27 φωτογραφίες ντοκουμέντα από τον τάφο του Τουταγχαμών: Έναν αιώνα μετά πολλοί πιστεύουν ακόμη στην κατάρα [video]

Στις 4 Νοεμβρίου 2022, συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ανακάλυψη του τάφου του Τουταγχαμών στην Αιγυπτιακή Κοιλάδα των Βασιλέων, μια στιγμή ορόσημο για τον κόσμο της αρχαιολογίας.

Η θεαματική φύση του τάφου και των θησαυρών του παρείχαν μια άνευ προηγουμένου εικόνα για το πώς ήταν μια βασιλική ταφή του Νέου Βασιλείου και έκανε τον Τουταγχαμών έναν από τους πιο διάσημους Φαραώ στην ιστορία.

Ο Χάρι Μπάρτον (1879-1940) ήταν ο επίσημος φωτογράφος για τα εγκαίνια του τάφου του Τουταγχαμών από τον Χάουαρντ Κάρτερ και τον Λόρδο Κάρναρβον το 1922. Ο Μπάρτον θεωρήθηκε ως ο πιο εξέχων αρχαιολόγος φωτογράφος της εποχής του και εδώ μοιραζόμαστε μερικές από τις πρωτότυπες φωτογραφίες του σημαντική ευκαιρία όταν ο τάφος άνοιξε και εξερευνήθηκε για πρώτη φορά.

Ποιός ήταν ο Τουταγχαμών

Ο Τουταγχαμών ήταν Αιγύπτιος φαραώ της 18ης δυναστείας, που βασίλευσε περίπου από το 1332 μέχρι το 1323 π.Χ. σύμφωνα με την συμβατική χρονολόγηση.

Γεννήθηκε το 1341 π.Χ., και πέθανε σε ηλικία 18 ετών. Παρά τη σωματική αναπηρία και τη νεαρή ηλικία του, η βασιλεία του Τουταγχαμών ήταν σταθεροποιητική για τη χώρα, μετά το πολιτικό και θρησκευτικό χάσμα που είχε αφήσει ο πατέρας του Ακενατόν.

Ήταν το μοναδικό αγόρι από τα επτά παιδιά του Ακενατόν, κάτι που τον καθιστούσε μοναδικό διάδοχο του θρόνου, όταν ο Ακενατόν πέθανε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Ωστόσο, ο θρόνος φαίνεται να μην πέρασε απευθείας στον ανήλικο Φαραώ, καθώς βγήκε στην επιφάνεια ένας αφανής Φαραώ, ο Σμενκαρέ. Πολλοί υποθέτουν πως ο Σμενκαρέ ήταν αδελφός η μεγαλύτερος υιός του Ακενατόν, αλλά διάσημη είναι και η άποψη ότι ήταν ένα άλλο όνομα για τη βασίλισσα Νεφερτίτη που ίσως να κυβέρνησε για λίγο τη χώρα μετά το θάνατο του συζύγου της. Όταν ο Τουταγχαμών στέφθηκε Φαραώ περίπου στην ηλικία των 8 με 9, παντρεύεται την ετεροθαλή αδελφή του, πριγκίπισσα Αγκεσεναμούν, κόρη της Νεφερτίτης.

Υπό το σκήπτρο του αντιμετωπίστηκαν οι εχθροί των Αιγυπτίων στη Νουβία και τη Λεβαντίνη και καταργήθηκε η θρησκεία του ηλιακού δίσκου (Ατόν) που είχε επιβάλλει ο πατέρας του, επαναφέροντας τον πολυθεϊσμό και αποκαθιστώντας τις σχέσεις με το ιερατείο.

Λόγω της ηλικίας του και της εύθραυστης σωματικής του κατάστασης, σημαντικό ρόλο στη διακυβέρνηση της Αιγύπτου κατά τη βασιλεία του είχε ο Μεγάλος Βεζίρης Άυ και ο αρχηγός του στρατού Χορεμχέμπ, οι οποίοι έμελλε να γίνουν και οι δύο επόμενοι Φαραώ με τη σειρά που αναφέρθηκαν.

Τα αίτια θανάτου του Τουταγχαμών δεν είναι ξεκάθαρα. Μία κρανιοεγκεφαλική κάκωση, που εντοπίστηκε κατά την εξέταση της μούμιας με Ακτίνες Χ, μαρτυρά ότι ο θάνατός του ήταν βίαιος, αλλά κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα αν επρόκειτο για συνωμοσία ή ατύχημα ή ακόμα και αρρώστια.

Οι επιστήμονες του ιταλικού ινστιτούτου «Institute for Mummies and the Iceman» στο Μπολτσάνο της Ιταλίας δηλώνουν ότι ο πρόωρος θάνατος του νεαρού Αιγυπτίου αυτοκράτορος στα μέσα της εφηβείας του, προέρχεται πιθανότατα από κληρονομική ασθένεια.

PHOTO GALLERY

Ο Hutan Ashrafian, λέκτορας χειρουργικής στο Imperial College του Λονδίνου, τόνισε ως σημαντικό ότι πολλά μέλη της οικογενείας του Τουταγχαμών υπέφεραν από ασθένειες που οφείλονται σε ορμονικές ανισορροπίες και υποστήριξε ότι, ενώ οι πρόγονοι του Τουταγχαμών φαίνεται πως έζησαν μέχρι την ώριμη ηλικία, οι άμεσοι απόγονοί του, πέθαναν νωρίς.

Ο Τουταγχαμών είχε γυναικείους γοφούς, πεταχτά δόντια και θα πρέπει να περιπατούσε στηριζόμενος σε βακτηρία ενώ σύμφωνα με την «εικονική αυτοψία» που τού έγινε, στα δάκτυλα των ποδιών του φάνηκε απόκλιση και έτσι κούτσαινε. Ένα ακόμη στοιχείο του ότι ο Τουταγχαμών είχε προβλήματα κινητικότητας είναι άλλωστε και οι 130 βακτηρίες που ευρέθηκαν θαμμένες στον τάφο του.

Η δυσανάλογη φήμη που έχει λάβει στη σύγχρονη εποχή οφείλεται στην ανακάλυψη του ασύλητου τάφου του από τον Χάουαρντ Κάρτερ το 1923 που ήταν σημείο καμπής στην αιγυπτιολογία αλλά και την αρχαιολογία γενικότερα.

Ο τάφος και η… κατάρα

Ο τάφος του ανακαλύφθηκε στις 4 Νοεμβρίου του 1922 από τον Βρετανό αρχαιολόγο Χάουαρντ Κάρτερ και η σαρκοφάγος ανοίχτηκε στις 16 Φεβρουαρίου του 1923.

Ήταν ο μοναδικός ασύλητος βασιλικός τάφος στην κοιλάδα των βασιλέων, κάτι που πιθανόν αποδίδεται στο μικρό μέγεθος του τάφου, που αρχικά προοριζόταν για τον βεζίρη του. Επιπλέον, αυτό φανερώνει και την απουσία υστεροφημίας του Φαραώ, καθώς το όνομά του ήταν άγνωστο, ακόμα και 100 χρόνια μετά το θάνατό του κατά την 19η δυναστεία.

Η ανακάλυψη του τάφου έλαβε σημαντική κάλυψη και ανανέωσε το ενδιαφέρον για την Αρχαία Αίγυπτο και αποτέλεσε μείζον θέμα της επικαιρότητας του 1922, καθώς πολλές εφημερίδες ασχολήθηκαν με το θέμα της ανακάλυψης του τάφου. Κάτι τέτοιο όμως λειτούργησε και αρνητικά, αφού ενισχύθηκε η φήμη της λεγόμενης “κατάρας του Τουταγχαμών”.

Στον τάφο του βρέθηκαν επίσης δύο μωρά (κορίτσια), το ένα πέθανε στη γέννα ενώ το άλλο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.[εκκρεμεί παραπομπή]

Ήταν ο πρώτος βασιλικός τάφος που βρέθηκε ασύλητος, γεγονός που αποδίδεται από πολλούς στο θρύλο της κατάρας που τον συνόδευε. Ο Κάρτερ, ως επιστήμονας, τον απέρριψε από την πρώτη στιγμή.

PHOTO GALLERY

Πιθανολογείται ότι οι ρίζες αυτού του θρύλου βρίσκονται σ’ ένα μυθιστόρημα, το «Χαμένος στην πυραμίδα: Η κατάρα της μούμιας», που γράφτηκε από τη Λουίζα Μέι Άλκοτ το 1896. Ως θεωρία τροφοδοτήθηκε από δημοσιεύματα της εποχής, τα οποία επικεντρώθηκαν στους θανάτους ανθρώπων που εμπλέχτηκαν στις ανασκαφές, όπως ο Λόρδος Κάρναρβον που χρηματοδότησε την αποστολή.

Ωστόσο, μία έρευνα του επιδημιολόγου Μαρκ Νέλσον, του πανεπιστημίου Μόνας της Αυστραλίας, αποφαίνεται ότι βάση στατιστικών δεν υπάρχει τίποτα τα αξιοσημείωτο, που να στηρίζει αυτό το θρύλο. Από τους 24 ανθρώπους που εκτέθηκαν στην υποτιθέμενη κατάρα πέθαναν μόνο οι έξι, πολύ λιγότεροι δηλαδή από τους επιζήσαντες. Εξάλλου, κανείς από αυτούς που απεβίωσαν δεν ήταν κάτω των 70 ετών, επομένως ο θάνατός τους δεν μπορεί να θεωρηθεί πρόωρος.

Όταν ο τάφος του βασιλιά Τουταγχαμών ανακαλύφθηκε στις 26 Νοεμβρίου 1922 – περίπου 3000 χρόνια μετά το θάνατό του – επικράτησε μια άποψη ότι ο Φαραώ απελευθέρωσε μια πανίσχυρη κατάρα θανάτου και καταστροφής σε αυτούς που τόλμησαν να διαταράξουν τον αιώνιο ύπνο του.

Όπως κάθε αστικός μύθος, η φερόμενη κατάρα εξελίχθηκε με την πάροδο των ετών.

Οι… καταραμένοι

1. George Herbert, 5ος κόμης του Carnarvon

Ο άνθρωπος που χρηματοδότησε την ανασκαφή του τάφου του βασιλιά Τουταγχαμών ήταν ο πρώτος που υπέκυψε στην υποτιθέμενη κατάρα. Ο Λόρδος Carnarvon τσιμπήθηκε από κουνούπι σε μια πληγή κατά τη διάρκεια του ξυρίσματος και κατέληξε να πεθαίνει από δηλητηρίαση στο αίμα λίγο αργότερα. Αυτό συνέβη λίγους μήνες μετά το άνοιγμα του τάφου και μόλις έξι εβδομάδες μετά την έναρξη της συζήτησης των ΜΜΕ σχετικά με την ”κατάρα της μούμιας”, η οποία θεωρήθηκε ότι πλήττει οποιονδήποτε συνδέεται με τη διατάραξη της ησυχίας της μούμιας. Ο θρύλος λέει ότι όταν πέθανε ο Λόρδος του Carnavon, όλα τα φώτα στο σπίτι του έσβησαν μυστηριωδώς.

2. Σερ Bruce Ingham

Ο Howard Carter, ο αρχαιολόγος που ανακάλυψε τον τάφο, έδωσε ένα πρες πεπιέ στο φίλο του Bruce Ingham ως δώρο. Το πρες πεπιέ όμως, ήταν ένα μουμιοποιημένο χέρι που φορούσε ένα βραχιόλι στο οποίο θεωρείται ότι ήταν γραμμένη η φράση, «καταραμένος αυτός που κινεί το σώμα μου». Το σπίτι του Ingham κάηκε ολοσχερώς λίγες μέρες μετά την παραλαβή του δώρου και όταν προσπάθησε να το ανοικοδομήσει χτυπήθηκε από μια πλημμύρα.

3. George Jay Gould

Ο Gould ήταν ένας πλούσιος Αμερικανός οικονομικός διευθυντής και διευθυντής σιδηροδρόμων που επισκέφθηκε τον τάφο του Τούταγχαμ το 1923 και άρχισε να νιώθει άρρωστος σχεδόν αμέσως μετά. Δεν ανάρρωσε ποτέ και πέθανε από πνευμονία λίγους μήνες αργότερα.

PHOTO GALLERY

4. Aubrey Herbert

Λέγεται ότι και ο αδελφός εξ αγχιστείας του Λόρδου Herbert έπασχε από την κατάρα του βασιλιά Τουταγχαμών λόγω συγγένειας. Ο Aubrey Herbert γεννήθηκε με μια εκφυλιστική κατάσταση των ματιών και έμεινε εντελώς τυφλός στα γεράματα. Ένας γιατρός πρότεινε ότι τα σάπια, μολυσμένα δόντια του παρεμπόδιζαν με κάποιο τρόπο την όρασή του και ο Χέρμπερτ έβγαζε κάθε ένα δόντι από το στόμα του σε μια προσπάθεια να ξανακερδίσει το βλέμμα του. Δεν λειτούργησε. Πέθανε μάλιστα από σηψαιμία ως αποτέλεσμα της αποτυχημένης χειρουργικής επέμβασης, μόλις πέντε μήνες μετά το θάνατο του υποτιθέμενου καταραμένου αδελφού του.

5. Hugh Evelyn-White

Ο βρετανός αρχαιολόγος Evelyn-White, επισκέφθηκε τον τάφο του φαραώ και πιθανότατα να βοήθησε στην ανασκαφή του. Μέχρι το 1924 είχε δει πάνω από 24 συνεργάτες του να πεθαίνουν και λίγο μετά ο Evelyn-White κρεμάστηκε – προτού περάσει τη θηλιά, όμως, έγραψε με το αίμα του, «έχω υποκύψει σε μια κατάρα που με αναγκάζει να εξαφανιστώ».

6. Aaron Ember

Ο Αμερικάνος Αιγυπολόγος Aaron Ember ήταν φίλος με πολλούς από τους ανθρώπους που ήταν παρόντες όταν άνοιξε ο τάφος , συμπεριλαμβανομένου του Λόρδου Carnarvon. Ο Ember πέθανε το 1926, όταν το σπίτι του στη Βαλτιμόρη κάηκε σε λιγότερο από μια ώρα, αφού είχαν οργανώσει ένα δείπνο με φίλους. Θα προλάβαινε να σωθεί , αλλά η σύζυγός του τον ενθάρρυνε να διασώσει ένα χειρόγραφο που δούλευε, ενώ εκείνη έσωζε το γιο τους. Δυστυχώς, όλοι αλλά και η υπηρέτρια της οικογένειας πέθαναν στην καταστροφή. Το όνομα του χειρογράφου του Ember; Το Αιγυπτιακό Βιβλίο των Νεκρών.

7. Richard Bethell

Φαίνεται πως όσοι συναναστρέφονταν με τον λόρδο Herbert την πάτησαν. Ο Bethell ήταν ο γραμματέας του Λόρδου και ο πρώτος άνθρωπος μετά τον Carter που μπήκε στον τάφο. Πέθανε το 1929 κάτω από ανεξήγητες συνθήκες: Βρέθηκε πνιγμένος από ασφυξία στο δωμάτιό του σε μια λέσχη ανδρών του Λονδίνου. Λίγο αργότερα, η Nottingham Post συλλογίστηκε: «Η ιδέα ότι ο Richard Bethell θα υπέφερε από την ”κατάρα” πρωτο-συστάθηκε πέρυσι, μετά από μια σειρά από μυστηριώδεις πυρκαγιές στο σπίτι του, στο οποίο φυλάγονταν μερικά ευρήματα από τον τάφο του Τουταγχαμών». Ωστόσο, δεν αποδείχθηκε καμία σύνδεση μεταξύ των ευρημάτων και του θανάτου του Bethell.

8. Σερ Archibald Douglas Reid

Δε ήταν μόνο οι εκσκαφείς στην αποστολή που έπεσαν θύμα της κατάρας. Ο Reid ήταν ένας ακτινολόγος που τράβηξε ακτινογραφίες της μούμιας πριν την παραδώσει στις μουσειακές αρχές. Αρρώστησε την επόμενη μέρα και πέθανε τρεις ημέρες αργότερα.

9. James Henry Breasted

Ο Breasted, ένας άλλος διάσημος Αιγυπτολόγος της εποχής του, συνεργάστηκε με τον Carter όταν άνοιξε τον τάφο. Λίγο αργότερα, φέρεται να επέστρεψε στο σπίτι για να διαπιστώσει ότι το καναρίνι του είχε φαγωθεί από μια κόμπρα – και είχε παραμείνει μέσα στο κλουβί. Δεδομένου ότι η κόμπρα είναι σύμβολο της αιγυπτιακής μοναρχίας και ένα μοτίβο που οι βασιλιάδες φορούσαν στις κεφαλές τους ως ένδειξη ηγεσίας και προστασίας, αυτό ήταν ένα ιδιαίτερα δυσοίωνο σημάδι. Ο Breasted πέθανε αρκετά αργότερα, το 1935, ωστόσο ήταν αμέσως μετά από ένα ταξίδι του στην Αίγυπτο.

10. Howard Carter

Ο ίδιος ο Carter, ο αρχαίολόγος που άνοιξε τον τάφο, ήταν αυτός που δεν υπέφερε ποτέ από κάποια μυστηριώδη, ανεξήγητη ασθένεια, ούτε το σπίτι του έπεσε θύμα φωτιάς ή άλλης καταστροφής. Πέθανε από λέμφωμα στην ηλικία των 64 ετών. Ο τάφος του μάλιστα γράφει: «Μακάρι το πνεύμα σου να παραμείνει ζωντανό, μακάρι να περάσεις εκατομμύρια χρόνια, εσύ που αγαπάς τη Θήβα (της Αιγύπτου), καθισμένος με το πρόσωπο στραμμένο στον βόρειο άνεμο, το βλέμμα σου να συγκρατεί την ευτυχία». Ίσως οι Φαραώ να μην ήθελαν να τον καταραστούν τελικά.

PHOTO GALLERY

Αμφιβολίες εκ των υστέρων

Πέρασαν τρεις χιλιετίες από την ταφή του φαραώ Τουταγχαμών στη νότια Αίγυπτο και ένας αιώνας από την ανακάλυψη του τάφου του. Ακόμη και σήμερα, όμως, οι αιγυπτιολόγοι διαφωνούν σχετικά με την ταυτότητα του «ιδιοκτήτη» του νεκρικού θαλάμου, όπως και για το αν κρύβει και άλλες σημαντικές αρχαιολογικές ανακαλύψεις.

Στο επίκεντρο της αντιπαράθεσης βρίσκεται ο δρ Νίκολας Ριβς, πρώην έφορος του Βρετανικού Μουσείου και του Μητροπολιτικού Μουσείου Τέχνης. Το 2015 διατύπωσε τη θεωρία πως πίσω από τον βόρειο και δυτικό τοίχο του νεκρικού θαλάμου βρίσκεται, πιθανότατα, ο τάφος της Νεφερτίτης, καθώς πιστεύει ότι το ταφικό δωμάτιο είναι ο προθάλαμος ενός μεγαλύτερου ταφικού μνημείου.

Ερευνες που πραγματοποιήθηκαν το 2016 πράγματι αποκάλυψαν κάποια σημεία πίσω από τον περίτεχνα διακοσμημένο δυτικό και βόρειο τοίχο που υποδεικνύουν την ύπαρξη κενών χώρων και οργανικών ή μεταλλικών αντικειμένων. Με μεγάλο ενθουσιασμό ο τότε υπουργός Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, Μαμντού Αλνταματί, εξήγγειλε την ανακάλυψη. Δύο χρόνια αργότερα, και ύστερα από άλλες δύο ακτινογραφικές έρευνες, ο διάδοχός του στο υπουργείο δήλωσε ότι τίποτα δεν βρίσκεται κρυμμένο πίσω από τους τοίχους του θαλάμου. Η θεωρία του Ριβς, όμως, έχει υποστηρικτές όπως η δρ Κάρα Κούνεϊ, καθηγήτρια Αιγυπτιακής Τέχνης και Αρχιτεκτονικής, στο Πανεπιστήμιο του Λος Αντζελες, η οποία χαρακτηρίζει τη θεωρία Ριβς μεγαλοφυή και πιστεύει ότι απορρίφθηκε επειδή η εθνικιστική και υπερβολικά κομματική Αίγυπτος αρνείται να χορηγήσει άδεια ανασκαφής στους δυτικούς επιστήμονες εφόσον διαφωνούν με την κομματική γραμμή.

Οι Αιγύπτιοι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι ο δρ Ριβς θέλει να συλήσει την πολιτιστική τους κληρονομιά. Το γεγονός ότι ο τάφος του Τουταγχαμών ανακαλύφθηκε από τον Βρετανό αρχαιολόγο Χάουαρντ Κάρτερ θεωρήθηκε από τους Αιγυπτίους ως κάλεσμα για το τέλος της βρετανικής κυριαρχίας και τη δημιουργία της αιγυπτιακής ταυτότητας. Και αυτό δεν θέλουν να το χάσουν.

HJ με πληροφορίες από ancient-origins.net, el.wikipedia.org, sansimera.gr, kathimerini.gr, mentalfloss.com

Ακολουθήστε τη HELLAS JOURNAL στη NEWS GOOGLE