στρατηγικών επιλογών, θα προσθέταμε ότι την έχει υποχρεώσει να αντιδράσει για να προστατεύσει τα συμφέροντά της.
- -Το Γιαβούζ βρίσκεται ήδη στο τεμάχιο 8 της κυπριακής ΑΟΖ και ετοιμάζει τα επόμενα παράνομα γεωτρητικά του βήματα.
-Οι κινήσεις του Γιαβούζ στο τεμάχιο 8 προκαλούν ιδιαίτερη ανησυχία, καθώς ενδέχεται να αξιοποιήσει πληροφορίες από έρευνες της ΕΝΙ που είχαν δημοσιευθεί λόγω ημέτερης αβλεψίας. Οι παράνομες τουρκικές γεωτρήσεις αποτελούν μια σημαντική κλιμάκωση, αλλά μέχρι στιγμής δεν στέφθηκαν από επιτυχία, είτε λόγω μη-ύπαρξης κοιτασμάτων στις περιοχές ερευνών, είτε λόγω απειρίας του προσωπικού ή άλλων τεχνικών δυσκολιών. Μια επιτυχημένη γεώτρηση θα μεταβάλει το τοπίο υπέρ της Τουρκίας και θα φέρει Κύπρο και Ελλάδα σε ακόμη πιο δύσκολη θέση, καθώς η Τουρκία θα μπορέσει να προχωρήσει σε εκμετάλλευση του ανακαλυφθέντος κοιτάσματος, ενώ ταυτόχρονα θα τεθεί εν αμφιβόλω η ικανότητα της Κυπριακής Δημοκρατίας να παραχωρεί τεμάχια της ΑΟΖ της προς εκμετάλλευση.
- -Τι ρόλο παίζει η Ιταλία, μια συμπορεύεται, μια τα γυρίζει;
-Αν και θα ήταν επιθυμητή μια πιο ξεκάθαρη τοποθέτηση της Ιταλίας σχετικά με τις τουρκικές κινήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, τον αγωγό East Med, αλλά και τις συμφωνίες Σαράτζ-Τουρκίας, δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς ότι μια χώρα-μέλος της ΕΕ, με καλές σχέσεις με Ελλάδα και Κύπρο, θα αγνοούσε τη διεθνή νομιμότητα, την κοινοτική αλληλεγγύη, την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια, αλλά και τα συμφέροντα μιας πολύ σημαντικής ιταλικής εταιρείας (ΕΝΙ) για να συνδιαλλαγεί κάτω από το τραπέζι με την Τουρκία. Βεβαίως, η Ιταλία έχει και άλλα συμφέροντα, όπως οι διμερείς οικονομικές σχέσεις με την Τουρκία και η ανάγκη περιορισμού των μεταναστευτικών ροών μέσω Λιβύης, που την υποχρεώνουν να διατηρεί μια καλή σχέση με την Άγκυρα, αλλά δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτό γίνεται σε βάρος των συμφερόντων Ελλάδας και Κύπρου.