Ο Τραμπ ως δισεκατομμυριούχος δεν είναι ο καλύτερος εκπρόσωπος του μέσου ανθρώπου
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Η είδηση ότι ο Ντόναλντ Τραμπ εξασφάλισε ουσιαστικά το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων για την προεδρία των ΗΠΑ με πήγε πίσω στην Ευρώπη του 2002. Τη χρονιά εκείνη αποτέλεσε τεράστιο σοκ ότι ο Ζαν Μαρί Λεπέν, ο ακροδεξιός υποψήφιος, κατάφερε να φτάσει στον τελικό γύρο για τη γαλλική προεδρία. Θυμάμαι να πηγαίνω στο γραφείο Τύπου της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες το πρωινό μετά από εκείνη την επιτυχία του κ. Λεπέν και να αντικρίζω τον τρόμο και την ντροπή των Γάλλων συναδέλφων μου.
Τα παραπάνω αναφέρει ο αρθρογράφος David Rachman στην εφημερίδα Financial Times. Τονίζει και τα εξής:
Τα καλά νέα είναι πως ο κ. Λεπέν έχασε πανηγυρικά στον τελικό γύρο. Τα κακά νέα είναι πως εκ των υστέρων μπορεί να δει κανείς ότι εκείνο το ξεπέταγμά του αποτέλεσε ένα σημείο καμπής στην ευρωπαϊκή πολιτική.
Μετά το 2002, τα ζητήματα που έφερε στο προσκήνιο κ. Λεπέν -ο εθνικισμός, το μίσος απέναντι στους μετανάστες, η αποκήρυξη των αντιπατριωτικών ελίτ, η ισλαμοφοβία, η απόρριψη της Ε.Ε., ο προστατευτισμός- έχουν κερδίσει έδαφος στην Ευρώπη.
Η ακροδεξιά δεν έχει σχηματίσει ακόμα κυβέρνηση στη δυτική Ευρώπη. Αλλά έχει αλλάξει την ατζέντα και έχει αναγκάσει τους πολιτικούς των παραδοσιακών κομμάτων να ενστερνιστούν κάποιες από τις θέσεις της. Φοβάμαι ότι το ίδιο θα συμβεί και με τον κ. Τραμπ. Το πιθανότερο είναι πως ο «Ρεπουμπλικάνος» (αν είναι όντως κάτι τέτοιο) θα χάσει από τη Χίλαρι Κλίντον τον Νοέμβριο. Αλλά η καμπάνια του Τραμπ έχει αλλάξει ήδη τις ΗΠΑ και την πολιτική σε όλο τον κόσμο και θα αφήσει ένα ακόμα βαθύτερο αποτύπωμα στους επόμενους έξι μήνες μέχρι τις εκλογές.
Ζητήματα και ιδέες που βρίσκονταν στο περιθώριο αποτελούν πλέον μέρος του κυρίαρχου πολιτικού ρεύματος και δεν θα εξαφανιστούν, αν και όταν χάσει ο κ. Τραμπ. Ποιες είναι αυτές οι ιδέες; Θα υπογραμμίσω πέντε από αυτές.
Πρώτον, η απόρριψη της παγκοσμιοποίησης και του ελεύθερου εμπορίου. Αυτό φυσικά είναι ένα θέμα που ο κ. Τραμπ μοιράζεται με τον αριστερό Μπέρνι Σάντερς του δημοκρατικού κόμματος. Η επιρροή του είναι ήδη εμφανής στον τρόπο με τον οποίο η κ. Κλίντον έκανε πίσω στην εμπορική συμφωνία TPP, την οποία προηγουμένως υποστήριζε.
Το δεύτερο θέμα είναι ο εθνικισμός, που συνοψίζεται στο σλόγκαν του κ. Τραμπ «Πρώτα η Αμερική». Στην Ευρώπη, ο εθνικισμός εστιάζει στην απόρριψη της Ε.Ε. Αλλά οι παγκόσμιες επιπτώσεις του αμερικανικού εθνικισμού είναι πολύ πιο σοβαρές, από τη στιγμή που οι ΗΠΑ στηρίζουν ολόκληρο το διεθνές σύστημα ασφάλειας και εκδίδουν το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, το δολάριο.
Μια τρίτη ιδέα είναι η αποδοχή ενός «πολέμου πολιτισμών» ανάμεσα στη Δύση και στο Ισλάμ. Ακόμα και όταν ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους ξεκίνησε τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» το 2001, είχε απορρίψει την ιδέα πως οι ΗΠΑ και το Ισλάμ βρίσκονται σε πόλεμο μεταξύ τους. Ο κ. Τραμπ, με τις δηλώσεις του για προσωρινή απαγόρευση εισόδου Μουσουλμάνων στις ΗΠΑ, έχει ουσιαστικά αγκαλιάσει την ιδέα της αναπόφευκτης σύγκρουσης ανάμεσα στη Δύση και στον ισλαμικό κόσμο.
Ένα τέταρτο θέμα είναι η ανελέητη επίθεση στις «ελίτ», μεταξύ των οποίων είναι η Ουάσιγκτον, η Wall Street και τα πανεπιστήμια. Η λαϊκιστική δυσπιστία απέναντι στις ελίτ είναι ένα κυρίαρχο θέμα της αμερικανικής πολιτικής εδώ και δεκαετίες, αν όχι για αιώνες. Αλλά η αύξηση της ανισότητας, η μετανάστευση και η οικονομική κρίση έχουν οδηγήσει τη ρητορική κατά των ελίτ σε νέα επίπεδα. Ως ένας Νεοϋορκέζος δισεκατομμυριούχος, ο κ. Τραμπ δεν είναι ο καλύτερος εκπρόσωπος του μέσου ανθρώπου. Αλλά έχει παίξει το χαρτί αυτό με πολύ αποτελεσματικό τρόπο κατά τη διάρκεια της καμπάνιας του.
Μια πέμπτη τάση είναι η αποκήρυξη των καθιερωμένων μέσων ενημέρωσης ως ανάξιων εμπιστοσύνης και η υιοθέτηση εναλλακτικών συνωμοσιολογικών αφηγημάτων που κάνουν θραύση στο διαδίκτυο. Ο κ. Τραμπ, για παράδειγμα, έχει προωθήσει την αστήριχτη ιδέα ότι ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα δεν γεννήθηκε στις ΗΠΑ. Αυτός ο ενστερνισμός των θεωριών συνωμοσίας είναι επικίνδυνος για τη δημοκρατία, η οποία απαιτεί μια συμφωνία σε βασικά δεδομένα ως θεμέλιο του διαλόγου.
Διάφορες εκδοχές αυτών των πέντε τάσεων κυριαρχούν και στην ευρωπαϊκή ακροδεξιά. Οι κυβερνήσεις της Πολωνίας και της Ουγγαρίας βρίσκονται στα χέρια κομμάτων που κηρύττουν, όπως και ο Τραμπ, ένα μείγμα εθνικισμού, ισλαμοφοβίας, δυσπιστίας στα «φιλελεύθερα» μέσα και αντίδρασης στην παγκοσμιοποίηση. Στη Γαλλία, η κόρη του κ. Λεπέν, η Μαρίν, αναμένεται να φτάσει στον τελικό γύρο των προεδρικών εκλογών το 2017.