Οι κάτοικοι της Ελλάδας μπορούν πάντοτε να καινοτομούν, λέει ο καθηγητής Γιατρομανωλάκης




ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΓΡΙΜΑΝΗ

INFO:
Ο καθηγητής Δημήτρης Γιατρομανωλάκης (Τμήματα Κλασσικών Σπουδών, Ανθρωπολογίας και Comparative Thought and Literature στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins) είναι συγγραφέας των βιβλίων Towards a Ritual Poetics (co-author), Sappho in the Making: The Early Reception, και Greek Mythologies: Antiquity and Surrealism. Η έρευνά του εστιάζεται στην παπυρολογία, επιγραφική, την μελέτη των αρχαίων αγγείων, την ανθρωπολογία και την πολιτισμική ιστορία της αρχαίας Ελλάδας και την συγκριτική ανθρωπολογία. Έχει διατελέσει μέλος του Ακαδημαϊκού Συμβολίου του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Έχει συνιδρύσει και συνδιευθύνει την σειρά ερευνητικών Σεμιναρίων “Cultural Politics” στο Weatherhead Center for International Affairs του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ. Του έχουν προσφερθεί μεταξύ άλλων οι ακόλουθες διακρίσεις και ερευνητικές θέσεις: Berlin Prize (American Academy in Berlin), Humboldt Fellowship, the National Center for the Humanities Fellowship, Harvard University’s Center for Hellenic Studies Fellowship. Εχει επίσης θητεύσει στην Harvard Society of Fellows.”

Γιατί οι Έλληνες διακρίνονται;

Δεν γνωρίζω. Αν επιχειρούσα να δώσω μία απάντηση, ίσως να έλεγα, έστω κι αν ακουστεί σαν ιδεαλιστική γενίκευση, ότι το γεγονός ότι οι Έλληνες μεγαλώνουν σε ένα κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον που απαιτεί μεγάλη αποφασιστικότητα, αντοχή και ευρηματικότητα για να το αντιμετωπίσουν, τους εξοπλίζει συχνά με μεγάλη δημιουργικότητα. Ας μην λησμονούμε επίσης την, όχι σπάνια επιβλαβή, εμμονή του φαντασιακού τους στο πολιτισμικό τους παρελθόν, που στις χειρότερες των περιπτώσεων τους προσδίδει μία κενόδοξη οίηση και στις καλύτερες μία αγωνιστική τάση.

Πόσο διεθνής είναι η σύγχρονη Ελλάδα;

Σε πολλά πράγματα η Ελλάδα παρουσιάζεται ως ιδιαίτερα διεθνής. Τα τελευταία χρόνια άλλωστε, λόγω και των διαφόρων δραματικών γεωπολιτικών εξελίξεων, η πολιτεία έχει κατανοήσει την σημασία της πολυπολιτισμικής συνεύρεσης ανθρώπων με διαφορετικές καταβολές. Αρκετές φορές, ωστόσο, στις συμπεριφορές των ανθρώπων “ξεμυτίζει” ένας έντονος πολιτισμικός νεοπλουτισμός/μιμητισμός, που λανθασμένα θεωρείται ή και προβάλλεται σαν πολιτισμικό κεφάλαιο.

To έργο σας και η πρωτοπορία του.

Οι σπουδές μου στην Οξφόρδη και μετέπειτα η θητεία μου στην Society of Fellows του Χάρβαρντ μου έδωσαν την ευκαιρία να αναπτύξω μία ιδιαίτερα διεπιστημονική μεθοδολογία για την μελέτη της αρχαιότητας. Συνδυάζω τις επιστήμες της παπυρολογίας, επιγραφικής, κλασικής αρχαιολογίας και ιστορικής ανθρωπολογίας για να διερευνήσω σύνθετα πολιτισμικά φαινόμενα του παρελθόντος. Σε μεθοδολογικό επίπεδο, θα μπορούσα να αναφερθώ στην συμβολή μου στην μελέτη αυτού που έχω ορίσει ως “κοινωνικοαισθητική”, αλλά και στη διερεύνηση της έννοιας του ήχου στην ελληνική αρχαιότητα (soundscapes). Πρόκειται για μεθοδολογία η οποία αντλεί τόσο από τις κοινωνικές όσο και τις ανθρωπιστικές επιστήμες.

Ο πολιτισμικός παράγοντας, σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από οικονομικές πολιτικές.

Είναι γεγονός ότι η οικονομία αποτελεί την άμεση προτεραιότητα της πολιτικής στο σύνολο των κρατών του λεγόμενου δυτικού κόσμου, ενώ η παραγωγή και η διακίνηση του πολιτισμού έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα–εξ ου και η μεγάλη κρίση των ανθρωπιστικών και των κοινωνικών επιστημών στις ημέρες μας. Ωστόσο, και αυτό είναι το παρήγορο, η παραγωγή πολιτισμού συνεχίζεται, ίσως με μεγαλύτερη ένταση και ευρηματικότητα και ως μέσο αντίδρασης ενάντια στην επιβολή σαρωτικών οικονομικών πολιτικών. Το βλέπουμε, για παράδειγμα, στην Ελλάδα, όπου πραγματικά ανθεί το καλό θέατρο και η έντεχνη μουσική και, πιο πρόσφατα, και ο κινηματογράφος.

Η ελληνικότητα είναι συνείδηση ή τρόπος αντίληψης;

Είναι πράγματι δύσκολο να απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση, ακριβώς επειδή είναι δύσκολο να ορισθεί αν υπάρχουν κατηγορίες όπως “ελληνικότητα”, “γαλλικότητα”, “αμερικανότητα” κτλ. Πρόκειται μάλλον για γενικεύσεις, στηριγμένες συχνά σε στερεότυπα, οι οποίες είναι γενικά υπεύθυνες για ουσιοκρατικές προσεγγίσεις της πραγματικότητας. Αν υιοθετούσα, ωστόσο, τον όρον αυτό προς στιγμήν, θα έλεγα ότι έχει να κάνει με μία κατ’ έθος βίωση του τοπίου και του ενσταλλαγμένου σ’ αυτό παρελθόντος, της επαφής μας (συχνά, αλλά όχι πάντοτε, μέσω πολλαπλών κατασκευών) με την ιστορία, αλλά πρωτίστως με την γλώσσα.

Η Ελλάδα σήμερα καινοτομεί;

Η Ελλάδα, ή μάλλον οι κάτοικοι αυτής της χώρας, πάντοτε μπορούν να καινοτομούν, συχνά εις πείσμα των ηγεμονικών πολιτικών και κοινωνικών δομών. Αξιοπρόσεκτα και αξιοθαύμαστα είναι τα παραδείγματα ατόμων ή ομάδων στην λεγόμενη “περιφέρεια”. Αλλά υπάρχουν πολλά περιθώρια για σημαντική βελτίωση στον χώρο αυτό. Και αυτό που κυρίως χρειάζεται είναι τόλμη. Κάτι που δυστυχώς εδώ και χρόνια έχει πάψει να χαρακτηρίζει τις επιλογές των Ελλήνων.

Δέχεται εκείνους που ξεχωρίζουν;

Δέχεται πιο εύκολα όσους φέρουν ένα ξένο ή ξενικό όνομα, αν εννοούμε το “ξεχωρίζουν” με την έννοια του “διακρίνονται”. Αν το “ξεχωρίζω” αναφέρεται στην διαφορετικότητα, τότε είμαστε ακόμη πίσω, όπως και πολλές άλλες χώρες.

Τι μπορεί να κάνουν οι επιφανείς Έλληνες του εξωτερικού για την χώρα;

Οι διακεκριμένοι Έλληνες του εξωτερικού συχνά αναλαμβάνουν τον ρόλο αποφασιστικών πρεσβευτών της χώρας καταγωγής τους και αποδεικνύουν ότι τα αρνητικά στερεότυπα για τους Έλληνες είναι και αυτά εν πολλοίς ιδεολογικά φορτισμένα κατασκευάσματα. Αυτό που παρατηρώ, ωστόσο, είναι ότι κάποιοι Έλληνες του εξωτερικού ενίοτε υιοθετούν μία αλαζονική στάση υπεροχής έναντι της Ελλάδας, αναπαράγοντας άκριτα στερεότυπα.

Η ιδέα που αγαπήσατε.

Τις ιδέες περί αντι-τέχνης του πρωτοποριακού κινήματος του ντανταϊσμού. Η αντίδρασή του σε κατεστημένες και εύκολα αναπαραγόμενες αντιλήψεις, η αναζωογονητική του κριτική στάση, έχει επηρεάσει, όσο και αν αυτό δεν διαφαίνεται εύκολα, την κοσμοθεωρία πολλών διανοητών έως σήμερα.

Τι κάνουν οι επιτυχημένοι σε μια αποτυχία;

Διαβάζουν το χωρίο από το Άξιον Εστίν του Ελύτη για τους “νέους Αλεξανδρείς”, ακούν μουσική, κατά προτίμησιν Μπαχ ή Purcell, και μένουν πιστοί στα ιδανικά τους. Αρνούνται να τα διαπραγματευθούν. Και αυτός είναι ο ασφαλέστερος, όχι ο ευκολότερος, δρόμος προς την ουσιαστική επιτυχία.

Μια νοσταλγία σας. Και η ταινία που είδατε πάνω από μια φορά.

Η Ελλάδα, η Αθήνα, η Ανάφη. Ο υποτιθέμενος τάφος του Ομήρου σε έναν απόμερο βράχο της Ίου. Οι ταινίες του Τρυφώ και του Λάνθιμου.

Το περιεχόμενο της προσδοκίας που μεγαλώνει με εσάς.

Το όνειρο να εξαλειφθεί ο εφιάλτης της υποκρισίας και της καταστρατήγησης του δικαίου. Όνειρο που όσο πιο πολλοί ονειρευόμαστε, τόσο περισσότερο θα αρχίζει να μοιάζει με αλήθεια.

Hellasjournal - Newsletter


%d bloggers like this: