Tα “ιερά δέντρα” της Ηπείρου έχουν πλημμυρίσει από διάφορα είδη μυρμηγκιών
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Συνταγές από την ομηρική Κίρκη και σερμπέτια από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου: Η λέσχη Γαστρονομίας Ηπείρου μαγειρεύει ταξιδεύοντας στο χρόνο
Ο διακεκριμένος, Έλληνας πλέον, βραβευμένος με Grammy Κρίστοφερ Κινγκ που διάλεξε για πατρίδα του την Κόνιτσα: Το ηπειρώτικο μοιρολόι και η ηχητική αρχαιολογία [videos]
“Πλημμυρισμένα” από διάφορα είδη μυρμηγκιών είναι τα “ιερά δέντρα” της Ηπείρου, που αποτελούν μοναδικό καταφύγιο για τα πολυπληθέστερα έντομα του πλανήτη!
“Οταν λέμε ‘ιερά δέντρα’ αναφερόμαστε σε δέντρα, που βρίσκονταν σε προαύλιους χώρους από εκκλησίες και παρεκκλήσια και είναι συνήθως μεγάλης ηλικίας”, διευκρινίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Δρ Δημήτρης Αβτζής, δασολόγος- εντομολόγος στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών του ΕΘΙΑΓΕ, ο οποίος διεξήγαγε έρευνα για την ιδιαίτερη αυτή προτίμηση κατοικίας των μυρμηγκιών!
Στην έρευνα συμμετείχαν ο Δρ Χρήστος Γεωργιάδης, μέλος ΕΔΙΠ στο Τμήμα Βιολογίας, Εθνικό και Καποδιαστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών & Επιμελητής Εντομολογικής Συλλογής του Ζωολογικού Μουσείου του Τμήματος Βιολογίας, Δρ Ρήγας Τσιακίρης, δασολόγος – οικολόγος στο Δασαρχείο Ιωαννίνων, Δρ Καλλιόπη Στάρα στο αντικείμενο της Πολιτισμικής Οικολογίας, οι μεταπτυχιακοί φοιτητές Δημήτρης Πετσόπουλος και Γιώργος Μέμτσας και η Αλκμήνη Μπατάκα από το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών.
Όπως προέκυψε, τα “ιερά δέντρα”, που σπανίως οι άνθρωποι τα πειράζουν, κλαδεύοντας ή κόβοντάς τα, είναι μεγάλης ηλικίας και δημιουργούν κουφάλες που γίνονται φιλόξενα καταφύγια για τα μυρμήγκια και, μάλιστα, για διαφορετικά είδη, φαινόμενο που οι επιστήμονες θεωρούν σπάνιο.
“Η ιδέα προέκυψε μετά από παρατήρηση της Δρ. Στάρα και του Δρ. Τσιακίρη, ότι σε δέντρα που βρίσκονταν σε προαύλιους χώρους από εκκλησίες και παρεκκλήσια της περιοχής της Ηπείρου υπάρχουν μυρμήγκια και μάλιστα φαινόταν να ανήκουν σε διαφορετικά είδη. Βασιζόμενοι σε αυτή την αρχική παρατήρηση, της ζήτησα να συλλέξει από 31 τέτοια δέντρα τα μυρμήγκια, τα οποία και τοποθέτησε άμεσα σε κατάλληλα φιαλίδια με αλκοόλη”, εξηγεί ο κ.Αβτζής.
Τα επιλεγμένα είδη μεταφέρθηκαν στο Εργαστήριο Δασικής Εντομολογίας του ΙΔΕ όπου και επιβεβαιώθηκε ότι ανήκουν σε διαφορετικά είδη, και μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Αβτζή, “για να είναι ακόμη πιο αξιόπιστη η ταυτοποίηση, αυτή έγινε και από τον Δρ. Γεωργιάδη, ο οποίος και είναι από τους λίγους ταξονόμους της Ελλάδας που ασχολείται με τα Υμενόπτερα (τα μυρμήγκια ανήκουν στην Τάξη των Υμενοπτέρων)”.
Μετά την εξέταση του κ. Γεωργιάδη, πιστοποιήθηκε η ύπαρξη τουλάχιστον 8 διαφορετικών ειδών μυρμηγκιών στα δέντρα, που εκτός από κάποια με εκτεταμένη εξάπλωση (το είδος Crematogaster schmidti) εντοπίστηκαν και είδη σχετικά σπάνια (Liometopum microcephalum-Prenolepis nitens).
Αλληλεπίδραση μυρμηγκιών και δέντρων!
Τι κάνουν όμως τα μυρμήγκια για να διατηρήσουν το “σπίτι” τους σε καλή κατάσταση;
Τη σχέση αλληλεπίδρασης που έχουν καλλιεργήσει τα μυρμήγκια με τα δέντρα, συνοψίζει στα παρακάτω ο κ. Αβτζής:
1. Αερισμός και εμπλουτισμός χώματος περιμετρικά των δέντρων. Με αυτή τους την εργασία, τα μυρμήγκια δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες για τα δέντρα και την ανάπτυξή τους.
2. Εύρεση τροφής: τα μυρμήγκια έχουν διάφορους τρόπους εξεύρεσης τροφής από τα δέντρα. Σε πολλά δέντρα υπάρχουν έντομα της τάξης των Ημιπτέρων – οι γνωστές μελίγκρες. Τα μυρμήγκια προστατεύουν αυτά τα έντομα και σε αντάλλαγμα οι μελίγκρες παράγουν ένα υγρό που ονομάζεται μελίτωμα, πλούσιο σε σάκχαρα, που αποτελεί τη βασική τροφή αρκετών ειδών μυρμηγκιών. Αυτό όμως μπορεί να δημιουργήσει και πρόβλημα στα δέντρα όταν υπάρξει υπερπληθυσμός των μελίγκρων. Γι’ αυτό, πολλά είδη δέντρων έχουν αναπτύξει άλλους τρόπους παροχής τροφής στα μυρμήγκια ως αντισταθμιστική εισφορά! Τα ίδια τα δέντρα λοιπόν παράγουν σακχαρώδεις και πλούσιες σε πρωτεΐνες εκκρίσεις οπότε και “εξαναγκάζουν” τα μυρμήγκια να τα προστατεύουν από άλλα φυτοφάγα έντομα όπως οι κάμπιες. Τέλος, αρκετά μυρμήγκια στοχεύουν και τρέφονται με πολλά είδη εντόμων που χρησιμοποιούν τα δέντρα ως σημεία ανάπτυξής τους κάτω από τον φλοιό και έτσι επίσης προστατεύουν τα ίδια τα δέντρα.
3. Σημεία φωλεασμού: Τα δέντρα όσο μεγαλώνουν, σπάνε, σαπίζουν, δημιουργούνται σημεία ανάπτυξης μυκήτων κλπ. Τα μυρμήγκια λοιπόν είναι εκεί. Χρησιμοποιούν αυτά τα ανοίγματα για να δημιουργήσουν και αναπτύξουν τις αποικίες τους προστατευόμενα από εχθρούς και τα στοιχεία της φύσης. Καθώς επίσης αναπτύσσουν και μεγαλώνουν την φωλιά τους, επιστρέφουν ιχνοστοιχεία και υλικά πίσω στο χώμα βοηθώντας έτσι να κλείσει ο κύκλος αυτός.
Στη συνέχεια της μελέτης, στόχος των επιστημόνων είναι να γίνει μοριακή ανάλυση των δειγμάτων ώστε να εξεταστεί η ύπαρξη τυχόν κρυπτικών ειδών, δηλαδή ειδών που μορφολογικά είναι εξαιρετικά όμοια μεταξύ τους καθώς και να μελετηθεί, αν η κατανομή των ειδών στα 31 σημεία, καθορίζεται από κάποια παράμετρο, όπως η θέση ή το είδος του δέντρου.
Νατάσα Καραθάνου