Εθνική ανεξαρτησία, νησιώτικο ισοδύναμο και θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Γράφει ο Δημήτρης Σκουτέρης
«Μέγα γὰρ τὸ τῆς θαλάσσης κράτος» φράση του Περικλή, που διέσωσε ο Θουκυδίδης. Είναι η ισχύς που διέθεταν οι Αθηναίοι στη θάλασσα (λόγω της οξυδέρκειας του Θεμοστοκλή), αυτή που κατατρόπωσε τους εισβολείς Πέρσες στη ναυμαχία της Σαλαμίνας (480 π.Χ) και διέσωσε τον μετέπειτα δυτικό πολιτισμό, απάλλαξε τη Μεσόγειο από την παρουσία των εισβολέων της Ανατολής. Είναι ο προσανατολισμός και η μακραίωνα σχέση με τη θάλασσα, που είχαν αναπτύξει οι Έλληνες, κυρίως οι Αθηναίοι και οι νησιώτες, αλλά και αρκετοί άλλοι (Κορίνθιοι-Αιγινήτες-Χαλκιδαίοι-Ερετριείς.
Δεν ήταν βεβαίως τα «ξύλινα τείχη» της Ακρόπολης, που κάποιοι, κατά τον Ηρόδοτο, πίστεψαν ότι ο χρησμός της Πυθίας αναφερόταν. Ποιοί ήταν αυτοί; Οι γέροντες και όσοι «υπ’ ασθενίης βίου» δεν είχαν τη δυνατότητα να μετακινηθούν ή να πολεμήσουν. Η φράση «υπ’ ασθενίης βίου» προφανώς περιλαμβάνει και τους ασθενείς (από κάποια νόσο), αλλά κυρίως αναφέρεται σε αυτούς που βιώνουν μια ζωή χωρίς σθένος (α-σθένος), χωρίς δύναμη, χωρίς ηθικό, χωρίς διάθεση να παλέψουν (θα λέγαμε σε ελεύθερη μετάφραση).
Σας θυμίζει αυτή η εύπεπτη ερμηνεία των ξύλινων τειχών που έκαναν οι γέροντες Αθηναίοι και οι «υπ’ ασθενίης βίου», κάτι από τη σημερινή Ελλάδα;
Μήπως θυμίζει, ότι κάποιοι από τους ασκούντες πολιτική σήμερα βρίσκονται σε μόνιμη κατάσταση «ασθενίης βίου»; Μήπως όλοι αυτοί, που δίκην μεσσία μας «σώζουν» δεν διαθέτουν το σθένος-το ηθικό-την ηθική-τη διάθεση να παλέψουν για την πατρίδα, τη χώρα, την κοινωνία; Να παλέψουν για την Εθνική μας Ανεξαρτησία πρωτίστως και στη συνέχεια για την ανάπτυξη, την ευημερία κλπ;
Προσφάτως στο νησιωτικό μας χώρο έγιναν τα εγκαίνια του Νοσοκομείου στη Σαντορίνη καθώς και του Αεροδρομίου στην Πάρο από τον Πρωθυπουργό. Αναντίρητα είναι έργα πνοής, έργα αναπτυξιακά για το νησιωτικό μας χώρο, που χρόνια τώρα θα έπρεπε να είχαν γίνει. Προσωπικά ανέμενα την παρουσία όλων των Πολιτικών αρχηγών σε αυτά τα εγκαίνια. Ανέμενα την ανακούφιση, τη χαρά, την ευχαρίστηση του τοπικού πληθυσμού να την μοιράζονταν όλα τα κόμματα. Βεβαίως ανέμενα και πρωτοβουλία της Κυβέρνησης να καλέσει όλους. Ήταν γιορτή. Έπρεπε όλοι να παρίστανται Αντ αυτού μιζέρια-γκρίνια-μικροκομματισμός-μικροψυχία, λες και βάλθηκαν να επιβεβαιώσουν τον Ηρόδοτο, ότι τελούν «υπ’ ασθενίης βίου».
Πού; Σε ποιό πεδίο; Στο ποιό ευαίσθητο, στο πεδίο όπου υπάρχουν τα περισσότερα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα στο Νησιωτικό μας χώρο, στο χώρο όπου το θαλασσινό στοιχείο κυριαρχεί.
Ήρθε, νομίζω ό καιρός, τουλάχιστον σε αυτόν τον χώρο να υπάρξει μια απόπειρα ανάπτυξης συνεργασιών αλλά και καταγραφής εξειδικευμένων θέσεων και των πολιτικών δυνάμεων και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των φορέων της οικονομίας και του τοπικού πληθυσμού. Η ευκαιρία δίδεται από την υποχρέωση της Ελλάδας να κυρώσει μέχρι τις 18 Σεπτεμβρίου την ΟΔΗΓΙΑ 2014/89/ΕΕ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΊΟΥ (της 23ης Ιουλίου 2014) περί θεσπίσεως πλαισίου για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό
(http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:32014L0089&from=EL)
Μελέτη που διεξήχθη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά πως το οικονομικό μέγεθος των θαλάσσιων κλάδων θα αυξηθεί κατά 100 δισ. ευρώ μέχρι το 2020. Εκτιμά επίσης πως θα δημιουργηθούν 1.6 εκ. νέες θέσεις εργασίας. Στην παρούσα συγκυρία, το διακύβευμα της γαλάζιας ανάπτυξης είναι σημαντικότερο στην Ελλάδα, από οπουδήποτε αλλού. Η Ελλάδα έχει μακρά παράδοση στη θάλασσα, ενώ στις ακτές και θάλασσές της δραστηριοποιούνται σημαντικός αριθμός θαλάσσιων κλάδων. Για πρώτες ύλες έχουν την ίδια τη θάλασσα, τις ακτές, τον άνεμο, τα οποία διαθέτει σε αφθονία.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που ενέκρινε την οδηγία, επικέντρωσε την προσοχή της σε πέντε οικονομικούς κλάδους: την ενέργεια, τον θαλάσσιο και παράκτιο τουρισμό, τις ιχθυοκαλλιέργειες, τη γαλάζια βιοτεχνολογία και την εξόρυξη ορυκτών. Ωστόσο περιθώρια για ανάπτυξη υπάρχουν και σε άλλους κλάδους, όπως είναι π.χ. η ναυτιλία και η ναυπηγική βιομηχανία. Οι θαλάσσιοι κλάδοι μπορούν να τονωθούν επιπλέον αν επιλέξουμε σύγχρονες πολιτικές που να ευνοούν τις επενδύσεις και να προστατεύουν το περιβάλλον.
Θα πρέπει να τεθούν υπό ένα ρυθμιστικό πλαίσιο που είναι της Θαλάσσιας Χωροταξίας ως προαπαιτούμενο της ανάπτυξης της λεγόμενης γαλάζιας οικονομίας της Ευρώπης. Απώτερος στόχος του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού είναι η κατάρτιση σχεδίων για τον καθορισμό τρόπων αξιοποίησης των θαλάσσιων ζωνών για διαφορετικές χρήσεις.
Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός αποτελεί βάση για την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Γαλάζια Ανάπτυξη. Σύμφωνα με την Οδηγία λοιπόν, τα Κράτη Μέλη υποχρεούνται να καταρτίσουν χωροταξικά σχέδια μέχρι το 2021, ενώ θα πρέπει να την έχουν ενσωματώσει στο Εθνικό τους δίκαιο μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016. Η Οδηγία θα βοηθήσει στη δημιουργία συνεκτικών δικτύων Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών για τις οποίες είναι ιδιαίτερα απαραίτητη η διασυνοριακή συνεργασία και σχεδιασμός. Επίσης η Οδηγία διασφαλίζει την πλήρη και ισότιμη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων μερών στη διαδικασία σχεδιασμού. Ως εκ τούτου, διαφαίνεται η ιδιαίτερη αξία της και για την ίδια την Ελλάδα και τις ακτές της, αφού θα αποτελέσει σημείο αναφοράς ως ένα σύγχρονο πλαίσιο πολιτικής ικανό να εξισορροπήσει τις ανάγκες της γαλάζιας ανάπτυξης και της προστασίας των ευαίσθητων παράκτιων περιοχών.
Η ένταξη της οδηγίας στο Ελληνικό Δίκαιο αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση.
Είναι ευκαιρία για την ανάληψη πρωτοβουλιών. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
- Την θεσμοθέτηση του Νησιωτικού Ισοδυνάμου,δηλαδή δημιουργία συνθηκών ισότιμης και ολιστικής ανάπτυξης του νησιωτικού χώρου με τίς ίδιες ακριβώς δυνατότητες, που έχουν οι κάτοικοι όχι μόνον της ηπειρωτικής Ελλάδας αλλά και οι λοιποί Ευρωπαίοι πολίτες. H Θεσμοθέτηση του Νησιωτικού Ισοδύναμου, δημιουργεί ένα εναλλακτικό καθεστώς πρόσβασης των νησιών στην πραγματική αγορά (με στόχο την αειφόρο ανάπτυξή τους), αλλά και την ουσιαστική αντιμετώπιση των δημοσιονομικών μέτρων, που επιβλήθηκαν με τα μνημόνια.
Ειδικότερα θα πρέπει να επιδιωχθεί η επίτευξη στόχων όπως:
- Πολυτομεακή ανάπτυξη των νησιωτικών περιφερειών. • Πολιτική στήριξης της νησιωτικότητας με την αναγνώριση της νησιωτικής ιδιαιτερότητας σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν νησιά (πχ φορολογικό καθεστώς, αναπτυξιακά κίνητρα, υποδομές κλπ). • Διαμόρφωση εξειδικευμένων νησιωτικών πολιτικών για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων, της κλιματικής αλλαγής, της παραγωγής πράσινης ενέργειας, των δημογραφικών αλλαγών, της μετανάστευσης και του συνδυασμού τους με τις περιπτώσεις των ιδιαίτερων γεωγραφικών ενοτήτων των νησιών. • Υλοποίηση στην πράξη του πολιτικού στόχου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της χωρικής συνοχής (άρθρο 174 της Συνθήκης Λισαβόνας) προς επίτευξη της Χωρικής δικαιοσύνης. • Άμβλυνση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων.
Θα πρέπει να αναληφθούν δράσεις (με χρονοδιαγράμματα υλοποίησης στόχων) σχετικά με:
- Δημιουργία δικτύων αποκεντρωμένης συνεργασίας μεταξύ των Νησιωτικών Περιφερειών (αλλά και με αντίστοιχες Ευρωπαϊκές). • Σύσταση δικτύων ενδοπεριφερειακής συνεργασίας, όπως είναι τα δίκτυα μικρών νησιών, τα δίκτυα μεταφοράς καινοτόμων προτάσεων, τα δίκτυα εσωτερικών μεταφορών κλπ. • Εθνικό σύστημα θαλασσίων μεταφορών (με προτεραιότητα την εφαρμογή της αρχής του μεταφορικού ισοδύναμου) και Εθνικό σύστημα συνδυασμένων Νησιωτικών συγκοινωνιών ( πλοίο-αεροπλάνο-υδροπλάνο-θαλάσσιο taxi-χερσαία συγκοινωνιακά μέσα). Να επανεξεταστεί η εφαρμογή της Κοινοτικής Οδηγίας 3577/92 η εφαρμογή του οποίου οδήγησε στην ανάπτυξη του φαινομένου των «άγονων γραμμών» με συνέπεια να βαρύνεται ο κρατικός προυπολογισμός με περισσότερα των 80 εκατομμυρίων ευρώ κατ’έτος χωρίς να καλύπτονται και οι ανάγκες των νησιών επαρκώς. • Δράσεις ενίσχυσης της περιφερειακής συνοχής και ισότητας ευκαιριών για όλα τα νησιά εντός της ίδιας περιφέρειας. • Θέσπιση Ειδικού Ταμείου Ανάπτυξης Νησιωτικών Περιοχών (ακόμα και με τη μορφή Νησιωτικής Αναπτυξιακής Τράπεζας), κατά τα πρότυπα του υφιστάμενου Ταμείου Συνοχής με τη μόχλευση κεφαλαίων προερχόμενων από Κοινοτικούς Πόρους (πχ ΕΣΠΑ)-το ΠΔΕ-Τοπική και Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση-Ιδιώτες Επενδυτές-Έλληνες της Ομογένειας. • Για την παρακολούθηση της κατάστασης των νησιών, τη μεταφορά και διάδοση γνώσεων σε θέματα που αφορούν στον νησιωτικό χώρο και την παραγωγή καινοτόμων ιδεών για τη βελτίωση της ελκυστικότητας των νησιών, προτείνεται η ίδρυση Νησιωτικού Παρατηρητηρίου. • Σύσταση Νησιωτικών Πόλων (Εκκολαπτηρίων) Καινοτομίας. Κρίνεται απαραίτητο προκειμένου να γίνει πλήρως ανταγωνιστικό το Νησιωτικό σύμπλεγμα μέσα στο σύστημα της παραγωγής (επιτέλους) νέας γνώσης– της αξιοποίησης της υπάρχουσας γνώσης και της τελικής μετατροπής σε τελικό προϊόν και υπηρεσία με στόχο την οικονομική και κοινωνική ευημερία.
- Για την ταχύτερη εφαρμογή και υλοποίηση των παραπάνω προτείνεται η σύσταση Νησιωτικής Δομής, η οποία θα αναλάβει : • α. Την σύσταση εταιρειών Venture Capital με την ενεργό συμμετοχή κρατικών και ιδιωτικών κεφαλαίων.. • β. Την ανάπτυξη «εργαστήριων εκκολαπτηρίων καινοτομίας»
- γ. Την πλήρη αξιοποίηση της εφευρετικότητας και του έργου των προαναφερόμενων «εκκολαπτηρίων καινοτομίας» σε επιχειρηματικό επίπεδο. • δ. Στόχος, η χρηματοδότηση μέσω των προαναφερόμενων εταιρειών Venture Capital του «startup» – αλλά και λοιπών επιχειρηματικών δράσεων, που αφορούν την θαλάσσια και νησιωτική οικονομία,την γαλάζια οικονομία (ναυτιλία-θαλάσσιες μεταφορές-ακτοπλοΐα-προστασία θαλάσσιου περιβάλλοντος-εν γένει «πολιτικές παρεμβάσεων σε νησιωτικές και παράκτιες περιοχές», υδροπονικές μονάδες παραγωγής βιολογικών προϊόντων κλπ). Απαιτείται να υπάρξει προσπάθεια για βιώσιμη και ισόρροπη ανάπτυξη με τη λήψη στοχευμένων μέτρων, η υλοποίηση των οποίων θα πρέπει και χρονικά να συμφωνηθεί, αναφορικά με : • Την προσβασιμότητα (Μεταφορές, Συγκοινωνίες,) • Την ανάπτυξη ( Σχεδιασμός, υλοποίηση της περιφερειακής ανάπτυξης ΕΣΠΑ κ.λπ. με εφαρμογή διαφοροποιημένων πολιτικών στο εσωτερικό της Περιφέρειας αναλόγως των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της κάθε περιοχής. – Δομές στήριξης επιχειρηματικότητας). • Τον Τουρισμό – εναλλακτικές μορφές τουρισμού, αειφορικός τουρισμός (αλιευτικός-καταδυτικός-αναρριχητικός-περιβαλλοντικός κλπ). • Τις υποδομές και τα έργα (Λιμενικά, οδικά, κτιριακά, σχεδιασμοί, μελέτη, υλοποίηση, σχολεία κ.λ.π.) • Προστασία και διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος • Τους Τομείς αγροτικής ανάπτυξης – εκπαίδευσης – κατάρτισης – ενημέρωσης.- αλιείας. • Την Βιομηχανία-βιοτεχνία-οικοτεχνία • Τους Φυσικούς πόρους • Την Διαχείριση υδάτινων πόρων • Την Ενέργεια – ΑΠΕ • Την Πολιτική Προστασία και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών.
- Την ανακήρυξη της Ελληνικής ΑΟΖ όπως ακριβώς έχει πολλάκις αναλύσει ο καθηγητής κ. Καρυώτης
Η ανακήρυξη μάλιστα της ΑΟΖ θα πρέπει να περιέχεται και στην αιτιολογική έκθεση και στο Νόμο, με τον οποίο η Βουλή θα κυρώνει την ΟΔΗΓΙΑ 2014/89/ΕΕ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΊΟΥ (της 23ης Ιουλίου 2014).
Αν θα γίνει σε όλο το εύρος της η ανακήρυξη της ΑΟΖ, λόγω των νησιών μας, πενταπλασιάζεται κατά τον Καθηγητή κ. Ηλία Μπεριάτο η έκταση της Ελλάδας. Προσωπικά αναμένω με ενδιαφέρον και τις θέσεις των κομμάτων επί του προκειμένου, αλλά και τις θέσεις των Συμμάχων μας και των «συμμάχων μας». Καιρός να μετρήσουμε το πολιτικό μπόϊ όλων.
- Πολιτικός Επιστήμων-Πολιτικός Αναλυτής, ([email protected])