Οι Βρετανοί, σφαγείς του βασιλείου των Asante, επιστρέφουν ως δάνειο (!) στη Γκάνα τα κοσμήματα που λεηλάτησαν πριν 150 χρόνια – Πρόκριμα και για τα γλυπτά του Παρθενώνα; [videos]

Το Ηνωμένο Βασίλειο στέλνει μερικά από τα «κοσμήματα του στέμματος» της Γκάνας πίσω στο… σπίτι, 150 χρόνια μετά τη λεηλασία τους από την αυλή του βασιλιά Asante.

Μία χρυσή πίπα ειρήνης είναι ανάμεσα στα 32 αντικείμενα που επιστρέφονται στο πλαίσιο συμφωνιών μακροπρόθεσμων δανείων, όπως αποκαλύπτει το BBC.

Το Μουσείο Victoria & Albert (V&A) δανείζει 17 κομμάτια ενώ ακόμη 15 προέρχονται από το Βρετανικό Μουσείο.

Ο επικεφαλής διαπραγματευτής της Γκάνας είπε ότι ελπίζει σε «ένα νέο πνεύμα πολιτιστικής συνεργασίας» μετά από γενιές οργής.

• Ορισμένα εθνικά μουσεία στο Ηνωμένο Βασίλειο – συμπεριλαμβανομένου του V&A και του Βρετανικού Μουσείου – απαγορεύεται από το νόμο να επιστρέφουν αμφισβητούμενα αντικείμενα από τις συλλογές τους και οι δανειακές συμφωνίες όπως αυτή θεωρούνται ως ένας τρόπος για να επιτρέψουν τα αντικείμενα  στις χώρες προέλευσής τους .

Ωστόσο, ορισμένες χώρες που διεκδικούν αμφισβητούμενα τεχνουργήματα φοβούνται ότι τα δάνεια μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να υπονοήσουν ότι αποδέχονται την ιδιοκτησία του Ηνωμένου Βασιλείου.

Ο Tristram Hunt, διευθυντής του V&A, είπε στο BBC ότι τα χρυσά εμβλήματα είναι ισοδύναμα με τα «Crown Jewels» μας.

• Τα αντικείμενα που θα δανειστούν, τα περισσότερα από τα οποία είχαν κλαπεί κατά τη διάρκεια των πολέμων του 19ου αιώνα μεταξύ των Βρετανών και των Asante, περιλαμβάνουν ένα κρατικό σπαθί και χρυσά σήματα που φορούσαν αξιωματούχοι που ήταν επιφορτισμένοι με τον καθαρισμό της ψυχής του βασιλιά.

Ο κ. Hunt είπε ότι όταν τα μουσεία κρατούν «αντικείμενα που προέρχονται από πόλεμο και λεηλασίες μετά από  στρατιωτικές εκστρατείες, έχουμε ευθύνη απέναντι στις χώρες προέλευσης να σκεφτούμε πώς μπορούμε να τα μοιραστούμε πιο δίκαια σήμερα.

• «Δεν μου φαίνεται ότι όλα τα μουσεία μας θα καταρρεύσουν αν δημιουργήσουμε τέτοιου είδους συνεργασίες και ανταλλαγές».

Ωστόσο, ο κ. Hunt επέμεινε ότι η νέα πολιτιστική συνεργασία «δεν είναι αποζημίωση από την πίσω πόρτα» – που σημαίνει ότι δεν είναι ένας τρόπος να επιστρέψει πίσω στην Γκάνα ως μόνιμη ιδιοκτησία.

Οι τριετείς δανειακές συμβάσεις, με δυνατότητα παράτασης για άλλα τρία χρόνια, δεν είναι με την κυβέρνηση της Γκάνας αλλά με τον Otumfo Osei Tutu II -τον σημερινό βασιλιά Asante γνωστό ως Asantehene- που παρευρέθηκε στη στέψη του βασιλιά Καρόλου πέρυσι.

Ο Asantehene εξακολουθεί να έχει σημαντικό τελετουργικό ρόλο, αν και το βασίλειό του είναι πλέον μέρος της σύγχρονης δημοκρατίας της Γκάνας.

• Τα αντικείμενα θα εκτεθούν στο Μουσείο του Παλατιού Manhyia στο Kumasi, την πρωτεύουσα της περιοχής Asante, για να γιορτάσουν το ασημένιο ιωβηλαίο του Asantehene.

Τα αντικείμενα από χρυσό Asante είναι το απόλυτο σύμβολο της βασιλικής κυβέρνησης Asante και πιστεύεται ότι περιέχουν τα πνεύματα των πρώην βασιλιάδων Asante.

Έχουν μια σημασία για την Γκάνα συγκρίσιμη με τα  Benin Bronzes – χιλιάδες γλυπτά και πλάκες που λεηλάτησε η Βρετανία από το παλάτι του Βασιλείου του Benin, στη σύγχρονη νότια Νιγηρία. Η Νιγηρία ζητά την επιστροφή τους εδώ και δεκαετίες.

• Η Nana Oforiatta Ayim, ειδική σύμβουλος του υπουργού Πολιτισμού της Γκάνας, είπε στο BBC: «Δεν είναι απλώς αντικείμενα, έχουν και πνευματική σημασία. Είναι μέρος της ψυχής του έθνους. Είναι κομμάτια του εαυτού μας».

Είπε ότι το δάνειο ήταν «ένα καλό σημείο εκκίνησης» για την επέτειο της λεηλασίας και «ένα σημάδι κάποιου είδους θεραπείας και μνήμης για τη βία που συνέβη».

Τα μουσεία του Ηνωμένου Βασιλείου διαθέτουν πολλά περισσότερα αντικείμενα που έχουν ληφθεί από την Γκάνα, συμπεριλαμβανομένης μιας χρυσής κεφαλής τροπαίου που συγκαταλέγεται στα πιο διάσημα κομμάτια των Asante.

Οι Asante έχτισαν αυτό που κάποτε ήταν ένα από τα πιο ισχυρά και τρομερά κράτη στη δυτική Αφρική, με το εμπόριο, μεταξύ άλλων, χρυσού, υφασμάτων και σκλάβων.

Το βασίλειο φημιζόταν για τη στρατιωτική του δύναμη και τον πλούτο του. Ακόμη και τώρα, όταν ο Asantehene δίνει τα χέρια σε επίσημες περιστάσεις, μπορεί να είναι τόσο βαριά με τα πολλά χρυσά βραχιόλια που μερικές φορές έχει έναν βοηθό του οποίου η δουλειά είναι να στηρίζει το χέρι του.

Οι Ευρωπαίοι έλκονταν από αυτό που αργότερα ονόμασαν Χρυσή Ακτή από τις ιστορίες του αφρικανικού πλούτου και η Βρετανία έδωσε επανειλημμένες μάχες με τους Asante τον 19ο αιώνα.

• Το 1874 μετά από μια επίθεση του Asante, τα βρετανικά στρατεύματα ξεκίνησαν μια «τιμωρητική αποστολή», στην αποικιακή γλώσσα της εποχής, λεηλατώντας το Kumasi και παίρνοντας πολλούς από τους θησαυρούς του παλατιού.

Τα περισσότερα από τα αντικείμενα που επιστρέφει η V&A αγοράστηκαν σε μια δημοπρασία στις 18 Απριλίου 1874 στο Garrards, τα κοσμηματοπωλεία του Λονδίνου που διατηρούν τα βρετανικά Crown Jewels.

Περιλαμβάνουν τρία βαριά αντικείμενα από χυτό χρυσό, γνωστά ως σήματα για την κάθαρση της ψυχής (Akrafokonmu), τα οποία φορούνταν γύρω από το λαιμό υψηλόβαθμων αξιωματούχων στην αυλή που ήταν υπεύθυνοι για την κάθαρση της ψυχής του βασιλιά.

Ο Angus Patterson, ανώτερος επιμελητής στο V&A, είπε ότι η λήψη αυτών των αντικειμένων τον 19ο αιώνα “δεν ήταν απλώς για την απόκτηση πλούτου, αν και αυτό είναι ένα μέρος. Αφορούσε επίσης την αφαίρεση των συμβόλων της κυβέρνησης ή των συμβόλων εξουσίας. Ηταν μιά πολύ πολιτική πράξη».

Το Βρετανικό Μουσείο επιστρέφει επίσης με δανεισμό συνολικά 15 αντικείμενα, μερικά από τα οποία λεηλατήθηκαν κατά τη διάρκεια μιας μεταγενέστερης σύγκρουσης το 1895-96, συμπεριλαμβανομένου ενός κρατικού ξίφους γνωστό ως Mpomponsuo.

Υπάρχει επίσης ένα τελετουργικό καπέλο, γνωστό ως Denkyemke, πλούσια διακοσμημένο με χρυσά στολίδια. Το φορούσαν ανώτεροι αυλικοί σε στέψεις και άλλα μεγάλα φεστιβάλ.

Το Βρετανικό Μουσείο δανείζει επίσης ένα χυτό χρυσό μοντέλο λαούτου-άρπας (Sankuo), το οποίο δεν λεηλατήθηκε, για να τονίσει την σχεδόν 200χρονη σύνδεσή του με τους Asantehenes.

Το sankuo παρουσιάστηκε στον Βρετανό συγγραφέα και διπλωμάτη Thomas Bowdich το 1817, ο οποίος είπε ότι προοριζόταν ως δώρο από τους Asantehene στο μουσείο για να καταδείξει τον πλούτο και την κατάσταση του έθνους Asante.

«Διαπεράστε την πολιτική»

Μπορείτε να δανείσετε αντικείμενα πίσω σε μια χώρα που λέει ότι τα έκλεψες; Είναι μια λύση στους νομικούς περιορισμούς του Ηνωμένου Βασιλείου που μπορεί να μην είναι αποδεκτή από χώρες που λένε ότι θέλουν να διορθώσουν ένα ιστορικό λάθος.

• Το θέμα των Γλυπτών του Παρθενώνα, ή των Ελγινείων Μαρμάρων όπως ονομάστηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο, είναι το πιο γνωστό παράδειγμα.

Η Ελλάδα έχει ζητήσει εδώ και καιρό την επιστροφή αυτών των κλασικών γλυπτών που εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο. Ο πρόεδρός του, Τζορτζ Όσμπορν, δήλωσε πρόσφατα ότι αναζητούσε έναν «πρακτικό, ρεαλιστικό και ορθολογικό δρόμο προς τα εμπρός» και διερευνούσε μια συνεργασία που, στην ουσία, θέτει το ερώτημα σε ποιον ανήκουν πραγματικά τα κλασικά γλυπτά .

• Αυτή η συμφωνία με την Asantehene είναι μια άλλη εκδοχή. Ένας συμβιβασμός που λειτουργεί για τον βασιλιά Asante και είναι εφικτός εντός των παραμέτρων του βρετανικού δικαίου.

Ακριβώς όπως η Νιγηρία θα ήταν απίθανο να δεχτεί ένα δάνειο των Benin Bronzes, θα ήταν δύσκολο για την κυβέρνηση της Γκάνας να αποδεχτεί αυτού του είδους τη συμφωνία.

Ωστόσο, ο κ. Hunt είπε ότι οι συμφωνίες μεταξύ του V&A, του Βρετανικού Μουσείου και του Μουσείου του Παλατιού Manhyia “διαπέρασαν την πολιτική. Δεν λύνουμ το πρόβλημα, αλλά ξεκινά η συζήτηση”.

Η κ. Oforiatta Ayim, σύμβουλος του υπουργού Πολιτισμού της Γκάνας, είπε ότι «φυσικά» οι άνθρωποι θα είναι θυμωμένοι με την ιδέα ενός δανείου και ήλπιζαν να δουν τα αντικείμενα να επιστρέφονται οριστικά στην Γκάνα.

«Γνωρίζουμε ότι τα αντικείμενα κλάπηκαν σε βίαιες συνθήκες, γνωρίζουμε ότι τα αντικείμενα ανήκουν στους ανθρώπους του Asante», είπε.

Η βρετανική κυβέρνηση έχει μια στάση «διατήρηση και εξήγηση» για τα κρατικά ιδρύματα, πράγμα που σημαίνει ότι τα αμφισβητούμενα αντικείμενα διατηρούνται και εξηγείται το πλαίσιο τους.

Ούτε το Συντηρητικό ούτε το Εργατικό κόμμα έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για αλλαγή της ισχύουσας νομοθεσίας. Ο νόμος για το Βρετανικό Μουσείο του 1963 και ο νόμος περί Εθνικής Κληρονομιάς του 1983 εμποδίζουν τους εντολοδόχους μουσείων σε ορισμένα ιδρύματα υψηλού προφίλ από το να «αποσυνδεθούν» αντικείμενα από τις συλλογές τους.

Ο κ. Hunt υποστηρίζει μια αλλαγή του νόμου. Θα ήθελε να δει «περισσότερη ελευθερία για τα μουσεία, αλλά μετά ένα είδος διασφάλισης, μια επιτροπή όπου θα έπρεπε να προσφύγουμε αν θέλαμε να αποκαταστήσουμε αντικείμενα».

Ορισμένοι έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι αυτό θα σήμαινε ότι τα βρετανικά μουσεία θα χάσουν μερικά από τα πιο πολύτιμα αντικείμενα τους στο μέλλον. Ή όπως μου είπε μια προηγούμενη γραμματέας πολιτισμού, η Michelle Donelan, σε σχέση με την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, ότι θα «άνοιγε την πύλη στο ζήτημα του συνόλου των περιεχομένων των μουσείων μας».

Ωστόσο, ο κ. Hunt είπε ότι η ιδιοκτησία πολύ λίγων από τη συλλογή 2,8 εκατομμυρίων αντικειμένων του V&A έχει αμφισβητηθεί.

Ένας άλλος φόβος είναι ότι τα αμφισβητούμενα αντικείμενα που δανείζονται δεν θα επιστραφούν ποτέ.

Ο επικεφαλής διαπραγματευτής της Γκάνας Ivor Agyeman-Duah το απέρριψε αυτό. «Επιμένεις σε συμφωνίες που έχεις, δεν πας κόντρα σε αυτές», είπε.

Υπάρχουν άλλα όμορφα χρυσά αντικείμενα Asante στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η συλλογή Wallace περιλαμβάνει την κεφαλή του τροπαίου που είναι από τους πιο διάσημους θησαυρούς Asante. Λεηλατήθηκε  επίσης από τις βρετανικές δυνάμεις και αγοράστηκε στη δημοπρασία του 1874.

• Η Βασιλική Συλλογή περιέχει επίσης αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένης μιας άλλης κεφαλής χρυσού τροπαίου με τη μορφή μάσκας. Αυτός ο τύπος αντικειμένου αντιπροσώπευε ηττημένους εχθρούς. τα τρόπαια συνδέονταν με ένα τσέρκι μ ε τελετουργικά ξίφη στα κρατικά εβλήματα.

Θα εμφανιστούν ποτέ στην Γκάνα στο μέλλον; Ο κ. Agyeman-Duah το κάνει ένα βήμα τη φορά.

Αλλά καθώς η Βρετανία αντιμετωπίζει ολοένα και περισσότερο την πολιτιστική κληρονομιά του αποικιακού παρελθόντος της, αυτού του είδους οι συμφωνίες μπορεί να είναι ένας διπλωματικός και πρακτικός τρόπος αντιμετώπισης του παρελθόντος και δημιουργίας καλύτερων σχέσεων στο μέλλον – εάν και οι δύο πλευρές μπορούν να αποδεχθούν τους όρους.

Με πληροφορίες από bbc.com
Ελλάδα Αθήνα 

Ενα από τα πιο όμορφα «μυστικά μέρη» στην Ευρώπη: H Κάρπαθος ανάμεσα στους κορυφαίους προορισμούς για το 2024, σύμφωνα με τα διεθνή ΜΜΕ [βίντεο]

Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE