Η (δήθεν) ανάκαμψη της Ευρώπης: Ας μην έχουμε ψευδαισθήσεις διότι είμαστε στην περίοδο χάριτος!
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Γράφει ο Φερούτσιο ντε Μπόρτολι
Στην εποχή των απεριόριστων δεδομένων και των πολύπλοκων αλγορίθμων, η κατανόηση της διάθεσης της κοινής γνώμης, των ψηφοφόρων, γίνεται μια ακόμη δυσκολότερη άσκηση. Καλύτερα έτσι, αισθανόμαστε πιο ελεύθεροι. Το 2017 επρόκειτο να είναι η χρονιά της επιβεβαίωσης, λίγο-πολύ παντού, των εθνικιστικών και λαϊκιστικών κινημάτων, στα χνάρια της επιτυχίας του Τραμπ και του Brexit. Τώρα μπορούμε να πούμε με ηρεμία ότι η Ευρώπη, κυρίως μετά τα εκλογικά αποτελέσματα στην Ολλανδία και τη Γαλλία, ζει μια απροσδόκητη περίοδο χάριτος.
Η ουσιαστική ήττα της Τερέζα Μέι στις εκλογές του Ιουνίου μετέτρεψε το Brexit σε πρόβλημα μάλλον του Λονδίνου παρά των Βρυξελλών. Πολλοί παρατηρητές θεωρούν ότι η νίκη του Εμανουέλ Μακρόν ήταν η κορύφωση της ευρωπαϊκής αναγέννησης. Η γκωλική του φλέβα, όμως, περιόρισε τον υπερβολικό ενθουσιασμό.
Τα οικονομικά στοιχεία είναι ενθαρρυντικά. Η ευρωζώνη διέρχεται το 17ο διαδοχικό τρίμηνο ανάπτυξης. Το ευρώ έχει κρατηθεί ισχυρό, γύρω στο 1,20 ανά δολάριο. Αλλά οι εξαγωγές, ιδιαίτερα εκείνες της Ιταλίας, δεν έχουν πάρει μπρος. Η ανάκαμψη δημιουργεί λιγοστές θέσεις εργασίας, και όχι μόνο στην Ιταλία. Αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα.
Μετά τα τελευταία εκλογικά αποτελέσματα, πάντως, τα εθνικιστικά κινήματα μοιάζει να έχουν περιθωριοποιηθεί. Εστω κι αν στην περίπτωση της Αυστρίας (όπου γίνονται εκλογές στις 15 Οκτωβρίου) παρακολουθούμε την προσπάθεια του ηγέτη του Λαϊκού κόμματος Σεμπάστιαν Κουρτς να υιοθετήσει μερικά από τα επιχειρήματα των κληρονόμων του Γεργκ Χάιντερ. Η μετανάστευση και η ασφάλεια είναι δύο θέματα που συνδέονται και θα παίξουν αποφασιστικό ρόλο σε αυτές τις εκλογές. Τα παραδοσιακά κόμματα σκληραίνουν τις θέσεις τους. Και για να αντισταθμίσουν τη μείωση της δύναμής τους, δεν διστάζουν να υιοθετήσουν τις ιδέες των πιο επίφοβων αντιπάλων τους. Μια πολιτική μεταμόρφωση που παρατηρείται και στην Ιταλία.
Η προσοχή τώρα είναι στραμμένη στις εκλογές της 24ης Σεπτεμβρίου στη Γερμανία, όπου η καγκελάριος Μέρκελ ετοιμάζεται για τέταρτη θητεία. Η Ευρώπη δεν διατρέχει κίνδυνο. Πολλά θα εξαρτηθούν όμως από τις προσεχείς κυβερνητικές συμμαχίες. Ενας συνασπισμός της Μέρκελ με τους Φιλελεύθερους θα είχε ως αποτέλεσμα να επικρατήσουν οι πιο ακραίες θέσεις του υπουργού Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Η γαλλογερμανική ανάκαμψη της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι λοιπόν απαραίτητη, αλλά θα εξαρτηθεί από τον χαρακτήρα της κυβέρνησης του Βερολίνου. Και αυτό συζητείται ελάχιστα στην Ιταλία. Όπως δεν συζητείται ο διάδοχος του Μάριο Ντράγκι στην ΕΚΤ, παρόλο που η αλλαγή φρουράς θα συνοδευτεί μάλλον και από το τέλος της ποσοτικής χαλάρωσης, στην οποία χρωστάμε εν μέρει την ανάπτυξή μας.
Στην Ιταλία καλλιεργούμε μερικές επικίνδυνες ψευδαισθήσεις. H ελαστικότητα των κανόνων από την οποία επωφελούμαστε δεν θα κρατήσει για πάντα. Όπως δεν θα κρατήσει και η εποχή των χαμηλών, αν όχι μηδενικών επιτοκίων. Λίγη προσοχή και μια μεγαλύτερη αίσθηση ευθύνης θα βοηθήσουν την πλειοψηφία να μην πέσει στην παγίδα να θεωρήσει ότι η ανάκαμψη ανοίγει δρόμους δημοσιονομικής ελευθερίας. Η προεκλογική περίοδος αποτελεί πάντα μια ευκαιρία για υποσχέσεις. Αυτή τη φορά όμως οι υποσχέσεις μπορεί να κοστίσουν ακριβά στις μέλλουσες γενιές. Στην αντιπολίτευση κάποιοι μιλούν για την εισαγωγή δεύτερου νομίσματος σαν να ήταν ένας μηχανισμός παραγωγής χρήματος. Χωρίς την ομπρέλα ή το αναισθητικό της ΕΚΤ, κάτι τέτοιο θα είχε σοβαρές συνέπειες στην αγορά.
Η Ευρώπη θα λάβει αποφάσεις μετά τις γερμανικές εκλογές και ανάλογα με την κυβέρνηση που θα σχηματιστεί. Οι προσδοκίες είναι υψηλές. Η απογοήτευση από ανεπαρκείς απαντήσεις θα είναι εμπρηστική. Η περίοδος χάριτος που διέρχεται η Ευρώπη εξηγείται και από τον φόβο ενός άλματος στο κενό. Μια Ενωση που ανησυχεί για το μέλλον της όμως δεν μπορεί να καθησυχάσει τους πολίτες της. Η ενοποίησή της πρέπει να είναι ειλικρινής, θερμή, στέρεη. Και το συναίσθημα αυτό απουσιάζει.
Πριν από λίγες ημέρες, με αφορμή την τρομοκρατική επίθεση στη Βαρκελώνη, ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς ανάρτησε ένα βίντεο στο Twitter που δείχνει τους κινδύνους από τον εθνικισμό και τον προστατευτισμό. Αρχίζει από το νεκροταφείο του Στρασβούργου-Κρόνενμπουργκ όπου είναι θαμμένοι χιλιάδες πεσόντες στους πολέμους του 20ού αιώνα. Καλό θα ήταν όλα τα σχολεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς, να το προβάλουν και να το συζητήσουν.
- (*) Ο Φερούτσιο ντε Μπόρτολι είναι αρθρογράφος της Corriere della Sera