Ισλαμική «Δημοκρατία» της Τουρκίας: Μία νέα και διαφορετική εποχή για τη χώρα
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του Πάνου Μητρονίκα*
Η αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας και τελείως διαφορετικής εποχής για την Τουρκία. Μιας εποχής που θα κυριαρχείται από το Ισλαμικό στοιχείο και στην οποία ο Ερντογάν θα είναι ο απόλυτος και αδιαμφισβήτητος ηγέτης.
Το πραξικοπηματικό φιάσκο των τελευταίων ημερών, δεν οδηγεί μόνο στο τέλος του Κεμαλισμού. Οδηγεί ταυτόχρονα και στην αποδόμηση του μύθου του ισχυρού και ανίκητου στρατού που αποτελεί τον εγγυητή και θεματοφύλακα της Δημοκρατίας για την χώρα. Η χώρα και οι θεσμοί της πλέον ψάχνουν θεματοφύλακα και εγγυητή. Ίσως να ψάχνουν και ταυτότητα στα μάτια πολλών Τούρκων και κυρίως του ίδιου του Ερντογάν.
Στην νέα Τουρκία παύει να ισχύει το μέχρι τώρα εξισορροπητικό δίπολο Στρατιωτικής-Πολιτικής ηγεσίας και ο «ηρωικά» επιβιώσας με την βοήθεια του Θεού Ερντογάν, θα είναι ελεύθερος να πράττει ότι θέλει, όποτε θέλει και όπως θέλει, ορίζοντας κατά το δοκούν (και ελέω Θεού) τους Θεσμούς και τους θεματοφύλακες τους.
Ας δούμε όμως τα γεγονότα και το πως διαμορφώνονται οι ισορροπίες από εδώ και πέρα για την νέα Ισλαμική Τουρκία του παντοδύναμου και απρόβλεπτου Προέδρου Ερντογάν.
Η «παγίδα» του πραξικοπήματος
Πολλά έχουν γραφτεί ήδη σχετικά με τα επιχειρησιακά κενά και την ερασιτεχνική εκτέλεση που οδήγησαν το πραξικόπημα στην αποτυχία. Κενά που έκαναν πολλούς ειδικούς και μη να μιλάνε ακόμα και για «στημένη» επιχείρηση από τον ίδιο τον Ερντογάν, και ίσως όχι άδικα.
Βασιζόμενοι στα μέχρι τώρα δεδομένα μπορούμε να πούμε ότι σίγουρα το καθεστώς Ερντογάν γνώριζε και ήταν προετοιμασμένο για κάποια άμεση απόπειρα. Αυτό προκύπτει και από την ταυτόχρονη και βεβιασμένη επαναπροσέγγιση με το Ισραήλ και την Ρωσία λίγες μέρες πριν, δείγμα ότι το καθεστώς έκλεινε βιαστικά εξωτερικά μέτωπα ώστε να επικεντρωθεί στο εσωτερικό, αλλά και από την ταχύτητα αντίδρασης κατά την διάρκεια και αμέσως μετά την απόπειρα.
Εξετάζοντας τώρα το ίδιο το πραξικόπημα και την εκτέλεση του μπορούμε να πούμε ότι είτε έγινε από μια μικρή ομάδα που επέλεξε να εκτελέσει ένα σχέδιο πολύ υψηλού ρίσκου παίζοντας τα όλα για όλα (πιθανώς γιατί δεν είχε άλλο χρόνο), είτε σχεδιάστηκε να εκτελεστεί από μια πολύ μεγαλύτερη ομάδα η οποία όμως αδράνησε και αποχώρησε την κρίσιμη στιγμή. Τα πιθανά σενάρια λοιπόν είναι αυτά της «αποστολής αυτοκτονίας» ή της «εσωτερική προδοσίας».
Το δεδομένο που δίνει μεγαλύτερες πιθανότητες στο δεύτερο σενάριο της «προδοσίας» είναι η ώρα έναρξης των επιχειρήσεων (9 το βράδυ) έναντι μιας πιο ενδεδειγμένης για πραξικοπήματα πρωινής ώρας (π.χ. 3-4 το πρωί) ώστε οι περισσότεροι να κοιμούνται, τα ΜΜΕ να είναι κλειστά, και οι δυνάμεις της αστυνομίας σε υπηρεσία ασφαλείας. Το γεγονός αυτό προειδοποίησε το καθεστώς και διέλυσε τον όποιο σχεδιασμό είχαν τα υπόλοιπα μέρη. Πιθανώς αυτή η κίνηση από μονάδες της 1ης Στρατιάς να είναι και ο λόγος της πιο «άτσαλης» και βίαιης εκτέλεσης του όποιου σχεδίου από εκείνο το σημείο και πέρα, με βομβαρδισμούς, βίαιες εισόδους σε κτήρια, και ελικόπτερα να βάλουν εναντίων δυνάμεων στο έδαφος. Οι ενέργειες αυτές σε ένα στοιχειωδώς σχεδιασμένο πραξικόπημα θα χαρακτηρίζονταν ως «προς αποφυγή» και για λόγους μείωσης του ρίσκου αλλά κυρίως για λόγους «πολιτικής νομιμοποίησης» από τον λαό.
Η όλη εκτέλεση λοιπόν δείχνει προς την κατεύθυνση μιας καλοστημένης «παγίδας», πιθανότατα από ομάδα στρατιωτικών που ελέγχονται από τον Ερντογάν. Μια «παγίδα» που είχε ως στόχο όχι μόνο το να αποκαλύψει όσους ήταν κατά του καθεστώτος, αλλά και να εκθέσει ανεπανόρθωτα τις ίδιες τις ένοπλες δυνάμεις σαν θεσμό στα μάτια του Τουρκικού λαού.
Οι ίδιες αυτές ενέργειες φυσικά οδήγησαν και στην ηρωοποίηση του Ερντογάν που αναδεικνύεται ως ο μόνος ωφελημένος από την όλη κατάσταση και μάλιστα απόλυτα και σε όλους του τομείς.
Ήταν θέλημα Θεού(;)
Η σημαντικότερη παράμετρος αυτής της αποτυχημένης απόπειρας πραξικοπήματος όμως δεν ήταν η κατά τα φαινόμενα πιθανή «παγίδα» στον σχεδιασμό του αλλά οι ενέργειες που οδήγησαν στην αποτροπή του. Έτσι λοιπόν στο πρώτο πραξικόπημα σε ζωντανή τηλεοπτική κάλυψη είδαμε να συμβαίνει κάτι ακόμα πιο μοναδικό και αναπάντεχο. Χιλιάδες πολίτες απάντησαν στο κάλεσμα των θρησκευτικών ηγετών τους και ξεχύθηκαν στους δρόμους της χώρας, άοπλοι, φαινομενικά ανοργάνωτοι, αυθόρμητα, με πάθος και αυτοθυσία να σταματήσουν τον στρατό. Και κόντρα σε κάθε λογική και πιθανότητα το κατάφεραν.
Ο Ερντογάν το 1999 όταν εξελέγη Δήμαρχος Κωνσταντινούπολης είχε απαγγείλει το παρακάτω ποίημα που τον οδήγησε τότε στην φυλακή για τέσσερεις μήνες με την κατηγορία της διασποράς θρησκευτικού μίσους:
«Τα τζαμιά είναι τα στρατόπεδά μας, οι τρούλοι είναι τα κράνη μας, οι μιναρέδες είναι τα σπαθιά μας και οι πιστοί είναι οι στρατιώτες μας»
Το ποίημα αυτό έμελλε να γίνει πραγματικότητα σε αυτό το πραξικόπημα όταν ένας ανοργάνωτος όχλος που θύμιζε τους Οθωμανούς Βασιβουζούκους έκανε γιουρούσι, νίκησε τον οργανωμένο Τουρκικό στρατό, συνέλαβε τους προδότες, και φυσικά δίκασε και εκτέλεσε πολλούς από αυτούς επί τόπου και με συνοπτικές διαδικασίες στο όνομα του ενός και μοναδικού Θεού του Αλάχ (μεγάλη η χάρη του, ειρήνη και αγάπη στο όνομα του).
Θέλημα Θεού; Πιθανότατα όχι για όλους εμάς, αλλά για έναν πιστό μουσουλμάνο όπως ο Ερντογάν και ένα φανατικά θρησκευόμενο πλήθος όπως οι οπαδοί και ψηφοφόροι του, κάτι παραπάνω από δεδομένο. Πραγματική αποκάλυψη.
Με την πρώτη ευκαιρία λοιπόν, στην δημόσια ομιλία του στην Κωνσταντινούπολη την επόμενη μέρα το απόγευμα ο Ερντογάν δεν έχασε την ευκαιρία να ευχαριστήσει πρώτα από όλα τον Αλάχ που με την βοήθεια του ανέτρεψε την κατάσταση, μετά τους μάρτυρες (κατά την ορθή Ισλαμική ορολογία) που έδωσαν το αίμα τους για την πατρίδα, και εν μέσω των προσευχών που ακούγονταν στο βάθος από τους Ιμάμηδες των γύρω τζαμιών, δήλωσε στο πλήθος με τις μαντήλες και τις ισλαμικές κορδέλες στο κεφάλι ότι αυτοί είναι το μέλλον της Τουρκίας.
Δεν έχασε φυσικά και την ευκαιρία να αναφερθεί στους προδότες από όπου και αν προέρχονται και στην ανάγκη πάταξης τους και απόδοσης δικαιοσύνης. Ανέφερε ότι οι Τούρκοι είναι ένας λαός και μια χώρα και ότι το χρώμα της σημαίας τους συμβολίζει το αίμα των μαρτύρων που έδωσαν την ζωή τους για να γίνει αυτό που είναι. Προειδοποίησε όσους θέλουν το κακό της Τουρκίας, με επίκεντρο αυτή τη φορά τους Κούρδους, και σήκωσε τους τόνους προς τις ΗΠΑ, τον πάγιο εχθρό του Ισλάμ ανά τον κόσμο.
Τέλος ζήτησε από τον λαό να μην κρίνουν σκληρά τις Ένοπλες Δυνάμεις γιατί είχαν απλά ένα καρκίνωμα που τώρα θα ξεριζωθεί και μετά θα είναι αυτές που μαζί με τον λαό και τον ίδιο θα αποτελέσουν τον πυλώνα της χώρας.
Η μεγάλη εκκαθάριση
Το πραξικόπημα φυσικά ήταν το τέλειο άλλοθι για τον Ερντογάν ώστε να προχωρήσει άμεσα και ταχύτατα στην απομάκρυνση όλων όσων θεωρούσε απειλή ή εμπόδιο στα σχέδια του.
Όπως ήταν αναμενόμενο λοιπόν, αμέσως μετά την αποτυχία και πριν καλά-καλά σταθεροποιηθεί ακόμα η κατάσταση, το καθεστώς Ερντογάν προχώρησε σε μια τεράστια εκκαθαριστική επιχείρηση που λαμβάνει ήδη διαστάσεις πογκρόμ με χιλιάδες στρατιωτικούς, δικαστικούς, αστυνομικούς και δημοσίους υπαλλήλους σε όλη την χώρα. Πρέπει να θεωρούμε δεδομένο ότι η εκκαθάριση αυτή θα απλωθεί σε όλους τους τομείς της Τουρκικής δημόσιας, πολιτικής, ακαδημαϊκής, στρατιωτικής, δημοσιογραφικής αλλά και οικονομικής ζωής, απομακρύνοντας ή ακόμα και βγάζοντας τελείως από την μέση όλους όσους αντιτίθενται στα σχέδια Ερντογάν για το μέλλον της χώρας.
Θα ακολουθήσει μια περίοδος μερικών εβδομάδων μεγάλης αστάθειας και πιθανής (μερικώς φαινομενικής) αναρχίας με συλλήψεις, δίκες εξπρές, πιθανές πολιτικές δολοφονίες από «αγανακτισμένους» πολίτες ή ακόμα και αγνώστους που δεν θα βρεθούν ποτέ, και καθόλου απίθανο να δούμε ξανά και την επαναφορά της θανατικής ποινής που έτσι και αλλιώς προβλέπεται από την Σαρία. Αν δεν την δούμε στα δικαστήρια, θα την δούμε σίγουρα στον δρόμο από τον «αγανακτισμένο» πλήθος των Βασιβουζούκων του Ερντογάν.
Το τέλος αυτής της περιόδου θα βρει μια Τουρκία διαλυμένη, με το σύνολο των θεσμών της σε αποσύνθεση, με ένα δικαστικό σώμα αποδεκατισμένο, ένα στράτευμα ταπεινωμένο και στα όρια της διάλυσης, και μια δημόσια διοίκηση στελεχωμένη αποκλειστικά από ανθρώπους τυφλής εμπιστοσύνης στο καθεστώς Ερντογάν.
Το έδαφος πλέον θα είναι εύφορο για την νέα Τουρκία του Ερντογάν. Την «Ισλαμική Δημοκρατία της Τουρκίας» που θα βλέπει προς την ανατολή και το Ισλάμ αντί για την δύση και την κοσμικότητα. Ένα Σουνιτικό Ιράν με νέους θεσμούς που θα δίνουν απόλυτη εξουσία στον Πρόεδρο της χώρας, δίκαιο και σύνταγμα βασισμένα στον Ισλαμικό νόμο, και με ενεργή εμπλοκή του Ισλάμ στην πολιτική και τον στρατηγικό σχεδιασμό της χώρας. Μια νέα πολύ διαφορετική χώρα που θα απαιτεί και νέα αντιμετώπιση από την δύση. Δυστυχώς και μια χώρα με πολύ μεγάλο και σύγχρονο στρατό, πολύ υψηλή τεχνολογική τεχνογνωσία και αυτάρκεια, που παράλληλα θα βρίσκεται στο σύνορο του Ισλαμικού κόσμου με την δύση σε μια πολύ στρατηγική γεωγραφική θέση.
Μοναδικό εμπόδιο στα σχέδια αυτά, και παράλληλα μοναδικός σύμμαχος της δύσης και ισορροπητικός παράγοντας στο εσωτερικό της Τουρκίας θα είναι πλέον οι Κούρδοι και οι Αλεβίτες.
Αμέσως λοιπόν μετά το ξεκαθάρισμα στο κράτος και τον στρατό πρέπει να περιμένουμε μια μεγάλη επιχείρηση εναντίων των Κούρδων και άλλων μειονοτήτων της Τουρκίας που θα φτάνει ίσως και τα επίπεδα της γενοκτονίας με χιλιάδες να φεύγουν πρόσφυγες προς τις γειτονικές χώρες και την δύση, χιλιάδες νεκρούς, και υποχρεωτική απαλλοτρίωση ή ακόμα και ισοπέδωση ολόκληρων περιοχών. Μια επιχείρηση που πιθανότατα θα θυμίζει σε μέγεθος και μένος τις γενοκτονίες των αρχών του 20ου αιώνα κατά Αρμενίων, Ελλήνων, Ποντίων και Ασσυρίων.
Εκτίμηση του γράφοντος είναι ότι όλα τα παραπάνω θα λάβουν χώρα ιδιαίτερα σύντομα και πριν τις Αμερικανικές εκλογές έτσι ώστε ο Ερντογάν να εκμεταλλευτεί την ανικανότητα Ομπάμα να επέμβει δυναμικά, όντας στους τελευταίους μήνες της θητείας του, παράλληλα με την χαώδη κατάσταση που επικρατεί στην ΕΕ λόγω της οικονομικής και προσφυγικής κρίσης (που πιθανότατα θα ενταθεί με την δικαιολογία της υπολειτουργίας του Τουρκικού).
Η όλη διαδικασία φυσικά θα απαιτήσει τρία με πέντε χρόνια, αναλόγως του μεγέθους των αλλαγών, αλλά το κρίσιμο διάστημα των επομένων τριών-τεσσάρων μηνών είναι αυτό που θα καθορίσει την πορεία της όλης μεταβολής και θα στιγματίσει αποφασιστικά την ίδια την Τουρκία σε βαθμό ίσως μη αναστρέψιμο. Για αυτό και απαιτεί άμεσες αντιδράσεις και χειρισμούς.
Οι νέες Γεωπολιτικές ισορροπίες και Τουρκικές κινήσεις
Η βεβιασμένη επαναπροσέγγιση της Τουρκίας με την Ρωσία λίγες μέρες πριν δεν είναι καθόλου τυχαία για τα σχέδια Ισλαμοποίησης της χώρας. Αυτή τη στιγμή η Ρωσία είναι η μόνη χώρα που βλέπει τις αλλαγές στην Τουρκία με θετικό μάτι, καθότι οδηγούν σε διάσπαση του νότιου τομέα του ΝΑΤΟ και ακυρώνουν κάθε στρατηγικό σχεδιασμό της δύσης εναντίον της. Αυτό είναι ένα «χαρτί» που θα παίξει ο Ερντογάν δυναμικά, πρώτον για να κερδίσει οφέλη από την Μόσχα (πιθανότατα στον επικείμενο αγώνα κατά των Κούρδων εντός και εκτός Τουρκίας, στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας, των υδρογονανθράκων και των οπλικών συστημάτων) και δευτερευόντως απέναντι στις ΗΠΑ προσπαθώντας να κερδίσει χρόνο και ανοχή για στις κινήσεις του στο εσωτερικό υπό την απειλή της διάσπασης του ΝΑΤΟ.
Παράλληλα ο Ερντογάν κάνοντας την στρατηγική επιλογή της πορείας προς το Ισλάμ, είναι αναγκασμένος να κερδίσει την εύνοια του Ισλαμικού κόσμου, και κυρίως των λαών έτσι ώστε να εξισορροπήσει τις όποιες αντιδράσεις από άλλες μουσουλμανικές ηγεσίες (Αίγυπτο, Ιράν). Θα πρέπει να αναμένουμε λοιπόν μια υπέρ το δέον εφαρμογή Ισλαμικών κανόνων στην ίδια την Τουρκία που θα δίνουν στον υπόλοιπο Ισλαμικό κόσμο την εικόνα μιας χώρας υπερασπιστή της πίστης και Ισλαμικού υποδείγματος με τήρηση κανόνων και παραδόσεων, έτσι ώστε να αποθαρρύνουν κάθε άλλη μουσουλμανική ηγεσία από το να την υποσκάψει. Πιθανότατα με μερικές χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ θα υπάρξει και πιο ενεργή προσέγγιση και συνεργασία καθώς η οικονομική τους (και όχι μόνο) υποστήριξη είναι απαραίτητη για την Τουρκία ενώ παράλληλα η ίδια μπορεί να τους παρέχει εξυπηρετήσεις σε πολλούς τομείς της κοινής τους πια Ισλαμικής ατζέντας.
Τέλος, αυτή η επιλογή μοιραία θα οδηγήσει σε μια σύγκρουση με την δύση, η οποία όμως θα χρησιμοποιηθεί έτσι ώστε να ισχυροποιηθεί η εικόνα του Ερντογάν σαν Ισλαμιστή ηγέτη, μαχητή και υπερασπιστή της πίστης, και ανθρώπου που δεν υπολογίζει και δεν φοβάται τίποτα. Ενός ηγέτη που τολμάει να τα βάλει με την μεγαλύτερη δύναμη όπως οι πιστοί μουσουλμάνοι οπαδοί του τόλμησαν να τα βάλουν άοπλοι με τα άρματα και να κερδίσουν. Εκτός βέβαια της ισχυροποίησης του προφίλ του, οι ανοιχτές κατηγορίες προς τις ΗΠΑ και την ΕΕ για αποσταθεροποίηση του θα ενεργοποιήσουν τα «ενοχικά» αντανακλαστικά των δυτικών κοινωνιών προς τις παρεμβάσεις σε τρίτες χώρες, αυξάνοντας τον διχασμό στην δύση έναντι νέων παρεμβάσεων στα εσωτερικά της Τουρκίας.
Αντί επιλόγου
Ο Ερντογάν δεν έχει κρύψει ποτέ την πρόθεση του να μετατρέψει την Τουρκία σε ένα Ισλαμικό κράτος που θα βασίζεται και θα υπηρετεί τον νόμο της Σαρία, και δεν θα έχει κοσμικά χαρακτηριστικά. Όπως είπε και ο ίδιος όταν ήταν δήμαρχος της Πόλης: «Στόχος μας είναι ένα ισλαμικό κράτος», για να προσθέσει: «Κάποιος δεν μπορεί να είναι μουσουλμάνος και κοσμικός. Είναι αδύνατο για τα δύο να συνυπάρξουν».
Αν καταφέρει να επιβιώσει αυτής της περιόδου και ολοκληρώσει την διαδικασία Ισλαμοποίησης της Τουρκίας, εξουδετέρωσης των Κούρδων, και επαναφοράς των Τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στην προηγούμενη τους επιχειρησιακή ετοιμότητα αλλά στελεχωμένες αυτή τη φορά με Ισλαμικό προσωπικό σαν μια άλλη «Φρουρά της Επανάστασης» τότε θα είναι αδύνατο για οποιονδήποτε να προβλέψει τις κινήσεις του και να τον σταματήσει.
Η δύση λοιπόν δεν έχει την πολυτέλεια και δεν πρέπει να μείνει θεατής σε αυτή την κατάσταση. Αν δεν εμπλακεί ενεργά στο να σταματήσει τον Ερντογάν, ιδίως όταν ξεκινήσει το πογκρόμ εναντίον των Κούρδων, τότε πρέπει να θεωρούμε δεδομένο ότι σε λίγα χρόνια από τώρα θα είναι ασταμάτητος και θα αποτελεί τον κυριότερο γεωπολιτικό κίνδυνο όχι μόνο σε τοπικό αλλά ίσως και σε παγκόσμιο επίπεδο. Και ο δικός μας Θεός δεν ξέρω αν είναι πια τόσο υποστηρικτικός όσο ο δικός του για να τον επικαλεστούμε όταν θα τον χρειαστούμε.
- Ο Πάνος Μητρονίκας είναι Ηλεκτρολόγος Μηχανικός Η/Υ και Αυτοματισμού