Το ΝΑΤΟ Μετά το Brexit: Ξαφνικά αναδύονται διαφορές και αντικρουόμενα συμφέροντα
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του Δημήτρη Γ. Απόκη*
Σε λίγα εικοσιτετράωρα και στον απόηχο του Brexit, ξεκινά τις εργασίες της μια από τις κρισιμότερες Συνόδους Κορυφής του ΝΑΤΟ. Μεταξύ 8 και 9 Ιουλίου, θα συναντηθούν οι επικεφαλείς των κρατών-μελών της Συμμαχίας στη Βαρσοβία της Πολωνίας, να συζητήσουν το μέλλον της Συμμαχίας, ενόψει των νέων εξελίξεων.
Στην ατζέντα των συνομιλιών κυριαρχεί ο προβληματισμός για τη στάση της Συμμαχίας απέναντι στη Ρωσία. Οι Γερμανοί βιομήχανοι πιέζουν για ηπιότερη στάση έναντι της Ρωσίας, θέση που εκφράστηκε πολιτικά απο τον Γερμανό Υπουργό Εξωτερικών, κ. Σταινμάγερ, όταν χρέωσε στη Συμμαχία (που τους προστάτεψε στον Ψυχρό Πόλεμο απο τον Σοβιετικό επεκτατισμό) φιλοπολεμική διάθεση απέναντι στη Ρωσία.
Δεύτερο θέμα στις συνομιλίες αναμένεται να είναι η οικονομική συνεισφορά των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ στην εθνική και κατ’ επέκταση Συμμαχική άμυνα. Το ΝΑΤΟ έχει θέσει ως κατώτατο όριο το 2% του ΑΕΠ της κάθε χώρας να διατίθεται για τις ανάγκες της άμυνας. Μόνο οι ΗΠΑ, η Ελλάδα και ορισμένες άλλες χώρες έχουν ανταποκριθεί σε αυτό, με τις υπόλοιπες να σφυρίζουν αδιάφορα περιμένοντας με… ξένα κόλυβα να κάνουν το μνημόσυνο της εθνικής τους άμυνας.
Το τρίτο θέμα που αναμένεται να συζητηθεί έχει και μια «εύθυμη διάσταση»! Αφού απέτυχε να προβλέψει το προφανές, ότι η Βρετανία ετοιμαζόταν να δραπετεύσει της ΕΕ, η άτυχη Επίτροπος Εξωτερικών και Άμυνας της ΕΕ ανακοίνωσε πριν λίγες μόλις ημέρες την πρότασή της για την Παγκόσμια Στρατηγική της ΕΕ και την ανάγκη ανάπτυξης αυτόνομης στρατιωτικής ικανότητας της ΕΕ έξω απο τις δομές του ΝΑΤΟ. Χαρακτηριστικό στοιχείο των Ευρωπαικών εξαγγελιών το ότι η κ. Μογκερίνι ανακοίνωνε την αυτονομία της ΕΕ σε στρατιωτικές επιχειρήσεις, μόλις δυο ημέρες μετά το Brexit, κάνοντας τους συναδέλφους της που την άκουγαν να απορούν πως θα γίνει αυτό χωρίς τη Βρετανία.
Για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις απο τις δηλώσεις της κας Μογκερίνι και την ανησυχία του τί θα γίνει με τη Βρετανία σχετικά με την άμυνα της Ευρώπης, σήμερα το πρωί η υποψήφια για πρόεδρος των Συντηρητικών και υποψήφια πρωθυπουργός, κα Μέι, δήλωσε ότι άν εκλεγεί, την επόμενη κιόλας μέρα θα υπογράψει το πρόγραμμα κατασκευής νέων πυρηνικών υποβρυχίων για την αντικατάσταση των Trident, ζήτημα φλέγον για τον πυρηνικό σχεδιασμό του ΝΑΤΟ. Με αυτή της τη δήλωση η κα Μέι θέλησε να στείλει το δικό της μήνυμα στη Συμμαχία ότι η Βρετανία μετά το Brexit σκοπεύει να έχει ενεργότερο ρόλο στο ΝΑΤΟ και στην παγκόσμια σκακιέρα.
Όλες οι τελευταίες εξελίξεις προοιωνίζουν μια πολύ δύσκολη Σύνοδο, με αντιπαλότητες, συγκρουόμενα συμφέροντα, και εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις.
Η Πολωνία, που φιλοξενεί και τη Σύνοδο, θα επιδιώξει πολύ σκληρή στάση έναντι της Μόσχας. Επίσης, δεν είναι αμελητέα τα παρατράγουδα με τις κινήσεις Ερντογάν, όσο αφορά τη Βάση του Ιντσιρλίκ και την παραχώρηση στη Ρωσία για επιχειρήσεις εναντίον του ISIS στη Συρία. Τα μάζεψε άρον άρον, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το θέμα τελειώνει εκεί.
Οι ηγέτες των χωρών μελών του NATO, αναμένεται να δώσουν, επίσης, πράσινο φως στη συμβολή της Ατλαντικής Συμμαχίας στον αγώνα εναντίον της τζιχαντιστικής οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος αλλά και εναντίον της διακίνησης ανθρώπων από τις ακτές της Λιβύης, σύμφωνα με το Γενικό Γραμματέα, Γενς Στόλτενμπεργκ.
Είναι επίσης ξεκάθαρο ότι οι διαφορές παραμένουν μεταξύ των συμμάχων, όσο αφορά τα συγκεκριμένα μέτρα για να εξασφαλιστεί η αποτροπή έναντι της Μόσχας, αλλά και για να καθησυχαστούν οι ανησυχίες των μελών στα Ανατολικά.
Η απόφαση της Ρωσίας να προχωρήσει σε εκμοντερνισμό των ενόπλων της δυνάμεων, ειδικά στον τομέα των δυνάμεων άμεσης επέμβασης, αλλά και η εμπειρία και η ενίσχυση του ηθικού ως αποτέλεσμα των επιχειρήσεων στην Κριμαία και τη Συρία, είναι γεγονότα που έχουν τραβήξει την προσοχή της Συμμαχίας και έχουν θορυβήσει ιδιαίτερα τις χώρες μέλη στα ανατολικά.
Μετά το σχέδιο που είχε συμφωνηθεί στη Σύνοδο κορυφής της Ουαλίας, έχει αρχίσει μια νέα φάση στρατηγικής αναπροσαρμογής για το ΝΑΤΟ. Τα μέλη αποφάσισαν να εφαρμόσουν ένα νέο σχέδιο για να διαβεβαιώσουν τα μέλη της Συμμαχίας στα Ανατολικά για την αλληλεγγύη και τη δέσμευση στο Άρθρο 5 του Καταστατικού. Στο πλαίσιο αυτό έχει υπάρξει σημαντική αύξηση στον αριθμό και τύπο ασκήσεων της Συμμαχίας, με τις περισσότερες από αυτές να έχουν διεξαχθεί στα Ανατολικά, και ήταν από τις μεγαλύτερες του ΝΑΤΟ την τελευταία δεκαετία.
Οι αποφάσεις της Ουαλίας αν και ιδιαίτερα σημαντικές αποτελούν πρόοδο σε εξέλιξη, και τα ανατολικά κράτη μέλη αναμένεται να πιέσουν για μια πιο μόνιμη παρουσία δυνάμεων της Συμμαχίας στο έδαφός τους, έχοντας με ανησυχία τα μάτια τους στραμμένα στη Ρωσία. Πρόσφατα, ο Διοικητής των Δυνάμεων του Αμερικανικού Στρατού στην Ευρώπη, Lt-Gen. Ben Hodges, είπε ότι η Ρωσία είναι σε θέση να καταλάβει τις χώρες της Βαλτικής, πιο γρήγορα από ότι το ΝΑΤΟ μπορεί να τις υπερασπίσει.
Είναι σαφές ότι τα κράτη μέλη στα Ανατολικά και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πιέσουν στη Σύνοδο της Βαρσοβίας για μια πιο ενεργητική και πιο σθεναρή έναντι της Μόσχας στάση από τη Βόρειο Ατλαντική Συμμαχία.
Παρόλα αυτά, οι σκληρές δηλώσεις Γερμανών αξιωματούχων, τα παιχνίδια του Προέδρου της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, στην προσπάθεια του να επουλώσει το τραύμα που προκάλεσε στις σχέσεις της Άγκυρας με τη Μόσχα, που προκλήθηκαν μετά την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού από την Τουρκία, η νέα στρατηγική, πέραν του ΝΑΤΟ, που ανακοίνωσε η ΕΕ, αλλά και οι πιθανές επιπτώσεις του Brexit στην ευρωπαϊκή άμυνα, θέτουν εν αμφιβόλω το εάν η αρχή που έγινε στη Σύνοδο της Ουαλίας θα συνεχιστεί με τους ρυθμούς που απαιτούνται για να εξασφαλιστεί η αποτροπή έναντι της Ρωσίας και ο καθησυχασμός των Ανατολικών χωρών μελών.
Όπως βλέπουμε να συμβαίνει με την αμφισβήτηση του οικοδομήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με το δημοψήφισμα στη Μεγάλη Βρετανία και το νέο δημοψήφισμα για το μεταναστευτικό στην Ουγγαρία στις 2 Οκτωβρίου, έτσι και στο ΝΑΤΟ, αρχίζουν να αναδύονται διαφορές και αντικρουόμενα συμφέροντα τα οποία απειλούν τη συνοχή της Συμμαχίας, και καταδεικνύουν την ανάγκη μεταρρύθμισή της με βάση τα νέα δεδομένα. Σε αυτή τη δύσκολη αποστολή κρίσιμος θα είναι ο ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών. Είναι παραπάνω από αναγκαίο η Ουάσιγκτον να επιδείξει την απαραίτητη ηγεσία στην μεταρρύθμιση αυτή, και πολλά θα εξαρτηθούν, όσο αφορά την επιτυχία αυτής της αποστολής, από το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου, και το ποιος θα είναι ο νέος κάτοικος του Λευκού Οίκου.
Μια πρώτη γεύση όλων αυτών θα πάρουμε σε λίγα εικοσιτετράωρα από τώρα στην κρίσιμη Σύνοδο της Βαρσοβίας.
- Ο Δημήτρης Απόκης είναι Διεθνολόγος και Δημοσιογράφος