Στο χείλος της «αβύσσου»: Αναλυτές φοβούνται ότι η κλιμάκωση των εντάσεων θα μπορούσε να οδηγήσει σε πόλεμο…
ΣΚΙΤΣΟ ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΓΚΟΥΜΑ
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Καθώς τα πολεμικά πλοία γεμάτα με οπλικά συστήματα του 21ου αιώνα περιφέρονται στην Ανατολική Μεσόγειο, ο Τούρκος πρόεδρος εμπνέεται από μια προηγούμενη εποχή για τον τελευταίο γύρο εκφοβισμού προς την Ελλάδα, γράφει στην εφημερίδα Daily Telegraph, ο δημοσιογράφος Nick Squires.
Και προσθέτει:
Επέλεξε την επέτειο την μάχης που έλαβε χώρα 1.000 χρόνια πριν ως ευκαιρία να προειδοποιήσει την Ελλάδα ότι θα την παραγκωνίσει εάν μπει στο δρόμο των τουρκικών φιλοδοξιών στην περιοχή. Στη Μάχη του Μαντζικέρτ το 1071 οι Σελτζούκοι νίκησαν τις Βυζαντινές δυνάμεις συλλαμβάνοντας τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα και επιτρέποντας την βίαιη είσοδο [των Σελτζούκων] στην ενδοχώρα της Ανατολίας.
Η μάχη εορτάζεται ως η γέννηση του Τουρκικού κράτους, σχεδόν μια χιλιετία αργότερα ο Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν έχει επιθετική διάθεση. «Η Τουρκία θα πάρει αυτό που δικαιούται στο Μεσόγειο, το Αιγαίο και τη Μαύρη Θάλασσα. Εάν κάποιος θέλει να σταθεί εναντίον μας και να υποστεί τις συνέπειες, μπορεί ευχαρίστως να το κάνει. Εάν όχι, μείνετε μακριά και αφήστε μας να κάνουμε τη δουλειά μας». Οι Έλληνες δεν ενεργούν απλά ως ‘πειρατές’ αλλά είναι και ‘ανάξιοι της Βυζαντινής κληρονομιάς’», ισχυρίστηκε ο Ερντογάν.
Η δυναμική αυτή ρητορική είναι εμβληματική της αυξανόμενα επιθετικής στάσης της Τουρκίας σε μια διαμάχη που υπάρχει ο κίνδυνος να εξελιχθεί σε στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ των δυο μελών του ΝΑΤΟ.
Στη συνέχεια αναφέρεται το ιστορικό των τελευταίων γεγονότων του Αυγούστου.
Ο Γερμανός Υπουργός Εξωτερικών προειδοποίησε ότι οι δυο χώρες στέκονται στο χείλος της «αβύσσου». Ο Heiko Maas είπε:
«Η κατάσταση είναι πολύ επικίνδυνη. Όποιος κινείται όλο και πιο κοντά στην άβυσσο μπορεί κάποια στιγμή να πέσει. Κανείς δεν θέλει να επιλύσει αυτήν την σύγκρουση στρατιωτικά, κάτι που θα ήταν εντελώς τρελό. Η παραμικρή σπίθα, όσο μικρή κι αν είναι, μπορεί να οδηγήσει στην καταστροφή».
Υπάρχουν δυο λόγοι που καθιστούν στην τωρινή κρίση ιδιαίτερα επικίνδυνη:
- Πρώτον, η Τουρκία έχει πάρει θάρρος τελευταία, ενδυναμωμένη από επιτυχημένες στρατιωτικές παρεμβάσεις σε Λιβύη και Συρία. Αισθάνεται παγιδευμένη και περιορισμένη από θαλάσσιες οριοθετήσεις που συμφωνήθηκαν έναν αιώνα πριν. Πολλοί στη Δύση κατηγορούν τον Erdogan ότι επιδιώκει νέο-Οθωμανικούς τυχοδιωκτισμούς για να επεκτείνει τη σφαίρα επιρροής του.
«Η Τουρκία ανακατεύεται στη Λιβύη, τη Συρία, το Ιράκ και το Αιγαίο – όλες περιοχές που ανήκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία» είπε ο Άγγελος Χρυσόγελος από το London Metropolitan University, ειδικός στην Ανατολική Μεσόγειο. «Αυτό που βλέπουμε είναι μια συντονισμένη προσπάθεια να απελευθερωθεί από τις υποχρεώσεις που ανέλαβε όταν ιδρύθηκε. Είναι παρόμοιο με αυτό που κάνει η Ρωσία στην Ουκρανία και την Κριμαία. Ο Erdogan συνταιριάζει εθνικιστικές Κεμαλιστικές ιδέες με μια νέο-Οθωμανική ατζέντα που έχει λαϊκίστικη διάσταση». Η πρόσφατη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί είναι μέρος αυτής της εθνικιστικής ατζέντας. Πολλοί Τούρκοι δεν το βλέπουν έτσι. Υποστηρίζουν ότι οι τωρινοί νόμοι για τις υφαλοκρηπίδες και τα υπεράκτια δικαιώματα γεώτρησης είναι βαθιά άδικα για την Τουρκία και πρέπει να αλλάξουν.
«Ο λόγος που η Τουρκία έχει καταφύγει σε σκληρές τακτικές (hard power tactics) είναι ο απώτερος σκοπός της. Θέλει να δείξει στην Ελλάδα ότι η Τουρκία δεν θα δεχτεί ποτέ την επιβολή αυτού που θεωρεί άδικη μοιρασιά της Ανατολικής Μεσογείου και θέλει να πείσει τις Ελληνικές Αρχές ότι ο μόνος τρόπος να λυθεί το ζήτημα είναι οι απευθείας διαπραγματεύσεις», λέει ο Sinan Ulgen, Πρόεδρος του Edam, think–tank στην Κωνσταντινούπολη. «Υπάρχει ευρεία συναίνεση για αυτό στην Τουρκία διότι θεωρείται ως μέρος της Τουρκικής εθνικής κυριαρχίας. Δεν είναι κομματικά υποκινούμενη, είναι σχεδόν ομόφωνη».
Ο Ian Lesser, εκτελεστικός Διευθυντής του think – tank German Marshall Fund of the US, λέει:
«Η Τουρκία είναι πολύ πιο αποφασιστική και πολύ πιο συνειδητοποιημένη σχετικά με τα θαλάσσια συμφέροντά της. Έχει χρησιμοποιήσει τον στρατό της με κάποια επιτυχία σε Λιβύη και Συρία. Η ικανότητά της να προβάλλει τη δύναμή της είναι μεγαλύτερη από ότι στο παρελθόν. Υπάρχει ένα μακροχρόνια τουρκικό επιχείρημα ότι η διεθνής οριοθέτηση της θάλασσας είναι εναντίον τους. Κατά την άποψή τους, τους καταδικάζει να είναι ηπειρωτικός παράγοντας χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα».
Ο Δρ. Lesser ειδικός σε θέματα για τη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, υποστηρίζει ότι ένα άλλο στοιχείο που έχει αλλάξει είναι η σχέση της Άγκυρας με τη Δύση, η οποία βρίσκεται σε «κρίσιμο σημείο». Οι διαμορφωτές γνώμης στη Δύση δεν είναι σίγουροι για το εάν πρέπει να θεωρούν την Τουρκία σύμμαχο ή ταραξία. «Πιθανώς λίγο και από τα δυο. Υπάρχει μια απόλυτη ρήξη εμπιστοσύνης μεταξύ της Τουρκίας και Ευρωπαϊκών κρατών». Με την πολυσυζητημένη ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ να βρίσκεται σε αδιέξοδο, η Δύση έχει μικρότερο μοχλό πίεσης στην Άγκυρα από ότι σε προηγούμενες κρίσεις.
- Ένας δεύτερος παράγοντας είναι ότι σε αυτή τη διαμάχη εμπλέκονται πολύ περισσότερες χώρες από ότι το 1996. Η Γαλλία και τα ΗΑΕ έχουν στείλει αεροσκάφη και πολεμικά πλοία να υποστηρίξουν την Ελλάδα, ενώ η Κύπρος, το Ισραήλ και η Αίγυπτος επίσης έχουν συμφέροντα στην αναζήτηση υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο. Όσο περισσότερα πολεμικά πλοία και μαχητικά αεροσκάφη συνωστίζονται στην περιοχή, μεγαλύτερο ενδεχόμενο υπάρχει για να γίνει ατύχημα ή λάθος που θα μπορούσε να οδηγήσει σε πόλεμο.
Δεν είναι μόνο έρευνες για πετρέλαιο και αέριο που έχουν πυροδοτήσει εντάσεις στους δυο γείτονες. Υπάρχει ακόμα το θέμα της Κύπρου, που είναι εθνικά διαιρεμένη από την τουρκική εισβολή το 1974, καθώς και τουρκικές κατηγορίες ότι η Αθήνα κακομεταχειρίζεται την εθνική τουρκική (Sic) μειονότητα στην Δυτική Θράκη. Επίσης, οικονομικά προβλήματα στο εσωτερικό της Τουρκίας έχουν πυροδοτήσει την επιθετική συμπεριφορά του προέδρου Erdogan στο εξωτερικό.
«Ο Erdogan έχει σοβαρά προβλήματα, που έχουν να κάνουν κυρίως με την οικονομία, και αποφάσισε ότι η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση», είπε ο Πέτρος Μάρκαρης, συγγραφέας γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη από Έλληνες και Αρμένιους γονείς, στην ιταλική εφημερίδα La Stampa. «Η πολιτική του διαλεκτική εμπνέεται από την επιθυμία του να αναβιώσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία».
Η Τουρκία δεν επιθυμεί τον πόλεμο, συμφωνούν οι περισσότεροι αναλυτές αλλά η ριψοκίνδυνη διπλωματία του είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη σε τόσο ασταθές πλαίσιο. «Η ιδέα δεν είναι να πάνε σε πόλεμο αλλά να τοποθετήσουν πλοία και αεροπλάνα σε περιοχές ώστε να υποστηρίξουν τις διεκδικήσεις τους. Συνεχώς πιέζουν και προσπαθούν να δημιουργήσουν χώρο, να ανοίξουν την ατζέντα όσο το δυνατόν περισσότερο», είπε ο Καθ. Χρυσόγελος.
«Δεν νομίζω η Τουρκία να επιδιώκει πόλεμο, αλλά υπάρχει πάντα ο κίνδυνος ατυχήματος». Η Τουρκία αύξησε το ρίσκο ανακοινώνοντας ότι θα διεξάγει ασκήσεις με αληθινά πυρά βορειοδυτικά της Κύπρου μέχρι τις 11 Σεπτεμβρίου. «Κατά πάσα πιθανότητα δεν θα γίνει ηθελημένη στρατιωτική σύγκρουση, αλλά ο κίνδυνος να πάει κάτι λάθος υπάρχει. Αυτό ανησυχεί τους παρατηρητές».
Μετά τη Μέρκελ ο Ερντογάν θα τα βρει δύσκολα: Μπορεί να χάσει και τον Τραμπ και την Καγκελάριο