Τι θα έκανα αν ήμουν Πρόεδρος… Για κάθε νέο νόμο θα πρέπει να καταργούνται δύο…
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Του STEEN JAKOBSEN*
Πριν από λίγες ημέρες επέστρεψα από μια πολύ ενδιαφέρουσα εβδομάδα στην Αθήνα και το Παρίσι, δύο πρωτεύουσες που χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερα δυσλειτουργικό πολιτικό περιβάλλον. Επισκέπτομαι περισσότερες από 30 χώρες κάθε χρόνο και μία από τις ερωτήσεις που δέχομαι πιο συχνά είναι η εξής:
«Τι θα κάνατε αν ήσασταν Πρόεδρος;»
Καθώς είμαι άνθρωπος που αποδέχομαι πάντα τις προκλήσεις, χρόνο με τον χρόνο επιδιώκω να τελειοποιώ το «πρόγραμμά μου». Σας παρουσιάζω, λοιπόν, το πολιτικό πρόγραμμα του Προέδρου Steen Jakobsen.
1. Δεν θα κάνω απολύτως τίποτα καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας μου
2. Θα θεσπίσω νόμο σύμφωνα με τον οποίο για κάθε νέο νόμο που ψηφίζει το Κοινοβούλιο, θα πρέπει να καταργούνται δύο
3. Θα θέσω στόχο μηδενικής ανάπτυξης στον δημόσιο τομέα για τα επόμενα 10 χρόνια – τουλάχιστον
4. Οι επενδύσεις στη βασική έρευνα και τον στρατό θα αυξάνονται ως ποσοστό του ΑΕΠ
Αυτό είναι όλο! Και εξηγώ γιατί.
Δεν θα κάνω τίποτα
Έχει αποδειχθεί ευρέως ότι ένα πρόγραμμα όπου οι πολιτικοί δεν κάνουν τίποτα αποτελεί το καλύτερο φάρμακο για κάθε οικονομία. Στην Ελλάδα και τη Γαλλία, το πολιτικό σύστημα στέκεται εμπόδιο στην επιχειρηματικότητα και την απασχόληση. Στο Βέλγιο, όπου επί δύο χρόνια δεν υπήρχε κυβέρνηση, όλοι οι μακροοικονομικοί δείκτες βελτιώθηκαν.
Μια οικονομία καθοδηγείται από τη μικροοικονομική της δομή: τις μικρές εταιρείες και τους φιλόδοξους δασκάλους και επιχειρηματίες που προσπαθούν να δημιουργήσουν καλύτερα προϊόντα, ιδέες και συστήματα. Μια οικονομία που δεν αναπτύσσεται αποτελεί απλώς ένα οικονομικό σύστημα που επικεντρώνεται υπερβολικά στους μακροοικονομικούς παράγοντες και ελάχιστα στους μικροοικονομικούς.
Αυτή τη στιγμή υπάρχει υπερβολικά πολλή διακυβέρνηση και υπερβολικά πολλές κεντρικές τράπεζες και οικονομολόγοι – ελάχιστοι φοιτητές και ελάχιστες μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, κίνητρα και βασική έρευνα.
Πρόσφατα, το εξώφυλλο του The Economist δήλωνε «Η ελευθερία του λόγου δέχεται επίθεση». Σε αυτό, εγώ θα πρόσθετα «και το ίδιο ισχύει για το ελεύθερο εμπόριο, τις ελεύθερες αγορές και την ελεύθερη σκέψη».
Αν ρίξετε μια ματιά στην παγκόσμια ιστορία, θα ανακαλύψετε ότι τα ισχυρότερα οικονομικά συστήματα ήταν εκείνα στα οποία οι αντίθετες δυνάμεις περιόρισαν η μία την άλλη. Η αδυναμία αναγκαστικής υιοθέτησης μακροοικονομικών ιδεών στην οικονομία συνοδεύεται ιστορικά από έντονη ανάπτυξη.
Οπότε, μην κάνοντας τίποτα καθ’ όλη τη διάρκεια της θητείας μου, θα δώσω στην κοινωνία την ευκαιρία να προχωρήσει μπροστά και να αντιδράσει ενοχλημένη απέναντι στο θέαμα πολιτικών που είναι εθισμένοι στα φώτα της δημοσιότητας και επιζητούν διαρκώς την προσοχή για τους λάθος λόγους – πολιτικών που λατρεύουν να ακούνε τον εαυτό τους αντί να θέτουν έναν στόχο για το πού πρέπει να βρίσκεται η χώρα σε 10, 20 και 30 χρόνια από σήμερα.
Έναν ανά δύο νόμους
Το μεγαλύτερο πρόβλημα για κάθε χώρα είναι οι κρατικές απαγορεύσεις και η γραφειοκρατία. Προκειμένου να έχουμε ένα λειτουργικό νομικό σύστημα που να χαρακτηρίζεται από διαφάνεια, ίσα δικαιώματα και δικαιοσύνη, το δικαστικό σύστημα πρέπει να απλοποιηθεί. Τα θεμελιώδη δικαιώματα πρέπει να διασφαλιστούν, ωστόσο ένα λειτουργικό νομικό σύστημα πρέπει να μειώσει τη συνολική πολυπλοκότητα, όχι να την αυξήσει.
Το σύνταγμα των ΗΠΑ παραμένει ένα από τα πιο εντυπωσιακά κείμενα που γράφτηκαν ποτέ και έθεσε έναν πήχη που οφείλουν να ακολουθήσουν όλες οι χώρες. Σημειώνω ότι το αμερικανικό σύνταγμα αποτελείται από συνολικά 4.543 λέξεις – λιγότερες από πολλά άρθρα μου! Συνεχίζει να αποτελεί ένα από τα πιο παλιά και πιο σύντομα γραπτά συντάγματα μεγάλων κρατών παγκοσμίως.
Τέλος, στη δημόσια πολιτική χρειάζεται να θεσπιστεί ένας κανόνας ο οποίος να ορίζει ότι κάθε διάταξη ή άρθρο μιας ρύθμισης ή νομοθετήματος απαιτεί να έχει μια «διάταξη απόσυρσης»: αν δεν υπάρξει σχετική νομοθετική χρήση, ο νόμος θα έχει ημερομηνία λήξης! Για τους αναγνώστες που αγαπούν την ιστορική μελέτη αναφέρω ότι η αρχή αυτή ανάγεται στη ρωμαϊκή δημοκρατία, όπου η δυνατότητα της Γερουσίας να συλλέγει ειδικούς φόρους και να χρησιμοποιεί στρατεύματα είχε περιορισμένο χρόνο και έκταση.
Μηδενική ανάπτυξη για τον δημόσιο τομέα
Δεν πιστεύω στις διαρθρωτικές παρεμβάσεις στη φύση και τη δομή μιας κοινωνίας, αλλά μου είναι απολύτως ξεκάθαρο ότι η δημοκρατία και η ανάπτυξη δέχονται επίθεση όταν περισσότερο από το 50% του πληθυσμού επωφελείται από κρατικά εισοδήματα. Κάτι τέτοιο, όπως είναι λογικό, οδηγεί τη συγκεκριμένη μερίδα πληθυσμού να μην επιδιώκει καμία αλλαγή, παρά το γεγονός ότι αυτό συνεπάγεται μια συνολική καθαρή ζημία για όλους – ακόμα και για τους ίδιους!
Η πολιτική κινητικότητα που παρατηρείται στο πλαίσιο της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής κρίσης είναι απειροελάχιστη συγκριτικά με την απώλεια περιουσίας που έχει σημειωθεί. Η δημοκρατία βρίσκεται στο ναδίρ όταν η κοινωνία φτάνει σε αδιέξοδο και η διαρκής ψήφος υπέρ «καμίας αλλαγής» γίνεται ο κανόνας.
Προκειμένου να περιορίσουμε αυτό το φαινόμενο, ο δημόσιος τομέας και όλες οι σχετικές ροές εισοδήματος πρέπει να μειωθούν κάτω από το 40% – τουλάχιστον. Προτείνω να ορίσουμε ως «δείκτη 100» το φετινό επίπεδο των ονομαστικών δαπανών. Στη συνέχεια, τυχόν εξοικονομήσεις δαπανών θα παραμένουν στο σύστημα, καθιστώντας το πιο παραγωγικό.
Οι αντίθετες δυνάμεις των δημογραφικών (υψηλότερα κόστη) και της ψηφιοποίησης (σημαντικά χαμηλότερα κόστη και μια καλύτερη δυνατότητα δίκαιης κατανομής εσόδων-εξόδων) θα βελτιώσουν επίσης το αποτέλεσμα.
Βασική έρευνα και στρατός
Και τα δύο πρέπει να αυξηθούν ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η βασική έρευνα πρέπει να αυξηθεί γιατί σήμερα έχουμε τη χαμηλότερη παραγωγικότητα ως προς το ΑΕΠ στα χρονικά, και γνωρίζουμε από έρευνες ότι η παραγωγικότητα και η βασική έρευνα είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα βασικής έρευνας και μέσης εκπαίδευσης του πληθυσμού, τόσο αυξάνεται η καινοτομία, η παραγωγικότητα και η απασχόληση (γεγονός που μειώνει επίσης τα κοινωνικά κόστη).
Οι πλουσιότερες χώρες του κόσμου έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: επίπεδα εκπαίδευσης άνω του μέσου όρου. Σουηδία, Νορβηγία, Δανία, Ολλανδία, Σιγκαπούρη, Γερμανία, Αυστραλία, Καναδάς… Πρόκειται για χώρες με θετικά αποτελέσματα σε θέματα εκπαίδευσης – και ο πλούτος τους δεν είναι τυχαίος.
Σε ό,τι αφορά τον στρατό, το γεγονός μπορεί να προκαλέσει έκπληξη, αλλά χρειαζόμαστε έναν ισχυρό στρατό για πολλούς λόγους. Ο πιο σημαντικός από αυτούς είναι ότι ένας ισχυρός στρατός καθιστά λιγότερο πιθανή την ανάγκη να τον χρησιμοποιήσουμε.
Δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να αποτρέψει μια σύγκρουση περισσότερο από την ενδεχόμενη ισχύ του αντιπάλου. Οι στρατιωτικές δαπάνες συνοδεύονται, επίσης, από υψηλότερα επίπεδα τεχνολογίας και καινοτομίας. Τέλος, υπάρχει και ο πλέον σημαντικός λόγος: ο στρατός εξακολουθεί να είναι ένα από τα καλύτερα πεδία εκπαίδευσης για τους νέους ανθρώπους και διδάσκει ότι η πειθαρχία και η ομαδική εργασία αποτελούν ανεκτίμητη πηγή ισχύος τόσο για τον στρατό όσο και για την ταυτότητα μιας χώρας.
Προτού κλείσω, θα ήθελα να τονίσω ότι δεν πρόκειται ποτέ να θέσω υποψηφιότητα για οποιοδήποτε αξίωμα, αλλά σε έναν κόσμο όπου τα επόμενα δύο χρόνια η καθολική ψήφος θα παίξει καθοριστικό ρόλο σε εκλογές, δημοψηφίσματα και σίγουρα στους πιθανούς νικητές των εκλογών για τα δημόσια αξιώματα, θεωρώ σημαντικό να εξετάσουμε πώς μια κοινωνία εξελίσσεται πραγματικά σε βάθος χρόνου…
Επιδιώκουμε διαρκώς να γινόμαστε καλύτεροι, να μαθαίνουμε περισσότερο και να ακολουθούμε υψηλότερους στόχους που θα αυξάνουν τις δυναμικές ανάπτυξης.
Τυχαίνει να πιστεύω ακράδαντα στην απλότητα, ή –για να χρησιμοποιήσω μια πιο σύγχρονη λέξη– στη «διαφάνεια». Οι άνθρωποι δεν είμαστε εκπαιδευμένοι να θυμόμαστε περισσότερα από τρία πράγματα, συνεπώς χρειαζόμαστε πλαίσια: το κίνητρο και την κατεύθυνση, το όραμα και την παραγωγικότητα, την εκπαίδευση και τη βασική έρευνα.
Χωρίς αυτά, έχουμε τη σημερινή εναλλακτική: ανελεύθερες αγορές, έλλειψη εμπιστοσύνης στην κατανομή εργασίας, καμία κοινωνική κινητικότητα, τη χαμηλότερη παραγωγικότητα στην παγκόσμια ιστορία, τον μεγαλύτερο βαθμό ανισότητας που έχει υπάρξει ποτέ, τις ισχυρότερες παρεμβάσεις κυβερνήσεων και κεντρικών τραπεζών στα χρονικά… Μπορώ να αναφέρω πολλά ακόμα!
Η λίστα μου δεν είναι απλώς μισή, αλλά και αφελής σε έναν κόσμο που συνεχίζει να αναζητά μακροοικονομικές λύσεις.
Ας ολοκληρώσω, ωστόσο, με μια ρήση του Λεονάρντο Ντα Βίντσι: «Η απλότητα είναι η υπέρτατη εξειδίκευση».
ΠΗΓΗ: https://www.tradingfloor.com/posts/steens-chronicle-if-i-were-president-7739557
- Saxo bank’s chief economist