Το παραμύθι της συλλογικής ευθύνης και ο ρόλος του σύγχρονου ηγέτη-αρχηγού
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Της ΝΙΚΟΛΕΤΑΣ ΚΟΥΡΟΥΣΙΗ
Ζώντας σε ένα κράτος που θρηνεί ήρωες εν καιρώ ειρήνης, που τα σκάνδαλα και η ατιμωρησία έχουν καταστεί σύμφυτα της ύπαρξής του, στο οποίο υπουργοί και βουλευτές καυχώνται με ύφος χίλιων καρδιναλιών για πλημμελήματα και παραπτώματά τους αντί να τιμωρούνται γι’αυτά και αρχηγοί του κράτους είτε δηλώνουν πως δε γνώριζαν είτε πως εκβιάστηκαν για τη λήψη κρίσιμων ιστορικών αποφάσεων, τη στιγμή μάλιστα που το κράτος παραμένει ημικατεχόμενο, αντιλαμβανόμαστε ότι πέραν από το ζήτημα της λειτουργίας του κράτους τίθεται επιταχτικά και το ζήτημα του ρόλου του σύγχρονου ηγέτη.
Ηγέτης είναι αύτός που προπορεύεται ως οδηγός, που τίθεται αρχηγός αλλά και που θεωρείται κορυφαίος σε ένα χώρο. Όταν ο λαός καλείται στις κάλπες να εκλέξει ηγέτη, επιλέγει το άτομο που θεωρεί το πιο ικανό, ανάμεσα στους υποψηφίους, προκειμένου να αντεπεξέλθει στις ιστορικές ευθύνες που αντιστοιχούν σε μια τέτοια θέση. Μέγιστο καθήκον του σύγχρονου ηγέτη είναι η υποστήριξη του εθνικού συμφέροντος (raison d’etat), το οποίο εν συντομία συνοψίζεται πρωτίστως στην επιβίωση της κρατικής οντότητας που ο ίδιος εκπροσωπεί και κατά δεύτερο λόγο στην ευημερία του λαού του οποίου τα συμφέροντα αντιπροσωπεύει. Επομένως όταν ένα κράτος πτωχεύσει ή στη χειρότερη περίπτωση εκλείψει, πτωχός και εκλιπών ταυτόχρονα καθίσταται και ο ίδιος ο ηγέτης.
Σύμφωνα με την έννοια του «Κοινωνικού Συμβολαίου» που διαδώθηκε μετά την περίοδο του Διαφωτισμού, ο ανώτατος άρχων, η πολιτική κοινότητα, ο leviathan-κράτος προκύπτει μέσα από την εκχώρηση και μεταβίβαση κάθε ατομικής εξουσίας σε ένα μόνο πρόσωπο ή μια ομάδα προσώπων, σύμφωνα με μια «σύμβαση» που υπογράφουν όλοι με όλους. Από τη στιγμή της εγκαθίδρυσης του κυρίαρχου, η εξουσία του δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Βασική δέσμευση του κυρίαρχου απέναντι στους υπηκοούς του είναι η προστασία της ζωής τους ενώ απαραίτητη συνθήκη της ενδοκρατικής γαλήνης αποτελεί η ευμάρεια. Oποιαδήποτε αποτυχία του ηγέτη να προασπίσει τα συμφέροντα και την ευημερία του λαού του, ταυτόχρονα παραχωρεί το δικαίωμα στον λαό να απαιτήσει την αντικατάσταση του.
Aπό την άλλη πλευρά στο κυπριακό γίγνεσθαι οι καρέκλες της εξουσίας έχουν γίνει συνώνυμες με προνομιούχα μεταχείριση αλλά και παράλληλα με την άρνηση ανάληψης οποιαδήποτε προσωπικής πολιτικής ευθύνης από τους περισσότερους κρατικούς αξιωματούχους. Για τα πλείστα προκύπτοντα ζητήματα, ευθύνονται όλοι, άρα ο περίφημος «κανένας».
Το ζήτημα του τρόπου άσκησης της εξουσίας γίνεται όλο και πιο επιτακτικό από τη στιγμή που το κράτος είναι ημικατεχόμενο. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας πρόκειται να τεθεί ενώπιον σοβαρών διλημμάτων και εκβιασμών που σχετίζονται άμεσα με την ακεραιότητα της κρατικής οντότητας και την επιβίωση του λαού, τον οποίο εκπροσωπεί. Η ιστορία, αμείλικτος κριτής θα αποτυπώσει την υστεροφημία του, γι αυτό η ευθύνη για τις αποφάσεις που θα καθορίσουν το μέλλον ας μη θεωρήσει πως είναι συλλογική, όσα συμβούλια και να συνεδριάσουν στο όνομα αυτής. Η ορθοκρισία και η αξιοπιστία του Προέδρου διακυβεύονται αυτή τη στιγμή παράλληλα με την εδαφική ακεραιότητα και την επιβίωση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ας φροντίσει λοιπόν να μην καταστούν εκλιπούσες και ο ίδιος ένας ηγέτης που θα γραφτεί με μελανά γράμματα στο βιβλίο της ιστορίας.
- Φιλόλογος, διεθνολόγος και δημοσιογράφος