Αρθρο γνώμης: Η δημοσιονομική κατάσταση της Ελλάδας, ο Ηρακλής και ο Κέινς
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Το χρονοδιάγραμμα των πληρωμών για το τεράστιο χρέος της ελληνικής κυβέρνησης εισέρχεται σε αμείλικτη φάση. Στις 12 Μαίου καταβλήθηκαν 750 εκατ. ευρώ στο ΔΝΤ, και αυτή ήταν μόλις η αρχή ενός καλοκαιριού ηράκλειων άθλων.
Μέχρι το τέλος Αυγούστου, η Ελλάδα θα πρέπει να βρει άλλα 2 δισ. για το Ταμείο και 6,7 δισ. για την ΕΚΤ. Για να το κατορθώσει, θα χρειαστεί την βοήθεια των δύο αυτών θεσμών και των εταίρων της ευρωζώνης, ώστε να εκταμιευθεί η τελευταία δόση του τρέχοντος προγράμματος (και, κατά πάσα πιθανότητα, να συμφωνηθεί ένα τρίτο πρόγραμμα). Όμως Ελλάδα και πιστωτές δεν μπορούν να συμφωνήσουν για τους όρους του δανείου.Η ελληνική κυβέρνηση ενθάρρυνε τους πιστωτές της παραμερίζοντας τον επιθετικό υπουργό Οικονομικών, Γ. Βαρουφάκη. Στη θέση του διαπραγματεύεται πλέον ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών.
Ωστόσο, ενώ η συμπεριφορά τους διαφέρει, η οικονομική τους αντίληψη και η διανοητική τους προέλευση είναι πανομοιότυπες.Τα στελέχη του οικονομικού επιτελείου του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι πρώην τραπεζίτες ούτε τεχνοκράτες, όπως συμβαίνει σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, αλλά ακαδημαϊκοί. Ο κ. Βαρουφάκης έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, και το διδακτορικό του πρόγραμμα είχε στόχο να περιγράψει την οικονομική επιστήμη ως “μια ανεπίλυτη διαμάχη ιδεών”, περιλαμβάνοντας την ιστορία της οικονομικής σκέψης με έμφαση στον Μαρξ και στον Κέινς. Αυτό δεν είναι συνηθισμένο.
Στα περισσότερα πανεπιστήμια διδάσκεται μια ενοποιημένη σχολή σκέψης, τα “νεοκασσικά” οικονομικά. Ο κ. Τσακαλώτος μεγάλωσε στο Λονδίνο και σπούδασε στην Οξφόρδη με καθηγητές αριστερών απόψεων, τους οποίους επικαλείται ως εμπνευστές του.
Η Ράνια Αντωνοπούλου, αναπληρώτρια υπουργός Εργασίας, σπούδασε στο New School for Social Research, θερμοκοιτίδα της αριστερής σκέψης στη Νέα Υόρκη.Ο κ. Τσακαλώτος θεωρεί ότι ο ΣΥΡΙΖΑ είναι “κοντά στο κεϋνσιανό κύριο ρεύμα”, παραπέμποντας στην άποψη του Βρετανού οικονομολόγου πως κατά τη διάρκεια περιόδων ύφεσης, οι κυβερνήσεις πρέπει να δαπανούν για να τονώσουν την οικονομία. Μια τέτοια πολιτική κινήτρων είναι η εγγυημένη απασχόληση για όλους, κάτι που προσέδωσε στην κα Αντωνοπούλου το προσωνύμιο “η κυρία 300.000 θέσεις εργασίας”. Το πρόβλημα είναι η εξεύρεση χρημάτων. Η λύση που πρότεινε ο Κέινς – η ενθάρρυνση των κυβερνήσεων να έχουν ελλείμματα σε περιόδους ανάγκης – δεν είναι διαθέσιμη στον ΣΥΡΙΖΑ. Οι πιστωτές επιμένουν στην επίτευξη πλεονασμάτων.
Η κα Αντωνοπούλου θεωρεί πως ο Κέινς θα υποστήριζε τον ΣΥΡΙΖΑ. “Η ΕΚΤ θέλει να μειώσουμε τις δαπάνες σε περίοδο ύφεσης, κάτι που προκαλεί κρίση”. (Μπορεί να το έκανε, αν και στη δεκαετία του 1930 σημείωσε πως είναι παρακινδυνευμένο για χώρες σε καθεστώς σταθερών ισοτιμιών, όπως ο κανόνας του χρυσού ή το ευρώ, να έχουν ελλείμματα που αποστραγγίζουν τα διαθέσιμα. Καλύτερα να αποχωρήσουν γρήγορα και να υποτιμήσουν το νόμισμά τους).Όμως ο κ. Τσακαλώτος παραμένει ιδεολογικά προσηλωμένος στο ευρώ. Είναι απόλυτος στην άποψή του ότι η νομισματική ένωση είναι επωφελής όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και αναγκαία για την αποτροπή της αναβίωσης του εθνικισμού που επικράτησε στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου.
Το πρόβλημα κατά τον κ. Τσακαλώτο είναι πως η ευρωζώνη δεν είναι πραγματική ένωση. Σε πρόσφατο βιβλίο του προτείνει τη δημιουργία πανευρωπαϊκού μηχανισμού που θα διασφαλίζει ότι καμία χώρα δεν θα υπερχρεώνεται ή θα υπερδανείζει άλλες.Η πρόταση αυτή αναδεικνύει τις κευνσιανές ρίζες του ΣΥΡΙΖΑ. Την δεκαετία του 1940 ο Κέινς πρότεινε έναν παρόμοιο εξισορροπητικό μηχανισμό για την παγκόσμια οικονομία. “Το σύστημα που ισχύει τώρα απαιτεί να γίνουμε όλοι όπως η Γερμανία, να δώσουμε έμφαση στις εξαγωγές για να αναπτυχθούμε. Δεν είναι όμως δυνατό να είμαστε όλοι καθαροί εξαγωγείς, αυτό είναι λογικά αδύνατον. Πρέπει να δημιουργήσουμε μια νέα Ευρώπη που θα μπορεί να διαχειρίζεται τις οικονομικές διαφορές”, εξηγεί.
Ο Κέινς είχε προτείνει μηχανισμό για την αποτροπή των προστριβών μεταξύ κρατών που προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν τις εξαγωγές τους, έναν παγκόσμιο θεσμό που θα τιμωρούσε τόσο τις ακραία εξαγωγικές, όσο και τις ακραία εισαγωγικές οικονομίες. Η πρότασή του απορρίφθηκε από τον μεγαλύτερο πιστωτή και εξαγωγέα της εποχής εκείνης, τις ΗΠΑ. Σήμερα δεν έχουν πέσει στο τραπέζι φιλόδοξες συστημικές μεταρρυθμίσεις αυτού του είδους, αντίθετα το τραπέζι είναι γεμάτο από αυτοκόλλητα για την παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ. Η Γερμανία, η γιγαντιαία πιστώτρια και εξαγωγική χώρα στο σύγχρονο αυτό οικονομικό δράμα, ίσως σύντομα να εύχεται να είχε λάβει σοβαρά υπόψη της αυτές τις προτάσεις. Από την δεκαετία του 1970, τα πλεονάσματα των ΗΠΑ έγιναν ελλείμματα και η διεθνής νομισματική τάξη κατέρρευσε και πάλι.
Economist– Greece’s finances. Of Hercules and Keynes (μετάφραση: Αντώνης Δρογκάρης)