Το Μπάσκετ ως αντιπαράδειγμα νέο-ελληνικής ανάπτυξης
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ας το πάρουμε απόφαση, η Τουρκία δεν είναι στη Δύση: Ούτε έχει όρεξη ο Ερντογάν να επιστρέψει στο μαντρί, αν ποτέ ήταν εκεί, ούτε να εργαστεί για να έχει καλές σχέσεις μαζί της
Με αφορμή την Πρωτομαγιά του 2024: Ποιος είναι ο ρόλος των συνδικάτων; Για να μην απαξιωθεί άλλο το συνδικαλιστικό κίνημα στη συνείδηση των εργαζομένων και της κοινωνίας
Του Νίκου Σταματάκη
Ο νέος θρίαμβος του ελληνικού μπάσκετ, αυτή τη φορά ακόμα πιο σημαντικός καθώς ήρθε από τη νέα φουρνιά παικτών, την Εθνική Εφήβων, μου επιτρέπει να βάλω στο χαρτί μερικές σκέψεις που εδώ και πολλά χρόνια ταλαντεύονται στην σκέψη μου…
Η βασική ιδέα υπήρξε εξαρχής ότι το μπάσκετ δεν ήταν απλά το αντί-ποδόσφαιρο, αλλά και το αντί-κατεστημένο. Ποιοί λόγοι άραγε επέτρεψαν στο όμορφο αυτό ομαδικό άθλημα να ανθίσει και να μεγαλουργήσει σε μια κοινωνία αποδεδειγμένα άρρωστη μέχρι το κόκκαλο; Την ίδια εποχή που η Ελλάδα ολάκερη έκανε διαγωνισμό στις «λαμογιές», το μπάσκετ έθετε βαθιά θεμέλια στον επαγγελματισμό και την αξιοκρατία. Την ίδια εποχή που η κοινωνία ξεχείλιζε από «γκλαμουριά» και ψευτοεπίδειξη, το μπάσκετ προέβαλε την ταπεινότητα. Ενώ στην ευρύτερη κοινωνία κυριαρχούσε ο παραδοσιακός ελληνικός ατομισμός – συνδυασμένος με εγωπάθεια και ζηλοφθονία ως πανάρχαια παράδοση – το μπάσκετ θριάμβευε με σημαία την ομαδικότητα, την πειθαρχία και την αυταπάρνηση.
Εκεί που η πολιτική ηγεσία έκανε προγραμματισμό στη βάση του «βλέποντας και κάνοντας», το μπάσκετ σχεδίαζε μακροπρόθεσμα με αποτέλεσμα μια αειθαλή άνθηση επί τέσσερις συνεχείς δεκαετίες – όσες ακριβώς και οι δεκαετίες της ελληνικής παρακμής… Εκεί που όλη η Ελλάδα έβραζε στο ζουμί της εσωστρέφειας το μπάσκετ ανοιγόταν σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, όπου και καταφέρνει συνεχώς και όχι σε απλά διαλλείματα να βρίσκεται ανταγωνιστικό στην κορυφή … Πώς λοιπόν μια κοινωνία που έχει τόσες παθογένειες είναι σε θέση να παράγει ένα μοντέλο ανάπτυξης που είναι τόσο εξόχως επιτυχημένο; Σε καμία περίπτωση ο γράφων δεν θέλει να υποτιμήσει τις μεγάλες επιτυχίες σε αρκετές περιοχές του ιδιωτικού τομέα, και σε αρκετά πανεπιστημιακά τμήματα. Ούτε και μπορεί κανείς να μην αναγνωρίσει τις επιτυχίες ορισμένων τμημάτων των ενόπλων δυνάμεων, με πρώτους φυσικά τους αετούς μας, τους άφθαστους πιλότους της Πολεμικής Αεροπορίας. Αλλά είναι προφανές ότι ένα τόσο δημοφιλές άθλημα όπως το μπάσκετ που έχει δομηθεί με τόση επιτυχία σε όλες τις γωνιές της Ελλάδας και διαπερνά όλες τις κοινωνικές στρωματώσεις, έχει πλέον σημασία πανελλήνια ως πρότυπο ανάπτυξης – κάτι που στερούνται τα υπόλοιπα φωτεινά πλην μεμονωμένα παραδείγματα που αναφέραμε.
Να σημειώσω στο σημείο αυτό ότι είχα την μεγάλη τύχη να μεγαλώσω σε μια γειτονιά της Κοκκινιάς, που τυχαίνει να είναι από τις κορυφαίες «μπασκετομάνες», (μαζί με κάποιες γειτονιές της Θεσσαλονίκης, της Πάτρας και της Λάρισας). Ήδη πριν τη δική μας εποχή η περίφημη ΧΑΝ Νίκαιας (όπως και ο Πανελλήνιος και η ΧΑΝ Θεσσαλονίκης) είχε βάλει τις πρώτες ρίζες. Αλλά η αληθινή έκρηξη ήρθε στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Ο Παναγιώτης Γιαννάκης, μόνο 2-3 χρόνια μεγαλύτερος και γεννημένος δυο τετράγωνα παρακάτω στη φτωχογειτονιά μας, κατάφερε με την απρόσμενη κατακόρυφη άνοδό του (που έφερε το 1975 την Εθνική Παίδων στην δεύτερη θέση της Ευρώπης (έχασε στον τελικό της Θεσσαλονίκης από την τότε πανίσχυρη ΕΣΣΔ) κατάφερε να μας στρέψει όλα τα γειτονόπουλα από το ποδόσφαιρο στο μπάσκετ….
Παράγοντες ανάπτυξης του μπάσκετ
Η χρονιά αυτή (1975) αποτελεί ορόσημο: σαράντα ολόκληρα χρόνια αργότερα, μέσα από το κατρακύλισμα της Ελλάδας στην κρίση, το μπάσκετ όχι μόνο παρέμεινε όρθιο αλλά εξακολουθεί να αναπτύσσεται ραγδαία…
- Πρώτος λοιπόν λόγος το θεμέλιο της παράδοσης πάνω στην οποία εξέχοντα άτομα όπως ο Γιαννάκης, ο Γκάλης, και φυσικά ο απαράμιλλος Γιώργος Βασιλακόπουλος, αλλά και αμέτρητοι άλλοι, έβαλαν τις βάσεις. Υπήρχε ασφαλώς στην Ελλάδα αρκετή «μαγιά» από την προηγούμενη γενιά, η οποία όμως μπολιάστηκε από αρκετούς ελληνοαμερικανούς αλλά και μια σειρά γιουγκοσλάβους, παίκτες και προπονητές, που μετέφεραν τεχνογνωσία.
- Θα λέγαμε ότι η κοινωνική κυριαρχία του ποδοσφαίρου από μια άποψη υπήρξε ευλογία για το μπάσκετ επειδή προσέλκυσε ως μαγνήτης εκείνους, τους παράγοντες, προπονητές και παίκτες, που αναζητούσαν πρώτιστα τη δόξα, το χρήμα και την εύκολη προβολή.
- Ετσι λοιπόν εκείνοι που ξεκίνησαν μάλλον άγνωστοι και στο περιθώριο της κοινωνίας να χτίζουν το μπάσκετ έμειναν απερίσπαστοι να του δώσουν όλη τους την αγάπη. Αγάπη ατελείωτη για το αντικείμενο, αγάπη χωρίς εγωισμούς και χωρίς όρια, αγάπη με θυσίες τεράστιες.
- Συνειδητή αποφυγή των ελαττωμάτων της φυλής με ταυτόχρονη εκμετάλλευση των πλεονεκτημάτων. Ηταν απρόσμενη η πειθαρχία και η ομαδικότητα που συναντούσε κανείς στο κλειστό της Νίκαιας και σε όλα τα γήπεδα της χώρας. Αλλά και η ταπεινότητα των παιχτών που δεν επεδίωκαν την αυτοπροβολή αλλά καθυπέτασαν το εγώ τους στην επιτυχία της ομάδας.
- Είπαν ορισμένοι ότι ο ρυθμός του μπάσκετ – που δεν απαιτεί ιδιαίτερη υπομονή – ταιριάζει «γάντι» στο εκρηκτικό ελληνικό και μεσογειακό ταμπεραμέντο – για αυτό άλλωστε και η ανάπτυξη του αθλήματος στις μεσογειακές χώρες είναι τεράστια. Πολύ σωστά, αλλά χωρίς την σοβαρότητα, τον επαγγελματισμό, τον προγραμματισμό, την οργάνωση, το άθλημα θα παρέμενε ασφαλώς υπανάπτυκτο.
Η ιστορική απόφαση του Γιαννάκη να αφήσει στην άκρη το «εγώ» του
Ολοι οι παραπάνω παράγοντες ασφαλώς έπαιξαν σπουδαίο ρόλο, αλλά στην πιο κρίσιμη στιγμή την σφραγίδα στην εκρηκτική ανάπτυξη του αθλήματος έπαιξαν οι ηγετικές προσωπικότητες – και θα αναφερθώ εδώ στους δύο κορυφαίους παίχτες τον Γιαννάκη και τον Γκάλη (για τον Γ.Βασιλακόπουλο θα πρέπει να γραφτούν τόμοι βιβλίων). Ο γράφων όπως προαναφέρθηκε έτυχε να είναι μάρτυρας των πρώτων σταδίων της ανάπτυξης του αθλήματος και επομένως έχει μια ιδαίτερη προσωπική οπτική γωνία. Ημουν παρών σε μια εκπληκτική αναμέτρηση Ιωνικού-Αρη στο κλειστό της Νίκαιας, που τελείωσε με νίκη του Αρη μετά από δύο παρατάσεις (με το σκόρ πολύ πάνω από τα 100) όπου ο Γιαννάκης σημείωσε 72 πόντους και ο Γκάλης 63.
Δεν μπορεί κανείς να μην δεχτεί ότι οι δύο αυτοί παίκτες είχαν ακατανίκητες προσωπικότητες και μεγάλα «εγώ» – αν δεν τα έχεις αυτά δεν μπορείς να κάνεις πρωταθλητισμό… Όταν όμως λίγα χρόνια αργότερα οι δύο αυτοί γίγαντες βρέθηκαν συμπαίκτες στον Αρη και στην Εθνική Ομάδα, ο ένας από τους δύο, ο Παναγιώτης Γιαννάκης, πήρε τη συνειδητή απόφαση να βάλει το εγώ του πίσω από το ομαδικό καλό…
Σε τούτη ακριβώς τη στιγμή βρίσκεται και το κλειδί της ανεπανάληπτης επιτυχίας του ελληνικού μπάσκετ – την ίδια ακριβώς εποχή που το ποδόσφαιρο και σύσσωμη η ελληνική κοινωνία βάδιζε στον ακριβώς αντίθετο δρόμο του ατομισμού, της εύκολης εγωπαθούς προβολής, του ακόμα ευκολότερου πλουτισμού και της προχειρότητας.
Αν κανείς ρωτήσει ΟΠΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ από τους παίκτες που ακολούθησαν τον «αρχηγό» Π.Γιαννάκη στο ελληνικό μπάσκετ – μέχρι και τους 17-18ρηδες που προχθές μας έκαναν περήφανους – δεν θα υπάρξει ούτε ένας που να μην δηλώσει δημοσίως ότι στην συμπεριφορά τους εντός και εκτός των γηπέδων ακολουθούν το πρότυπο του Γιαννάκη και των λοιπών – ΑΛΛΑ ΚΥΡΙΩΣ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΑΚΗ.
Επίλογος
Δεν θα επιμείνω περισσότερο στην ανάλυση του φαινομένου, στις πιθανές του ρίζες στην ταπεινή φτωχογειτονιά μας όπου δεν υπήρχαν πολλά περιθώρια για εγωισμούς. Ούτε και ταιριάζει ο χώρος για μια βαθιά κοινωνιολογική και ψυχολογική ανάλυση. Αλλά εάν τόσες γενιές νεαρών παικτών του μπάσκετ μπορούν με χαρακτηριστική άνεση να αναζητήσουν τα πρότυπα της εξαίρετης συμπεριφοράς τους – και των απαράμιλλων επιδόσεων τους – σε μια προσωπικότητα ή έστω σε μια ομάδα προσωπικοτήτων, τότε κανείς μπορεί εύκολα να δεί τη διέξοδο από την ελληνική κρίση. Η οποία ασφαλώς και θα έρθει όταν μια προσωπικότητα και οι βασικοί της συνεργάτες ακολουθήσουν με συνέπεια την ίδια οδό της αυταπάρνησης, του επαγγελματισμού, της ομαδικότητας, της αξιοκρατίας, του προγραμματισμού.
Επειδή ούτε οι παρελθούσες πολιτικές ηγεσίες (που κατέστρεψαν τη χώρα) αλλά ούτε και η σημερινή δείχνουν να διαθέτουν τέτοια στοιχεία, θα ήταν ευχής έργο εάν ανέθεταν σημαντικούς τομείς του κυβερνητικού έργου σε άτομα που πράγματι τα διαθέτουν κρατώντας για τον εαυτό τους την γενική επίβλεψη και τις συντονιστικές αποφάσεις. Ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν για τον Αλέξη Τσίπρα και άλλους «ανανήψαντες»… Εμείς που γεννηθήκαμε στην «κόκκινη» Κοκκινιά τους καλούμε να κρατήσουν ψηλά επιτέλους τη σημαία της αξιοκρατίας, του επαγγελματισμού, του προγραμματισμού… Αυτή άλλωστε είναι η αληθινή «πρόοδος» και η αληθινή «αριστερά» και όχι το μπάχαλο των αιωνόβιων άξεστων φοιτητών και των συνταξιούχων καταληψιών….
Νέα Υόρκη, 4 Αυγούστου 2015