Γεωπολιτικά σύνορα και όρια της τέχνης στο τρίτο Fast Forwarf Festival
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Το Φεστιβάλ Fast Forward διοργανώνεται για τρίτη συνεχή χρονιά από τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και διακτινίζεται σε άδεια κτίρια της Αθήνας και στην πλατεία Συντάγματος από 16 έως 31 Μαϊου. Διεθνείς καλλιτέχνες από το Άμστερνταμ, τη Βηρυτό, τις Βρυξέλλες, το Κέηπ Τάουν, τη Μελβούρνη, τη Ραμάλα, το Σέφιλντ και το Τελ Αβίβ, συναντώνται στην Αθήνα με πρότζεκτ σχεδιασμένα για εμπειρίες τέχνης με ενεργούς θεατές, «ανοιχτούς» να διερευνήσουν μαζί με τους καλλιτέχνες τα όρια των συνόρων στην τρέχουσα πραγματικότητα και στην τέχνη.
«Κινούμενο, όπως κάθε χρόνο, στα όρια μεταξύ του θεάτρου, του χορού, της περφόρμανς, του κινηματογράφου και της σύγχρονης εικαστικής δημιουργίας, το 3ο Fast Forward Festival προσκαλεί τους θεατές σε ιδιότυπες καλλιτεχνικές εμπειρίες που συνδυάζουν διαλεκτικά το ντοκουμέντο με την μυθοπλασία, τη συμμετοχή με την παρατήρηση, την κριτική ανάλυση με την καλλιτεχνική φαντασία» υπογραμμίζει η καλλιτεχνική διευθύντρια και ψυχή του FFF, Κάτια Αρφαρά.
Στο Φεστιβάλ φέτος κυριαρχούν οι καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις σε κτίρια που αναδεικνύονται σε πρωταγωνιστές. Στο πρώην κτίριο του υπουργείου Εργασίας, Πειραιώς 40, ο Τόμας Μπέλινκ στήνει ένα φουτουριστικό μουσείο του 2030 για «την άνοδο και την πτώση» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ιδιόρρυθμο αυτό μουσείο ασχολείται με την κρίση εμπιστοσύνης στην ΕΕ από το 2013 και την κατάρρευσή της, που προβλέπει ο Βέλγος καλλιτέχνης επεξεργαζόμενος το παρόν της. Ο ίδιος έχει παρουσιάσει το Domo στις Βρυξέλλες και αλλού, ενώ για την Αθήνα συνέλαβε μια νέα εκδοχή της έκθεσης – λόγος για τον οποίο πέρασε αρκετό καιρό στην Ελλάδα ερχόμενος σε επαφή με πολιτικούς, φορείς, ΜΚΟ, και μετανάστες. Βασικές στιγμές, ουσιώδεις για την κατάρρευση της ΕΕ, ο Μπέλλινκ θεωρεί την ελληνική κρίση χρέους ή την προσφυγική κρίση (όρος που δεν του αρέσει κι έτσι το αντίστοιχο κεφάλαιο στο Μουσείο, την ονομάζει «κρίση υποδοχής μεταναστών»).
Η εννοιολογική έρευνα των γεωγραφικών συνόρων, του κοινωνικού και οικονομικού αποκλεισμού στην εποχή μας και οι πειραματισμοί στη φόρμα χαρακτηρίζουν όλες τις εκδόσεις του Fast Forward, από καλλιτέχνες με θέση και άποψη στην δημόσια συζήτηση,εξοικειωμένους να δουλεύουν σε δημόσιους χώρους και ιστορικά κτίρια.
Ο Μπρετ Μπέηλυ από τη Νότια Αφρική, στήνει στο κτίριο της πρώην Ένωσης Ανταποκριτών Ξένου Τύπου στην οδό Ακαδημίας 23, μια «ανθρώπινη εγκατάσταση» με τίτλο Exhibit B και καυτηριάζει τις θηριωδίες που διαπράχθηκαν από τις ευρωπαϊκές Μεγάλες Δυνάμεις στην Αφρική, αλλά και τις σύγχρονες πρακτικές της Δύσης στο θέμα των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών από τη μαύρη ήπειρο. Η έκθεση-περφόρμανς του Μπέηλυ έχει περιοδεύσει σε είκοσι πόλεις διεθνώς και αποτελεί το δικό του μανιφέστο κατά του ρατσισμού και της αποικοιοποίησης. «Γνωρίζουμε όλοι ότι η έννοια της φυλής δεν είναι παρά ένα ανθρωπολογικό κατασκεύασμα και οι φυλετικές διαφορές επινοημένο εργαλείο για την οικουμενική κυριαρχία ενός έθνους από ένα άλλο» λέει ο Μπρετ Μπέηλυ. Στο Λονδίνο και το Παρίσι, το έργο του κατέβηκε τη νύχτα των εγκαινίων του όταν κάποιοι εισέβαλαν, θεωρώντας ότι περισσότερο ενίσχυε την ιδεολογία των φυλετικών διακρίσεων, παρά το αντίθετο. «Η Ελλάδα δεν διαθέτει ιστορία αποικιοκρατίας στην Αφρική, οπότε, προσωπικά πιστεύω πως δεν θα υπάρξει κάποιας μορφής ένταση» επισημαίνει ο Μπέηλυ.
Ο αυστραλιανός θίασος Back to Back Theatre, γνωστός στο ελληνικό κοινό από την παράστασή του «Γκανές εναντίον Γ’ Ράιχ» πριν δύο χρόνια στη Στεγη, συμμετέχει στο Fast Forward. Οι διεθνούς κύρους ηθοποιοί του θιάσου – με νοητική στέρηση αλλά εξαιρετικοί περφόρμερς – εισχωρούν αθόρυβα στην καθημερινότητα της Πλατείας Συντάγματος, με μια ιδιότυπη παράσταση-σχόλιο πάνω στις τελματωμένες κοινωνίες του Δυτικού κόσμου. Οι θεατές κάθονται σε ξύλινη εξέδρα στην πλατεία και με ακουστικά παρακολουθούν τις συζητήσεις των ηθοποιών.
Ο καλλιτέχνης και συγγραφέας Τιμ Έτσελς θα γεμίσει την Αθήνα με ασπρόμαυρες αφίσες με τυπωμένα σπαράγματα, όπως λέει ο ίδιος, «ονείρων και επιθυμιών όσων κατοίκων της δεν έχουν δικαίωμα ψήφου – ενήλικες, έφηβοι, παιδιά».
O κοινωνικός ακτιβισμός και η καλλιτεχνική του έκφραση στη Μέση Ανατολή, εκπροσωπείται στο Φεστιβάλ από την Λιβανέζα Τάνια Ελ Χούρυ. Στους χώρους της Στέγης, η βραβευμένη εικαστικός και περφόρμερ από την Βηρυτό δημιουργεί τους «Ομιλούντες κήπους» στη μνήμη Σύρων πολιτών που σκοτώθηκαν στις μαζικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις τα πρώτα χρόνια της επανάστασης εναντίον του καθεστώτος του Άσαντ. Η καλλιτέχνης, μας καλεί να σκάψουμε με γυμνά χέρια στη χωμάτινη ηχητική περφόρμανς της, βιώνοντας νοερά το τραύμα και το πένθος συγγενών που έθαψαν κρυφά στους κήπους και τις αυλές των σπιτιών τους – αγαπημένους συγγενείς τους. Αφού ακόμα και οι κηδείες στοχοποιούνταν από το καθεστώς, «ο θρήνος μπορεί να κινητοποιήσει τις συνειδήσεις ενάντια στους καταπιεστές» αναφέρει η Τάνια Ελ Χούρυ. «Η εξιστόρηση της ζωής και του θανάτου των δέκα αυτών μαρτύρων, μπορεί να γίνει μια πράξη αντίστασης κατά της προσπάθειας του καθεστώτος να εξανδραποδίσει ακόμη και τους νεκρούς» σημειώνει.
Μια άλλη όψη της καταπίεσης και του αφανισμού – αυτή τη φορά από τους Ισραηλινούς εποίκους σε βάρος των Παλαιστινίων της Δυτικής Όχθης – φέρνει στην Στέγη ο Αρκάντι Ζαϊντές με το χορευτικό του σόλο «Αρχείο». Ο Ισραηλινός χορογράφος παίρνει θέση κατά της βίας και της σωματοποίησής της από ένα κοινωνικό σύνολο προκειμένου να επιβληθεί.
Βασισμένος σε οπτικό υλικό από το αρχείο της ανθρωπιστικής οργάνωσης B’Tselem, ο Ζαϊντές γίνεται επικριτικός στις πρακτικές της χώρας του. Το αρχείο στο οποίο εντρύφησε ο Ζαϊντές, περιέχει 5000 ώρες κινηματογραφημένου υλικού όπου απεικονίζονται Ισραηλινοί σε στιγμές καθημερινής βίας. Τραβήχτηκε από Παλαιστίνιους της Δυτικής Όχθης, στους οποίους η ανθρωπιστική οργάνωση B’Tselem είχε προσφέρει πριν λίγα χρόνια βιντεοκάμερες, ώστε να μπορούν να κινηματογραφούν τις αυθαιρεσίες των Ισραηλινών στρατιωτών. «Προσωπικά θεωρώ ότι το ίδιο το Αρχείο είναι πράξη αντίστασης κατά της ισραηλινής κατοχής των Παλαιστινίων» αναφέρει ο Ισραηλινός χορογράφος, και δεν είναι λίγες οι φορές που είχε προβλήματα στην χώρα του με τις παραστάσεις του.
Επίσης στη μικρή Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών επανέρχεται η Έντιτ Κάλντορ, η διεθνής καλλιτέχνης από την Ουγγαρία και έδρα το Άμστερνταμ, με την τελευταία της hi-tech παραγωγή «Web of Trust», λίγες μόνο μέρες μετά την παγκόσμια πρεμιέρα του έργου στις Βρυξέλλες.
Το Web of Trust (Ιστός εμπιστοσύνης) είναι μια θεατρική περφόρμανς, που φέρνει στο θέατρο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, για να δημιουργήσει ένα φανταστικό κοινωνικό κίνημα στα όρια τέχνης και ακτιβισμού. Το σχέδιο ξεκίνησε το 2012 και έκτοτε η Κάλντορ το ανέπτυξε σε στενή συνεργασία με μερικές εκατοντάδες συμμετέχοντες από διαφορετικές πόλεις της Ευρώπης. Η παράσταση χρησιμοποιεί την οθόνη του υπολογιστή για να εστιάσει και να εμπλακεί στη συλλογιστική διαδικασία που καραδοκεί πίσω από ιδέες και πράξεις.
Τέλος, στα πλαίσια του Fast Forward 3 πραγματοποιείται το διήμερο Συμπόσιο «Η τέχνη στα σύνορα: χωρικές πολιτικές και μετα-αποικιακές στρατηγικές στη Μέση Ανατολή». Διοργανώνεται σε συνεργασία με την Μπιενάλε της Αθήνας, σε μια σύμπραξη που συνίσταται «στο πώς άνθρωποι του πολιτισμού προσπαθούν να καταγράψουν αυτό που συμβαίνει στο παρόν και να παράγουν πολιτισμό» τονίζει η Ξένια Καλπακτσόγλου της Athens Bienale που ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2015 στο Μπάγκειον ξενοδοχείο και θα ολοκληρωθεί το 2017.
Νατ. Δ., ΑΠΕ-ΜΠΕ