Στην Πολωνία βλέπουμε αυτά που θα μπορούσε να κάνει ο Ντόναλντ Τραμπ αν εκλεγεί πρόεδρος
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Tης Anne Applebaum
Είναι σημαντικό να αναγνωρίζεις τα λάθη σου και το δικό μου μεγαλύτερο λάθος πρέπει να είναι ένα άρθρο που δημοσίευσα στις 13 Απριλίου 2010.
Αφορούσε τη συντριβή του αεροπλάνου που μετέφερε τον πολωνό πρόεδρο Λεχ Κατσίνσκι και δεκάδες ακόμη στρατιωτικούς και πολιτικούς στο Σμολένσκ, για να επισκεφθούν στη συνέχεια το Κατίν όπου ο Στάλιν δολοφόνησε 20.000 πολωνούς αξιωματούχους το 1940.
«Αυτή τη φορά, κανείς δεν υποπτεύεται κάποια συνωμοσία», έγραψα. Πράγματι, η τραγωδία είχε αρχικά ενώσει όλο τον κόσμο, δεξιούς και αριστερούς. Ακόμη και ο Βλαντίμιρ Πούτιν, που ήταν τότε πρωθυπουργός, είχε συγκινηθεί. Εδωσε μάλιστα εντολή να προβληθεί το «Κατίν» – μια πολύ αντισοβιετική πολωνική ταινία – στη ρωσική κρατική τηλεόραση, ως φόρος τιμής. Τίποτα τέτοιο δεν έχει ποτέ προβληθεί στη Ρωσία, ούτε πριν ούτε μετά.
Η αισιοδοξία μου όμως ήταν πρόωρη. Ο αδελφός του εκλιπόντος και τότε επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης Γιάροσλαβ Κατσίνσκι φαίνεται πως είχε αρχικά πιστέψει ότι η τραγωδία ήταν ατύχημα. Αυτό άλλωστε έδειχναν όλα τα στοιχεία. Στη συνέχεια όμως άλλαξε γνώμη. Ισως να μην μπορούσε να δεχθεί ότι ο αγαπημένος του αδελφός είχε σκοτωθεί σε ένα ατύχημα. Ισως να είχε τύψεις: εκείνος οργάνωσε το ταξίδι. Ισως ακόμη να σκέφτηκε, όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, ότι μια θεωρία συνωμοσίας μπορούσε να του χαρίσει την εξουσία.
Όπως λοιπόν ο Τραμπ άρχισε να αλιεύει ψηφοφόρους διαδίδοντας ότι ο Ομπάμα δεν γεννήθηκε στην Αμερική, έτσι και ο Κατσίνσκι χρησιμοποίησε τη συντριβή του αεροπλάνου για να κτίσει τη λαϊκή του βάση. Και τα κατάφερε. Χάρις στο εκλογικό σύστημα, το 40% των ψήφων – που ισοδυναμεί στο 18% του ενήλικου πληθυσμού – υπήρξε αρκετό στις περυσινές βουλευτικές εκλογές για να εξασφαλίσει στο εθνικολαϊκιστικό του κόμμα, το Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης, μια ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Οι αναγνώστες που είναι εξοικειωμένοι με την αρθρογραφία μου ξέρουν ότι δεν ντρέπομαι να μιλήσω για ρωσικές συνωμοσίες όταν υπάρχουν. Αλλά δεν υπάρχει καμιά ένδειξη για κάτι τέτοιο στο Σμολένσκ. Λίγες ώρες μετά τη συντριβή, πολωνοί εμπειρογνώμονες μετέβησαν στην περιοχή, πήραν τα μαύρα κουτιά και τα εξέτασαν προσεκτικά. Οι συνομιλίες στο κόκπιτ έχουν δημοσιευτεί στο Διαδίκτυο. Τα πράγματα είναι καθαρά. Ο πρόεδρος είχε αργήσει, είχε προγραμματίσει μια ομιλία στο Κατίν που θα μεταδιδόταν ζωντανά κι όταν οι ρώσοι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας θέλησαν να εκτρέψουν την πορεία του αεροπλάνου λόγω πυκνής ομίχλης, εκείνος αρνήθηκε. Ο αρχηγός της Αεροπορίας κάθισε στο κόκπιτ στα τελευταία λεπτά της πτήσης και παρακίνησε τους πιλότους να προσγειώσουν το αεροπλάνο. «Δείξτε γενναιότητα, θα τα καταφέρετε», τους είπε. Σύμφωνα με την επίσημη έκθεση, που συντάχθηκε από ειδικούς, το αεροπλάνο προσέκρουσε σε δέντρο, στη συνέχεια στο έδαφος, και διαλύθηκε.
Τώρα που το επιτελείο του Τραμπ αποκήρυξε τη ρατσιστική θεωρία που συνέβαλε στην εκτόξευση της πολιτικής του καριέρας, αξίζει τον κόπο να δούμε τι συνέβη όταν το Κόμμα του Νόμου και της Δικαιοσύνης ανέβηκε στην εξουσία. Λίγες ημέρες μετά, η κυβέρνηση απέσυρε την έκθεση από το Διαδίκτυο. Στη συνέχεια, αστυνομικοί και εισαγγελείς εισέβαλαν στα σπίτια των ειδικών που είχαν καταθέσει στις ανακρίσεις, τους ανέκριναν και κατέσχεσαν τους υπολογιστές τους.
Το επόμενο βήμα ήταν να συγκροτηθεί μια κυβερνητική επιτροπή από διάφορους εκκεντρικούς τύπους, στους οποίους περιλαμβανόταν ένας εθνομουσικολόγος, ένας απόστρατος πιλότος, ένας ψυχολόγος και άλλοι άσχετοι με την αεροπορία. Ο ίδιος ο υπουργός Αμύνης Αντονι Κατσιέρεβιτς αγαπάει ιδιαίτερα τις θεωρίες συνωμοσίας, έχει άλλωστε υπερασπιστεί μεταξύ άλλων και τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών. Για το αεροπλάνο υποστηρίζει λοιπόν διάφορες θεωρίες, που πολλές φορές συγκρούονται μεταξύ τους. Τη μια μέρα κατηγορεί την προηγούμενη κυβέρνηση, την άλλη τον Πούτιν. Σύμφωνα με τη μια θεωρία σημειώθηκε έκρηξη, σύμφωνα με την άλλη οι ελεγκτές παραπλάνησαν τους πιλότους. Καμιά από τις θεωρίες αυτές δεν συνοδεύεται από την παραμικρή ένδειξη.
Καθώς δεν μπόρεσε να διαψεύσει την αρχική έκθεση, η κυβέρνηση διέταξε τη δημιουργία μιας πλαστής εκδοχής της πραγματικότητας με τη μορφή ταινίας. Το «Σμολένσκ» άρχισε να προβάλλεται πριν από δύο εβδομάδες και υποτίθεται ότι αποκαλύπτει την «πραγματική ιστορία» της συντριβής και της «συγκάλυψής» της. Το συμπέρασμα είναι τόσο παράλογο – έκρηξη στον αέρα – ώστε πολλοί θεατές σκάνε στα γέλια. Παρά ταύτα, ο Κατσίνσκι εξήρε την ταινία και ο υπουργός Παιδείας είπε ότι πρέπει να προβληθεί στα σχολεία.
Μπορεί να υπάρξουν κι άλλες συνέπειες. Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκαναν οι αξιωματούχοι της νέας κυβέρνησης ήταν να εξαπολύσουν ανοιχτή επίθεση εναντίον του Συνταγματικού Δικαστηρίου της χώρας. Στη συνέχεια ανέθεσαν τον έλεγχο όλων των μυστικών υπηρεσιών σε έναν άνθρωπο που έχει καταδικαστεί για παραποίηση εγγράφων. Είναι άγνωστα τα κίνητρά τους. Το βέβαιο είναι ότι μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτά τα εργαλεία για να «αποδείξουν» κάποια από τις γελοίες θεωρίες συνωμοσίας που υποστηρίζουν. Πρόκειται για μια πολύ γνωστή μέθοδο της κομμουνιστικής εποχής.
Αναγνωρίζω ότι όλες αυτές οι λεπτομέρειες μπορεί να μην ενδιαφέρουν τους μη πολωνούς αναγνώστες. Επιμένω όμως σε αυτές για έναν λόγο. Ο Τραμπ, όπως και ο Κατσίνσκι, επέμεινε σε μια παντελώς ψευδή θεωρία συνωμοσίας για πολλά χρόνια, παρά την απουσία οποιασδήποτε απόδειξης. Την περασμένη εβδομάδα, το επιτελείο του την αποκήρυξε, αλλά αν ο Τραμπ εκλεγεί πρόεδρος μπορεί να την υιοθετήσει και πάλι. Η να επαναφέρει κάποια άλλη από τις θεωρίες που κατά καιρούς έχει υποστηρίξει. Ως πρόεδρος, μπορεί στη συνέχεια να χρησιμοποιήσει το κράτος – το Υπουργείο Δικαιοσύνης, την ασφάλεια, το FBI – για να «αποδείξει» αυτές τις θεωρίες. Και να προκαλέσει τρομερή και ανεπανόρθωτη ζημιά τόσο στην αμερικανική πολιτική όσο και στο κράτος δικαίου.
Όλα αυτά μοιάζουν αδιανόητα, το ξέρω. Αν με είχατε ρωτήσει όμως πριν από πέντε χρόνια, ακόμη και πριν από ένα χρόνο, θα σας είχα πει ότι αδιανόητη ήταν και η μετατροπή της θεωρίας συνωμοσίας του Σμολένσκ σε κρατική ιδεολογία. Και να που συνέβη.
Πηγή: Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Washington Post