Του Δρ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ (ΝΤΙΝΟΥ) ΑΥΓΟΥΣΤΗ
Ο Έλληνας Κύπριος Νικόλαος Ι. Σαρίπολος (+1887): Ο θεμελιωτής του Δημόσιου Δικαίου στην Ελλάδα
«Ο άνθρωπος που έμελλε να χαρακτηρισθεί ο σπουδαιότερος νομικός της εποχής του. Δικαίως χαρακτηρίσθηκε ο γενάρχης της Συνταγματικής Επιστήμης και της Επιστήμης του ευρύτερου Δημοσίου Δικαίου στην Ελλάδα»
Ο Νικόλαος Ι. Σαρίπολος, υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα τέκνα της Λάρνακας, της Κύπρου και της Ελλάδας. Γεννήθηκε στη Λάρνακα το 1817. Ήταν νομικός και υπήρξε ο θεμελιωτής του Δημόσιου Δικαίου στην Ελλάδα. Αναδείχθηκε σε μια σπουδαία προσωπικότητα, σε μια πολύ σημαντική εποχή, κατά την οποία η αστική δημοκρατία περνούσε από τις δάνειες βάσεις της, που είχε από τη μοναρχία του παλαιού καθεστώτος, στις δικές της βάσεις.
Ο Ιωάννης Σαρίπογλου βρισκόταν στον κατάλογο προγραφών του στυγνού Τούρκου κυβερνήτη της Κύπρου Κουτσιούκ Μεχμέτ, που εκτέλεσε την 9η Ιουλίου του 1821. Κατάφερε όμως να διαφύγει με την οικογένειά του στην Τεργέστη, επιβιβαζόμενος σε αυστριακό καράβι που βρισκόταν ελλιμενισμένο στη Λάρνακα τις κρίσιμες εκείνες μέρες του Ιουλίου.
Στην Τεργέστη ο νεαρός Νικόλαος φοίτησε στην τότε ξακουστή Σχολή της Ελληνικής Κοινότητας (Τεργέστειος Σχολή). Το 1830, η οικογένειά του επέστρεψε στην Κύπρο, μετά την αμνηστία που δόθηκε από τους Οθωμανούς. Το 1837 πήγε στο Παρίσι για να σπουδάσει Ιατρική, αλλά τον επόμενο χρόνο επέστρεψε πίσω στο νησί λόγω θανάτου του πατέρα του. Μετά το θάνατο του πατέρα του άλλαξε το επώνυμό του από Σαρίπογλου σε Σαρίπολος.
Το 1846, διορίστηκε υφηγητής στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και δύο μήνες μετά έκτακτος καθηγητής του Συνταγματικού και Ποινικού Δικαίου. Το 1852 απολύθηκε ως αντιανακτορικός από το Παλάτι λόγω της έντονης κριτικής που άσκησε κατά των Ανακτόρων. Επανήλθε το 1862, αμέσως μετά την εκθρόνιση του Όθωνα. «Ελευθέρους παρασκεύαζα πολίτες και ουχί ταπεινούς και εθελοδούλους υπηκόους» ήταν τα πρώτα λόγια προς τους φοιτητές του τον Νοέμβριο του 1862 μόλις αναδιορίσθηκε στην έδρα «Φιλοσοφίας του Δικαίου και του Εθνικού Δικαίου». Αυτή η ομιλία του αποτελεί μνημειακή έκφραση της ηθικής ανεξαρτησίας και της πνευματικής ευθύνης του πανεπιστημιακού δασκάλου.
Σε μια φράση εκείνης της ομιλίας του συμπύκνωσε το ήθος με το οποίο προσέγγισε τον ρόλο του πανεπιστημιακού δασκάλου: «Την επιστήμην αγαπώμεν ως Θεόσδοτον δώρημα, μηδέποτε δε μιάνωμεν αυτήν».
Πήρε μέρος στην Β΄ Εθνική των Ελλήνων Συνέλευση στην Αθήνα (1862-1864) ως πληρεξούσιος του Πανεπιστημίου και των ελληνικών παροικιών. Στο διάστημα αυτό εργάστηκε για τη σύνταξη του τελικού σχεδίου του Συντάγματος του οποίου ήταν και εισηγητής. Για τη συνολική του προσφορά στη νομική επιστήμη διετέλεσε αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας των Παρισίων και της Βασιλικής Ακαδημίας του Βελγίου.
Το Σύνταγμα του 1864, προϊόν της «Β΄ εν Αθήναις Εθνικής των Ελλήνων Συνελεύσεως» περιλάμβανε 110 άρθρα, ήταν επηρεασμένο από τα συντάγματα του Βελγίου (1831) και της Δανίας (1849) και έμελλε να ισχύσει -με τις αναθεωρήσεις του 1911 και του 1952- για περισσότερα από εκατό χρόνια.
Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του νέου καταστατικού χάρτη της χώρας ήταν ότι επανέφερε την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας του Συντάγματος της Τροιζήνας του 1827 και στηριζόταν από τη δημοκρατική και όχι τη μοναρχική αρχή, δηλαδή αναγνωριζόταν πλέον το έθνος, ο ελληνικός λαός, και όχι ο μονάρχης, ως πηγή και φορέας της κρατικής εξουσίας.
Καθιέρωσε, μεταξύ άλλων, το σύστημα της τετραετούς θητείας της Βουλής, την αρχή της άμεσης, καθολικής και μυστικής ψηφοφορίας, τα δικαιώματα του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι, ενώ κατάργησε τη Γερουσία. Παραλλήλως, υιοθέτησε τη δυνατότητα σύστασης από τη Βουλή «εξεταστικών των πραγμάτων επιτροπών». Επίσης, ο βασιλιάς διατήρησε το δικαίωμα να συγκαλεί τακτικώς και εκτάκτως τη Βουλή όπως και να τη διαλύει κατά την κρίση του, αλλά το περί διαλύσεως Διάταγμα έπρεπε να είναι προσυπογεγραμμένο από το Υπουργικό Συμβούλιο.
Όπως χαρακτηριστικά διαβάζουμε στον πρόλογο του βιβλίου «Νικόλαος Ι. Σαρίπολος, Η πολυδιάστατη προσωπικότητα του πατέρα του συνταγματικού δικαίου»:
Το συγγραφικό του έργο υπήρξε πλούσιο και πολυσχιδές. Έγραψε πολλές νομικές και ιστορικές μελέτες ενώ ασχολήθηκε και με την ποίηση.
Ορισμένες από τις μελέτες του:
Μετά το θάνατό του εκδόθηκαν από τη σύζυγό του τα Αυτοβιογραφικά «Απομνημονεύματα (Αθήνα 1891) και από την κόρη του το «Τα μετά θάνατον» (Αθήνα 1890).
Ο Νικόλαος Ι. Σαρίπολος, νυμφεύθηκε το 1847 και απέκτησε εννέα παιδιά. Του απονεμήθηκαν πολλές τιμητικές διακρίσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και το εξωτερικό. Αίθουσα στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών φέρει το όνομά του.
Η οικογένεια του Νικόλαου Ιωάννου Σαρίπολου, φρόντισε να αφήσει ένα Ίδρυμα που έχει προσφέρει εκατοντάδες υποτροφίες.
Υποβοήθησε στην ανάδειξη, στο πλαίσιο του πανεπιστημίου, δημοσιολόγων προσανατολισμένων κατά τρόπο περισσότερο αποφασιστικό προς την κοινωνιολογική ερμηνεία και μελέτη των θεσμών, όπως ο Αλέξανδρος Σβώλος.
Από τις πολυάριθμες μελέτες και έργα του ξεχωρίζουν:
Les persones morales et leur responsabilité penale (1899), Η ιδέα της κυριαρχίας του λαού (1900), Η καθολική ψηφοφορία εν Ευρώπη και Αμερική (1900), Κρητικόν Συνταγματικόν Δίκαιον (1902), Περί του κανονιστικού δικαιώματος του βασιλέως και περί των αναγκαστικών διαταγμάτων (1903), Σύστημα Συνταγματικού Δικαίου και Γενικού Δημοσίου Δικαίου (α’ τόμος, τεύχη Α-Β, 1903-4), Μελέται περί των δημοσίων υπαλλήλων (1906), Περί των ορίων του καθήκοντος υπακοής των δημοσίων υπαλλήλων εις τας προϊσταμένας αρχάς (1908), Το δημόσιο δίκαιο του Βασιλείου της Ελλάδος (Das Staatsrecht des Κönigsreichs Griechenland, 1909), Περί των προθεσμιών κυρώσεως, εκδόσεως και δημοσιεύσεως των νόμων (1911), Περί του δικαστηρίου των λειών και της εφαρμογής του δικαίου του κατά θάλασσαν πολέμου (1913), Τα αναγκαστικά διατάγματα εν Γαλλία κατά τον πόλεμον (1916), Περί της νομοθετικής εξουσιοδοτήσεως εν Γαλλία κατά τον πόλεμον (1918), Περί πολιτείας και των στοιχείων αυτής (1921). Ιδιαίτερη διάδοση μεταξύ των νομικών και αποφασιστική επιρροή στο πεδίο αυτό γνώρισε το τρίτομο έργο Σύστημα του Συνταγματικού Δικαίου της Ελλάδος εν συγκρίσει προς τα των ξένων κρατών, το οποίο είχε αλλεπάλληλες εκδόσεις (4η επαυξημένη έκδοση, 1923).
Αν ο πατέρας του έβαλε τις βάσεις του Συνταγματικού Δικαίου, ο γιος ήταν αυτός που το στέριωσε. Αποχώρησε νωρίς από το Πανεπιστήμιο λόγω ασθένειας, αλλά πρόσφερε πολλά στις κυβερνήσεις με τις υπηρεσίες του. Απεβίωσε το 1944 στην Αθήνα.
Βιβλιογραφία:
Δρ. Αυγουστίνος (Ντίνος) Αυγουστή
Αναπλ. καθηγητής στο ΤΕΙ θεσσαλίας
Από το Μονάγρι Λεμεσού
a.[email protected]
Μετά το Σκοπιανό έχει σειρά το Κυπριακό: Στήνεται σκηνικό πιέσεων με φόντο τον Ιούνιο