“Η Ελλάδα σήμερα επιζεί… Καινοτομεί δε στο μέτρο που η πενία τέχνας κατεργάζεται”
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΓΡΙΜΑΝΗ
INFO:
Ο Ανδρέας Χ. Παπανικολάου είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Τενεσί, Κολλέγιο Ιατρικής, επισκέπτης καθηγητής Νευρολογίας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του Κέντρου Εφαρμοσμένων Νευροεπιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου. Μέχρι το 2017 ήταν επικεφαλής της Διεύθυνσης Κλινικών Νευροεπιστημών και καθηγητής στο Τμήμα Ανατομικής και Νευροβιολογίας του Πανεπιστημίου του Tennessee, College of Medicine, συν-Διευθυντής του Ινστιτούτου Νευροεπιστημών του Νοσοκομείου Le Bonheur του Μέμφις και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου των Regents του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία στη Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Αφού έλαβε το διδακτορικό δίπλωμα στην Ψυχολογία το 1978, προσλήφθηκε στην σχολή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Τέξας, όπου διευθύνει το Κέντρο Κλινικών Νευροεπιστημών που ασκεί καθηγητές στα τμήματα Νευροχειρουργικής και Νευρολογίας και επικεφαλής καθηγητών στο Τμήμα Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Ράις το Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Χιούστον. Από το 2012 συμμετέχει στην σχολή του Πανεπιστημίου του Tennessee.
Το 1993 ίδρυσε την κλινική υπηρεσία ενδοεγχειρητικής ηλεκτροφυσιολογικής παρακολούθησης στο νοσοκομείο Hermann, το νοσοκομείο διδασκαλίας της ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου του Τέξας. Το 2002 ίδρυσε και μέχρι το 2006 σκηνοθέτησε το Θερινό Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών της Διεθνούς Νευροψυχολογικής Εταιρείας στην Ελλάδα. Το 2005 ιδρύθηκε και το 2008 έγινε ο δεύτερος πρόεδρος της Διεθνούς Εταιρείας για την Προώθηση της Κλινικής Μαγνητοεγκεφαλογραφίας. Το 2008 σχεδίασε το πρόγραμμα σπουδών και μέχρι το 2014 σπούδασε μεταπτυχιακό πρόγραμμα στην Κλινική Νευροψυχολογία στο Τμήμα Νευρολογίας του Εθνικού Πανεπιστημίου Αθηνών (Νοσοκομείο Αιγινίου). Είναι επιστημονικός υπεύθυνος της Fulbright, επίτιμος μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Κλινικής Νευροφυσιολογίας και της Ελληνικής Εταιρείας Νευροψυχολογίας, και ο οποίος έλαβε διακρίσεις και τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) απονέμουν βραβεία για την έρευνά του σε επιληψία, αναπτυξιακές διαταραχές και πλαστικότητα του εγκεφάλου και στην απεικόνιση των μηχανισμών του εγκεφάλου των γνωστικών και συναισθηματικών λειτουργιών. Συγγραφέας περισσότερων από 250 άρθρων που έχουν αξιολογηθεί από ομοτίμους σε θέματα Κλινικής και Πειραματικής Νευροεπιστήμης, 45 κεφάλαια βιβλίων και τα ακόλουθα βιβλία που κυμαίνονται από τεχνικά εγχειρίδια και εγχειρίδια έως φιλοσοφικά έργα τόσο στα αγγλικά όσο και στα ελληνικά ,μεταξύ των οποίων:
Papanicolaou, A.C. et al. Functional Βrain Ιmaging in Cognitive Neurosciences. Oxford University Press (2017), Papanicolaou A.C. Clinical Magnetoencephalography and Magnetic Source Imaging. Cambridge University Press, (2009), Papanicolaou, A.C. et al. The Amnesias (Greek Edition) Οι Αμνησίες. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2007, Papanicolaou, A.C. et al. The Amnesias: A Clinical Textbook of Memory Disorders.
- Γιατί οι Έλληνες διακρίνονται;
Πώς είναι δυνατόν να μην διακρίνονται οι Έλληνες στο εξωτερικό, ειδικά τα τελευταία χρόνια, όταν εκείνοι που μεταναστεύουν είναι το απάνθισμα της κοινωνίας μας. Μιας κοινωνίας, παρεμπιπτόντως, η οποία αλλοτριώνεται μάλλον αμετάκλητα και από την εκροή των πλέον εκπαιδευμένων και την ταυτόχρονη εισροή ανεκπαιδεύτων, από την τάση όλων να θεωρούμε αληθές και πρωτοποριακό όχι το «εθνικό», όπως διδάσκει ο Ποιητής, αλλά το αλλότριο. Μετά δυο σχεδόν αιώνες προσπάθειας να συγκροτήσουμε εθνική συνείδηση αρχίσαμε από την μεταπολίτευση και μετά να την αποδομούμε συστηματικά εν ονόματι ενός παρεξηγημένου πρωτοποριακού διεθνισμού που ούτε πρωτοποριακός, ούτε διεθνισμός είναι.
- Πόσο διεθνής είναι η σύγχρονη Ελλάδα;
Κάποτε, εάν βλέπατε από μακριά μια ομάδα νέων θα μπορούσατε να καταλάβετε ότι επρόκειτο για Έλληνες από τον τρόπο που επικοινωνούσαν χωρίς καν να τους ακούτε. Σήμερα είναι αδύνατο να τους ξεχωρίσει κανείς από μια ομάδα Αμερικανών της ίδιας πάνω κάτω ηλικίας. Διαβάζοντας ο ξένος επισκέπτης τις επιγραφές των καταστημάτων στην πλατεία Συντάγματος (αλλά και των καταστημάτων σε πλείστες όσες πλατείες κωμοπόλεων ανά την επικράτεια) θα μπορούσε κάλλιστα να νομίσει ότι δεν βρίσκεται στην Αθήνα αλλά σε κάποια πόλη αγγλόφωνης αποικίας. Ανοίξτε όποιο περιοδικό τύχει να πέσει στα χέρια σας από αυτά που κρέμονται ένα γύρο στα περίπτερα.
Οι μισές λέξεις είναι άγνωστες σε όποιον δεν γνωρίζει Αγγλικά ή δεν παρακολουθεί τα αστεία προγράμματα των καναλιών όπου οι διαφημίσεις διδάσκουν τον κόσμο, θέλει –δεν– θέλει, την γλώσσα που ομιλείται στην Μινεσότα και στο Κλίβλαντ. Άλλωστε και τα περισσότερα έργα, συγγνώμη, σόου θα έπρεπε να πώ, που απαρτίζουν τα περισσότερα τηλεοπτικά προγράμματα από εκεί προέρχονται. Η Γαλλία είναι διεθνής υπό την έννοια ότι δέχεται και σε μεγάλο βαθμό αφομοιώνει εξωτερικές πολιτισμικές επιδράσεις. το ίδιο και η Ιταλία και η Ισπανία και η Σουηδία. Αλλά όταν περπατά κανείς στους δρόμους της Σεβίλλης ξέρει ότι βρίσκεται στην Ανδαλουσία και όχι στο Οχάιο.
Αυτό όμως δεν συμβαίνει στον κεντρικό πεζόδρομο της κωμόπολης που μεγάλωσα, και σε άλλες βεβαίως πόλεις, όπου, φερ’ ειπείν λίγο πριν τα Χριστούγεννα ξαφνιάστηκα (για πολλοστή φορά) από τους στίχους και τους ήχους του jingle bells γιατί ο δήμαρχος αμιλλάται προς τους υπόλοιπους δημάρχους της χώρας περιλαμβανομένων και των δημάρχων της πρωτευούσης να καταστήσει την κωμόπολή μας…διεθνή. Όσο για κάλαντα έχουν καταντήσει και αυτά μαζί με πλείστα άλλα εξωτερικά γνωρίσματα της ελληνικότητας, μουσειακό είδος. Είναι λυπηρό αλλά στην Ελλάδα διεθνοποίηση σημαίνει πρωτίστως αμερικανοποίηση της κακιάς ώρας. Ομολογώ ότι χαίρομαι που οι μεταπτυχιακοί φοιτητές μου στο Παν/μιο Αθηνών γνωρίζουν την Αγγλική πολύ καλλίτερα από τους Ισπανούς συναδέλφους των αλλά λυπάμαι όταν το θεωρούν πρωτοποριακό να αποκαλούν τα πράγματα με το αγγλικό τους όνομα το οποίο άκουσαν προχθές σε κάποιο συνέδριο παρά το όνομα που έχουν εδώ και τρεις χιλιάδες χρόνια.
- To έργο σας και η πρωτοπορία του.
Καινοτόμησα στην εφαρμογή μιας νευροαπεικονιστικής μεθόδου (της Μαγνητοεγκεφαλογραφίας) στην προεγχειρητική χαρτογράφηση του εγκεφάλου και στον εντοπισμό εστιών επιληψίας. Ωστόσο πάντα με ενδιέφερε περισσότερο η λογική δομή των θεωριών περί εγκεφάλου και ψυχισμού και η ανατομική των εννοιών παρά η ανατομική των ιστών.
– Ο πολιτισμικός παράγοντας, σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από οικονομικές πολιτικές.
Εξ ορισμού ο παράγων αυτός υπερκτιμάται και υποτιμάται με αποτέλεσμα την διάσπαση του πολιτισμικού ιστού που συνέχει κάθε κοινωνία η οποία διάσπαση εκφράζεται με την άνοδο της εγκληματικότητας, της συχνότητας της καταθλίψεως, του άγχους, της μοναξιάς, και της υπαρξιακής αγωνίας. Δεν εννοώ ότι όλα αυτά που πλήττουν τις μεταβιομηχανικές κοινωνίες οφείλονται αποκλειστικά σε αυτόν τον παράγοντα, αλλά ότι είναι ένα από τα βασικά τους αίτια.
- Η ελληνικότητα είναι συνείδηση ή τρόπος αντίληψης;
Για κάποιους αποτελεί την πεμπτουσία της προσωπικότητας και της ταυτότητάς τους. Για άλλους είναι εντελώς επιδερμική. Υπάρχουν βέβαια αμέτρητες διαβαθμίσεις μεταξύ των δύο αυτών πόλων.
- Ποιά πρέπει να είναι η δημόσια εικόνα του επιστήμονα;
Σε κοινωνίες ελευθέρων πολιτών η πλέον αρμόζουσα εικόνα είναι αυτή του αδέκαστου γνωμοδότη για θέματα της ειδικότητάς του. Συνήθως όμως, για λόγους που θα ήταν λίαν άκομψο να απαριθμήσω, πολλοί εξ ημών δογματίζουμε εν ονόματι της επιστήμης παρότι εκφράζουμε όχι επιστημονικώς τεκμηριωμένες αλήθειες αλλά τις ιδιωτικές μεταφυσικές μας προκαταλήψεις. Η ερώτησή σας μου θύμισε έγκριτο συνάδελφο, ανατόμο (ιστών) ο οποίος διεκήρυττε ως νευροανατομικώς τεκμηριωμένο γεγονός ότι δεν υπάρχει ελευθερία βουλήσεως. Ο άνθρωπος είναι, όπως προείπα, ανατόμος ιστών και όχι εννοιών αλλά αυτό δεν τον απαλλάσσει-όπως άλλωστε δεν απαλλάσσει κανένα μας- από την ευθύνη τέτοιων ανακολουθιών οι οποίες θα ήταν αστείες εάν δεν ήταν επικίνδυνες. Ο κόσμος, βλέπετε, σήμερα πιστεύει τους επιστήμονες με τον τρόπο που στον μεσαίωνα πίστευε τους κληρικούς.
- Η Ελλάδα σήμερα καινοτομεί;
Η Ελλάδα σήμερα επιζεί. Καινοτομεί δε στο μέτρο που η πενία τέχνας κατεργάζεται
- Δέχεται εκείνους που ξεχωρίζουν;
Τους δέχεται με την προϋπόθεση ότι την προσεγγίζουν με τον τρόπο του αιτούντος εραστή και όχι αφ’ υψηλού με την έπαρση του απαιτούντος «διακεκριμένου». Αυτή είναι, εν πάση περιπτώσει, η προσωπική μου εμπειρία.
- Τι μπορεί να κάνουν οι επιφανείς Έλληνες του εξωτερικού για την χώρα;
Εν πρώτοις θα ήταν ευχής έργον εάν συμμερίζονταν το αίσθημα του ψαλμωδού: « εάν επιλάθωμαί σου, Ιερουσαλήμ, επιλησθείη η δεξιά μου…» διότι θα αποτελούσε ισχυρό κίνητρο να παραμένουν αποτελεσματικοί πρέσβεις της στο εξωτερικό αλλά και να παλιννοστούν συχνά προσφέροντάς της αντίδωρο την εμπειρία τους
- Η νέα επιχειρηματικότητα συνεπάγεται και μια καινούργια άποψη της κοινωνίας;
Νομίζω ναι, η επιχειρηματικότητα θα αλλάξει την όψη και την φύση της κοινωνίας προς το καλλίτερο μάλιστα, εάν βεβαίως δεν αναδειχθεί ως το κατ εξοχήν ή αποκλειστικό χαρακτηριστικό της.
- Η ιδέα που αγαπήσατε.
Δύσκολη ερώτηση. Μάλλον θα μείνει αναπάντητη. Βλέπετε, έχω αγαπήσει πολλές ιδέες και θα ήταν εντελώς αυθαίρετο να ξεχωρίσω μία.
- Να μιλήσουμε για τις αξίες σας- ποιες δεν θα διαπραγματευόσαστε;
Όλες μου οι απαντήσεις εκφράζουν πρωτίστως τις αξίες μου. Όπως προείπα θα ήταν αδόκιμο και ψευδές να ισχυριστώ ότι εκφράζουν τις επιστημονικές γνώσεις της ειδικότητάς μου. Όλες δε οι αξίες που διαφαίνονται στις απαντήσεις μου είναι αδιαπραγμάτευτες.
- Τι κάνουν οι επιτυχημένοι σε μια αποτυχία;
Εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, όσοι έχουν όντως επιτύχει έχουν επίγνωση του γεγονότος ότι σε κάθε τους επιτυχία αντιστοιχούν πολλές αποτυχίες. Φαίνεται λοιπόν ότι, ως επί το πλείστον, οι επιτυχημένοι εκλαμβάνουν τις αποτυχίες τους ως μαθήματα.
- Μια νοσταλγία σας. Και η ταινία που είδατε πάνω από μια φορά.
Πολλές. Όσο για τις ταινίες, μπορώ να ξεχωρίσω μια, Πρόκειται για την «Κάλπικη λύρα».
- Το περιεχόμενο της προσδοκίας που μεγαλώνει με εσάς.
Να μην αδιαφορήσω με το πέρασμα του χρόνου για αυτά που αγαπώ από τον καιρό της εφηβείας μου.