Η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων Σαουδικής Αραβίας-Ιράν έφερε τα πάνω-κάτω: Ποιοι οι νικητές, ποιοι οι ηττημένοι;

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο παγκόσμιος αθλητισμός «όπιο» για τον έλεγχο των Σαουδαράβων, με όχημα τα πετροδολάρια: «Ο Mohammed bin Salman φοβάται εξέγερση κατά της μοναρχίας»

Το μήνυμα της Ιερουσαλήμ για «τους δεσμούς που ενώνουν το Ισραήλ, την Ελλάδα και την Κύπρο»: Το Israel-Hellenic Forum “έσκισε” στη Λευκωσία

Ο Ερντογάν παρακαλεί γονατιστός τον Πρίγκηπα για λεφτά: Η Σαουδική Αραβία συζητά την οικονομική ενίσχυση της Τουρκίας

Στην ιστοσελίδα της εφημερίδας The Jerusalem Post δημοσιεύεται άρθρο γνώμης του Seth Frantzman με τίτλο «Ποιοι είναι οι νικητές και ποιοι οι ηττημένοι από την επανέναρξη των σχέσεων Ιράν-Σαουδικής Αραβίας;».

Ακολούθως επισημαίνονται τα κυριότερα σημεία του δημοσιεύματος:

Η επανέναρξη των σχέσεων μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν μπορεί να οδηγήσει σε αναδιαμόρφωση των σχέσεων στην ευρύτερη περιοχή. Μπορεί επίσης να συντηρήσει διαδικασίες που υφίστανται εδώ και μια δεκαετία.

Η μετατόπιση του ρόλου των ΗΠΑ, που πλέον επιλέγουν να αντιμετωπίζουν αντιπάλους όπως την Κίνα και τη Ρωσία, σημαίνει ότι η περιοχή της Μέσης Ανατολής και του Περσικού Κόλπου επαναπροσδιορίζει επίσης τους δεσμούς της με την Ουάσιγκτον και το Πεκίνο.

Η διαφαινόμενη κρίση ενόψει της πιθανότητας απόκτησης πυρηνικού όπλου από το Ιράν παίζει σημαντικό ρόλο στη σημασία αυτών των νέων δεσμών. Επιπλέον, οι νέοι δεσμοί Σαουδικής Αραβίας-Ιράν θα μπορούσαν συμβάλουν στη μείωση των συγκρούσεων στον Λίβανο, στην Υεμένη, στο Ιράκ και στη Συρία. Υπάρχουν άραγε ξεκάθαροι νικητές και χαμένοι;

Μεγάλο μέρος της συζήτησης για την επανέναρξη των σχέσεων Ιράν- Σαουδικής Αραβίας επικεντρώθηκε στη απώλεια της επιρροής των ΗΠΑ. Στη βάση μιας τέτοιας οπτικής, η Κίνα κατάφερε να διεισδύσει στη Μέση Ανατολή και να παίξει ρόλο μεσολαβητή στις σχέσεις Ιράν-Σαουδικής Αραβίας εις βάρος των συμφερόντων και της επιρροής των ΗΠΑ. Η πραγματικότητα είναι όμως πιο σύνθετη.

Οι σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας έχουν διάρκεια ενός ολόκληρου αιώνα. Για μεγάλο μέρος του Ψυχρού Πολέμου η Σαουδική Αραβία υπήρξε βασικός και σταθερός πυλώνας των σχέσεων των ΗΠΑ στην περιοχή.

Οι ΗΠΑ συνεργάστηκαν επίσης με το Ριάντ στη διάρκεια της σύγκρουσης στο Αφγανιστάν, όταν βρίσκονταν «κοντά» στο Πακιστάν κι εξόπλιζαν τους mujahideen. Οι δεσμοί με τη Σαουδική Αραβία άλλαξαν ως έναν βαθμό χαρακτήρα με τα χρόνια, ειδικά λόγω των αμερικανικών ανησυχιών ότι το Ριάντ συνέχιζε να επιτρέπει την εξτρεμιστική ιδεολογία.

Ωστόσο, η άνοδος του Mohammed bin Salman στην εξουσία αναδιαμόρφωσε τις αντιλήψεις για το Ριάντ, προσδίδοντας στη Σαουδική Αραβία έναν περισσότερο ανεξάρτητο χαρακτήρα σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής. Αυτό είναι χαρακτηριστικό για άλλες χώρες που έχουν ιστορικούς δεσμούς με τις ΗΠΑ, με άλλα παραδείγματα την Τουρκία και το Κατάρ.

Κάθε χώρα ακολουθεί τη δική της πολιτική και είναι δύσκολο να θεωρηθεί ότι η προσέγγιση της Σαουδικής Αραβίας με το Ιράν συνιστά πλήγμα για τις ΗΠΑ, την στιγμή που πολλοί έχουν δει άλλες πολιτικές του Ριάντ να απομακρύνονται από την τροχιά των ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια.

Για παράδειγμα, μετά την ιρανική επίθεση στο Abqaiq το 2019 οι ΗΠΑ δεν υποστήριξαν μια σαουδαραβική απάντηση. Υπήρξαν εκκλήσεις προς τη Δύση, προκειμένου να σταματήσει να εξοπλίζει τη Σαουδική Αραβία κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Υεμένη. Επίσης αμφιλεγόμενη θεωρήθηκε η απόφαση του Ριάντ να διακόψει τους δεσμούς του με το Κατάρ το έτος 2017.

Συνεπώς, η τελευταία απόφαση της Σαουδικής Αραβίας να κάνει ένα νέο ξεκίνημα στις σχέσεις της με το Ιράν ενδέχεται να μην σχετίζεται με την πολιτική των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ δεν ζήτησαν ούτως ή άλλως εξαρχής από τη Σαουδική Αραβία να διακόψει τους δεσμούς της με το Ιράν.

Οι ΗΠΑ διατηρούν στρατηγική συμμαχία με το Κατάρ, το οποίο με τη σειρά του διατηρεί στενούς δεσμούς με το Ιράν, όπως εξάλλου κάνει και η Τουρκία, η οποία είναι κράτος- μέλος του ΝΑΤΟ. Η Σαουδική Αραβία κάνει πολύ απλά ό,τι έκαναν κι άλλοι εταίροι των ΗΠΑ.

Μιλάμε τότε για μια νίκη της Κίνας; Η Κίνα δεν έχει διευρύνει τους δεσμούς της μόνο με το Ιράν. Τον Δεκέμβριο του 2022 δεσμεύτηκε επίσης σε ένα πενταετές σχέδιο με έξι χώρες του Περσικού Κόλπου.

Ο Xi Jinping συναντήθηκε με τους ηγέτες του Κόλπου το 2022, σε μια συνάντηση υπό τη διοργάνωση της Σαουδικής Αραβίας. Η προσέγγιση της Κίνας με τις χώρες του Κόλπου και με το Ιράν έχει επίσης χρόνια ιστορίας πίσω της. (…)

Η απόφαση του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας να συνεργαστούν με την Κίνα για την εξομάλυνση των μεταξύ τους σχέσεων καθιστά την Κίνα διπλωματικό μεσολαβητή στην περιοχή. Ναι μεν πρόκειται για μια νίκη της Κίνας, την ίδια στιγμή, βέβαια, ήταν και η μόνη χώρα που θα μπορούσε να μεσολαβήσει για να γίνει αυτό το τελευταίο βήμα μιας προδιαγεγραμμένης κατά τα άλλα πορείας.

Η Σαουδική Αραβία είχε εξάλλου συμφιλιωθεί με το Κατάρ στις αρχές του 2021 και φημολογείτο ότι εξέταζε την προοπτική σύναψης στενότερων δεσμών με το Ισραήλ, -μια αργή διαδικασία που είχε ξεκινήσει το 2015.

Με λίγα λόγια, το αεροπλάνο της αποκατάστασης των σχέσεων Σαουδικής Αραβίας- Ιράν είχε ήδη τροχοδρομήσει, το μόνο που χρειαζόταν ήταν μια ώθηση, την οποία και έδωσε η Κίνα.

Τέλος, πρόκειται για μία ήττα του Ισραήλ; Η προοπτική βελτίωσης των σχέσεων Ισραήλ- Σαουδικής Αραβίας ήταν διαρκώς ζήτημα εικασιών. Μέρες πριν την ανακοίνωση της συμφωνίας Σαουδικής Αραβίας- Ιράν είχαν σημειωθεί αναφορές στη Wall Street Journal και στους New York Times περί δεσμεύσεων ασφαλείας που ζητούσε το Ριάντ από την Ουάσιγκτον, στο πλαίσιο μιας προοπτικής αναβάθμισης των σχέσεών του με το Ισραήλ. (…)

Είναι μάλλον απίθανο οι δεσμοί της Σαουδικής Αραβίας με το Ιράν να επηρεάσουν υποχρεωτικά με αρνητικό τρόπο το Ισραήλ. Η Σαουδική Αραβία έχει συμφέροντα στην Υεμένη και στον Λίβανο καθώς επίσης και στη Συρία και στο Ιράκ. Από πολλές απόψεις τα συμφέροντα της Σαουδικής Αραβίας συνδυάζονται μ’ αυτά του Ισραήλ σ’ ό,τι αφορά στη σταθερότητα και στη βούληση να μην διοικούν τις χώρες αυτές δορυφόροι του Ιράν.

Ο Περσικός Κόλπος κινείται συνολικά προς την κατεύθυνση της συμφιλίωσης με τη Συρία, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει στην βελτίωση της χαοτικής κατάστασης στη περιοχή.

Η εποχή του πολέμου που καθόρισε την περίοδο μετά την Αραβική Άνοιξη και η εποχή των συγκρούσεων που ξεκίνησαν προ δεκαετιών με την άνοδο των εξτρεμιστών φαίνεται να πλησιάζουν με κάποιο τρόπο προς το τέλος τους.

Οι αλλαγές στον Κόλπο είναι σημαντικές προς αυτή την κατεύθυνση. Οι εξτρεμιστικές ομάδες έχουν εκδιωχθεί, μία προς μία, από τα περισσότερα κράτη του Κόλπου, εκτός από το Κατάρ, ενώ η χρηματοδότησή τους είναι συνολικά μικρότερη. Η al- Qaeda και ο ISIS έχουν κατά κύριο λόγο ηττηθεί.

Η σταθερότητα και οι διακρατικές σχέσεις αποτελούν χαρακτηριστικό της νέας εποχής κι αυτό υποστηρίζεται από την πολιτική των μεγάλων χωρών, καθώς επίσης κι από συμφωνίες, στις οποίες το Ισραήλ έχει παίξει ρόλο, όπως είναι η Σύνοδος Κορυφής του Negev, το σχήμα I2U2 και οι Συμφωνίες του Αβραάμ.

Οι σχέσεις Ιράν- Σαουδικής Αραβίας μπορούν να θεωρηθούν μέρος αυτής της ευρύτερης διπλωματικής διαδικασίας. Ως εκ τούτου, το Ισραήλ μπορεί και να μη βγει χαμένο. Η Σαουδική Αραβία μπορεί τώρα να αρθρώσει τις ανησυχίες της προς το Ιράν μέσω της διπλωματικής οδού αντί να το κάνει όντας σε διαμάχη. (…)

Κατά συνέπεια, οι «νέοι» δεσμοί Σαουδικής Αραβίας- Ιράν θα μπορούσαν ενδεχομένως να μειώσουν τις ιρανικές απειλές.

ΠΗΓΗ: Εφημερίδα The Jerusalem Post, Seth Frantzman